mgr Małgorzata Skałka
mgr Bożena Rendaszka
Program „Terapia książką” adresowany jest do uczniów II i III klasy szkoły podstawowej, którzy wykazują negatywny stosunek do czytania, ale mieszczą się w normie intelektualnej. Na realizację programu przewidziano dwanaście 45 minutowych spotkań w ramach jednego semestru.
Nauczyciel prowadzący - bibliotekarz - posiada wystarczającą wiedzę z zakresu psychologii i pedagogiki oraz ukończył dwa stopnie kursu doskonalącego z zakresu biblioterapii, organizowane przez Polskie Towarzystwo Biblioterapeutyczne, posiada więc właściwe kwalifikacje do prowadzenia tego typu działań na terenie biblioteki szkolnej.
Program będzie obejmował zajęcia warsztatowe poświęcone negatywnemu stosunkowi do książki i czytania. Zajęcia będą polegały na zabawach terapeutycznych wzbogaconych dyskusjami dotyczącymi problemu. Elementem szczególnym jest to, iż nie jest on programem nauczania, a jedynie programem terapeutycznym, mającym na celu zmianę postawy wobec wyżej wymienionego problemu lub zapobiegającym tworzeniu się niewłaściwych postaw. Program nie rozwiązuje problemów, ma jedynie za zadanie zmianę niewłaściwych postaw wobec nich i to jest jego głównym celem.
Jest to program profilaktyczny realizowany w ramach godzin bibliotecznych (bez uruchomienia środków finansowych), a jego specyfiką jest dobrowolny udział w zajęciach oraz brak jakichkolwiek form oceny wobec uczestników.
Program został przygotowany przez mgr Małgorzatę Skałkę i mgr Bożenę Rendaszkę, nauczycieli mianowanych.
Cele programu terapeutycznego
Głównym celem programu jest zmiana postawy wobec problemu, jakim jest negatywny stosunek do książki i czytania. Cele szczegółowe, wynikające z realizacji tego zamierzenia, to:
- rozbudzanie zainteresowania tekstem,
- wywołanie przyjemnych skojarzeń związanych z procesem czytania,
- kształtowanie empatii i wrażliwości,
- rozwijanie wyobraźni i twórczego myślenia,
- tworzenie klimatu bezpieczeństwa i zaufania w grupie.
Treści programu terapeutycznego
Treści realizowane w ramach programu umożliwiają zmianę niewłaściwej postawy wobec wyżej wymienionego problemu oraz przedstawiają atrakcyjniejsze dla uczniów rozwiązania.
Procedury osiągania szczegółowych celów
Realizacja programu będzie się opierała głównie o metody warsztatowe, takie jak: techniki dramowe, „burza mózgów”, praca z tekstem, „drzewo decyzyjne” i inne metody aktywizujące. Podstawowymi środkami dydaktycznymi będą fragmenty tekstów literackich, filmów, kasety z nagraniami muzycznymi (szczegółowe środki wypisane są w scenariuszach zajęć).
Opis założonych osiągnięć ucznia i propozycje metod ich oceny
Po zrealizowaniu zajęć objętych programem uczeń powinien zmienić swoją niewłaściwą postawę wobec problemu negatywnego stosunku do książki i czytania. Narzędziem sprawdzającym efekty terapeutyczne będą kwestionariusze postaw wobec problemu oraz kwestionariusze sprawdzające nastrój (Aneks nr 1 i 2).
Omówienie założeń dydaktycznych i wychowawczych na jakich została oparta koncepcja programu
Program biblioterapeutyczny jest zgodny z założeniami Programu Wychowawczego Szkoły oraz z „Podstawą programową kształcenia ogólnego”.
1. Temat zajęć
2. Cele
3. Warunki techniczne*
a) liczba uczestników (10-12 osób)
b) wiek uczestników (8-9 lat)
c) czas trwania zajęć (cykl obejmuje dwanaście 45-minutowych spotkań)
4. Treści przekazywane
5. Metody nauczania (praktyczne, aktywizujące)*
6. Formy realizacji (warsztat)*
7. Środki dydaktyczne
8. Literatura wykorzystana do zajęć
9. Przebieg zajęć
10. Narzędzia sprawdzające efekty biblioterapeutyczne**
* Warunki techniczne oraz metody i formy realizacji są stałe dla całego cyklu zajęć
** Narzędzie sprawdzające efekty biblioterapeutyczne (w tym przypadku „buźki”) jest stałe od spotkania 2. do 11., z wyjątkiem spotkań 1 i 12, które są wzbogacone o kwestionariusz postaw
Temat: Ja jestem ja, a ty kim jesteś? - integracja
Cele:
- lepsze poznanie się w grupie
- akceptacja
- tworzenie atmosfery bezpieczeństwa
Treści przekazywane:
- relacja z grupą
- nawiązywanie kontaktów koleżeńskich
- akceptacja prowadzącego zajęcia
Środki:
- narzędzia diagnostyczne („buźki”, kwestionariusz postaw - Aneks nr 1 i 2)
- naklejki z imionami
- arkusz papieru, na którym spisujemy kontrakt, kredki
- rekwizyty bajkowe
- tekst - „Bajka o czterech braciach” (Aneks nr 3)
Literatura:
Irena Borecka, Biblioterapia w szkole podstawowej i gimnazjum, Wałbrzych 2002.
Maria Molicka, Bajkoterapia, Poznań 2002.
Przebieg zajęć:
1. Przedstawienie się uczestników
- „Uwaga poszukuje się ...” - prowadzący wywołuje uczestników, dając każdemu naklejkę z imieniem, którą można przykleić do ubrania
2. Sprawdzenie nastroju („buźki”)
3. Kwestionariusz postaw
4. Kontrakt z grupą - siedząc w kręgu ustalamy kontrakt, pod którym wszyscy się podpisujemy, np. mówimy w swoim imieniu; nie krytykujemy innych; nie przerywamy osobie mówiącej; po zajęciach razem porządkujemy salę; jeśli nie chcemy, nie musimy brać udziału w zabawie itp.
5. Zabawy integracyjne
a) „pociąg” - w zabawie bierze udział troje dzieci; osoby będące na przedzie i w środku mają zamknięte oczy (to „wagoniki”), natomiast dziecko znajdujące się na końcu to maszynista, prowadzący pociąg z otwartymi oczami, który przekazuje dotykiem „informacje” o kierunku poruszania się - po przejściu każdej z ról uczestnicy dzielą się wrażeniami (w której roli czuli się najlepiej)
b) „drzewko szczęścia” - przyczepiamy kolorowe baloniki, w których znajdują się karteczki z niedokończonymi zdaniami (np. najbardziej lubię, gdy ...; mój ulubiony przedmiot to ....; moje hobby to ...; uśmiecham się, gdy widzę ... itd.), dzieci podchodzą parami, wyjmują karteczki i jako pierwsze odpowiadają na pytania, zaś po nich robią to pozostali uczestnicy
c) „kramik z pomysłami” - dzieci odgadują, z jaką książką związane są pokazywane rekwizyty (np. pluszowy tygrysek - „Kubuś Puchatek”; gumowa kaczuszka - „Kaczka Dziwaczka”, „Brzydkie Kaczątko”; smok - „Szewczyk Dratewka”)
6. Przeczytanie „Bajki o czterech braciach” oraz rozmowa - jacy jesteśmy?
7. Zakończenie („buźki”)
Środki dydaktyczne:
- „rozsypanka wyrazowa” (Aneks nr 4)
- tekst wiersza „Na straganie” (Aneks nr 5)
- zagadki warzywne (Aneks nr 6)
- kartki, długopisy
- materiały potrzebne do wykonania książeczki (papier kolorowy, tektura, nożyczki, klej, mazaki)
I. Borecka, Biblioterapia w szkole podstawowej, Wałbrzych 2002.
J. Griesbeck, Zabawy dla grup, Kielce 2003.
1. „Buźki”
2. Zabawy aktywizujące
a) „rozsypanka” - dzieci układają tytuły książek z rozsypanych wyrazów, następnie sprawdzają, kto ile tytułów ułożył
b) „zwierzęta z bajek” - dzieci odgadują, w jakich bajkach występują wymieniane zwierzęta, np.
Wilk - Czerwony kapturek
Kot - Kot w butach
Gołębie - Kopciuszek itd.
3. Czytanie wiersza „Na straganie” przez prowadzącego
a) czytanie wiersza z podziałem na role
b) „zagadki warzywne” (czytają dzieci)
c) „gotowanie zupy jarzynowej” - dzieci wykonują wspólnie nietypową książeczkę, a powstały w ten sposób „garnek z warzywami” eksponują na gazetce
4. Zakończenie („buźki”)
- ustalenie przyczyn niechęci do czytania
- uświadomienie dzieciom, że czytanie może być formą zabawy
- wspomnienie pierwszej książki
- tekst „Moje pierwsze spotkanie z książką”
- kartki papieru, kredki, klej, nożyczki, szpilki
2. „Moje pierwsze spotkanie z książką” wg I. Boreckiej
a) Prowadzący prosi, aby dzieci zajęły wygodną pozycję w kręgu, zamknęły oczy, wsłuchały się w muzykę (np. fragmenty „Ogrodów w deszczu” Debbussy’ego lub „Opowieści lasku wiedeńskiego” J. Straussa) i przypomniały sobie swoją pierwszą książkę.
* - jeden pełny cykl oddechowy (wdech - wydech)
Dziś odbędziemy wspólnie podróż w przeszłość* Podróż w wyobraźni* Uważnie wsłuchuj się w moje słowa i pozwól pracować pamięci i wyobraźni* Przypomnij sobie siebie sprzed lat *** Zapamiętaj wszystko to, co sobie przypomnisz** Zwróć uwagę na sygnały twojego ciała*** Staraj się oczyma wyobraźni zobaczyć moment, kiedy to sam, po raz pierwszy, samodzielnie przeczytałeś książkę*** Zobacz, że trzymasz w ręku tę książkę* Dokładnie ją sobie obejrzyj*** Poczuj jej wagę**, zapach** Zobacz kolor okładki, obejrzyj ilustracje** zwróć uwagę na jej tytuł**** Czy to książka z biblioteki?** Może prezent od jakiejś ważnej dla ciebie osoby?*** Zapamiętaj co czujesz, kiedy wspominasz swoje pierwsze czytanie?**** A teraz spróbuj podzielić się swoimi wspomnieniami i wrażeniami** Powiedz o swoich uczuciach. Jakie były teraz, kiedy zobaczyłeś swoją pierwszą, samodzielnie przeczytaną książkę?* Czy różniły się od tamtych sprzed lat? - uczestnicy dzielą się wrażeniami
b) Zmiana podkładu muzycznego - fragmenty „Dziadka do orzechów” - prowadzący zaprasza uczestników do wyłożonych na podłodze, połączonych ze sobą w długą „wstęgę”, arkuszy szarego papieru.
Podejdź do leżących tu arkuszy papieru*** Przypomnij sobie jakiegoś bohatera literackiego, którym chciałeś lub chciałbyś być**** Może to być jakaś postać, o której czytałeś sam lub czytał ci ktoś* nawet dawno temu*** Narysuj ją w dowolnie wybranym miejscu tej „wstęgi” (przeznaczamy na to tyle czasu, ile uczestnicy zajęć potrzebują do zakończenia pracy, następnie wyciszamy muzykę) A teraz obejrzyj rysunki kolegów**** Może ty też znasz te postaci?** Co ci się w nich podoba?** Co podobało ci się w rysowanej przez ciebie postaci?****
- zabawa „wspólna bajka”, czyli łańcuszek zdań - pierwsze dziecko pokazuje swój obrazek i zaczyna opowieść, inne dodaje kilka zdań, prezentując swoją pracę itd.
3. Rozmowa kierowana na temat budowy książki
4. Praca nad wykonaniem wspólnej książeczki (podział na grupy, przydzielenie zadań):
I - wykonanie okładki
II - wykonanie strony tytułowej zawierającej autorów, ilustratorów i tytuł bajki
III - krótki tekst do ilustracji, numeracja stron
5. Wyeksponowanie książeczki na gazetce
6. Zakończenie („buźki”)
- zmiana negatywnego stosunku do czytania
- ukazanie wartości książki i czytania
- ćwiczenia w samodzielnym czytaniu ze zrozumieniem
- fragment książki pt. „Matylda” R. Dahla (Aneks nr 7)
-...
evi84