Epoki.doc

Epoki

Ludzie

Dzieła

Pojęcia

Antyk
(VIII w. p. n. e. - V w. n. e.)

Klasycyzm - od "classicus" - wzorowy, doskonały. Warto zapamiętać, że Antyk stwarza wyjściowy, klasyczny kanon dotyczący norm tworzenia sztuki, określający reguły komponowania gatunków literackich. Do tego, klasycznego kanonu, odwoływać się będą - lub wyzwalać z niego - myśliciele i artyści późniejszych epok.

·         Homer

·         Sofokles

·         Safona

·         Horacy

·         Wergiliusz

·         Ezop

·         Sokrates

·         Platon

·         Arystoteles

·         Symonides

·         Tyrtajos

·         Anakreont

Mitologia:
(mit ikaryjski, prometejski, rodu Labdakidów i inne)

Tragedie:

Antygona, Król Edyp
(Sofokles)

Oresteja
(Ajschylos)

Medea
(Eurypides)

Eposy:
Iliada
Odyseja (Homer), Eneida (Wergiliusz)

·         fatum

·         katharsis

·         epikureizm

·         stoicyzm

·         mit

·         tragizm

·         ironia sokratyczna

·         jaskinia Platona

·         poetyka

·         retoryka

D

a

w

n

e

N

o

w

e

Z antyku:

·         Odwołanie się do filozofii i kultury antyku (fascynacja dziełami Platona i Arystotelesa)

·         Łacina uniwersalnym językiem Europy

·         Twórcy kronik (Długosz) wzorują się na historykach rzymskich

·         Filozofia Arystotelesa i prawo rzymskie na Akademii Krakowskiej

·         Dzieła starożytne (np.:Pliniusza w dziedzinie botaniki)

·         Normy dotyczące poezji i retoryki wyprowadzono z dzieł Horacego i Cycerona

·         XII w. nazywano nawet "renesansem XII w." ze względu na modny neoplatonizm i odrodzenie kultury antycznej

Średniowiecze

przełom w. IV/V - w. XV

Nowe ideały:

·         Bóg w centrum wartości i zainteresowań ludzkich

·         Mistycyzm, religijność epoki

·         Wiara w znaki, symbole, magię liczb - głosy świata pozaziemskiego

·         Tematy sztuki: śmierć, cierpienie

·         Odejście od klasycznych norm sztuki - wierne naśladowanie zastąpione ekspresją uczuć

·         Anonimowość, odejście od ideału sławy, artysty, mistrza sztuki

·         Villon

·         św. Augustyn

·         św. Tomasz

·         św. Franciszek

Uwaga!
Literatura w wielkiej mierze jest anonimowa

Hagiografia
(żywot świętych - Legenda o św. Aleksym)

Epika rycerska
Pieśń o Rolandzie, Dzieje Tristana i Izoldy

Historiografia
(kroniki) F. Villon - Wielki Testament, J.Voragine - Złota legenda

Zabytki polskie

Bogurodzica, Żale Matki Boskiej pod krzyżem, Rozmowa mistrza Polikarpa ze śmiercią, Legenda o św. Aleksym
Słota - O zachowaniu się przy stole
Gall Anonim - Kronika polska (łacina)

·         teocentryzm

·         uniwersalizm

·         hagiografia

·         misterium

·         gotyk

·         styl romański

·         pareneza

·         danse macabre

·         dualizm wartości

D

a

w

n

e

N

o

w

e

Ze średniowiecza:

·         Trwała wiara w magie liczb i znaków (np. u Reja, Dantego)

·         Obecność łaciny w twórczości (lit. łacińska i dwujęzyczna)

·         Sonet, rozpropagowany przez Petrarkę, ma swój rodowód w kulturze średniowiecznej

·         Pisarze renesansowi kontynuują model literatury parenetycznej (ideał dworzanina czy ziemianina)

Renesans

XVI wiek

Nowe lub wzięte z antyku:

·         ideał artysty (wszechstronnego, sławnego)

·         nawiązanie do filozofów antycznych i do klasycznych norm sztuki

·         wskrzeszenie tragedii i innych antycznych gatunków

·         zainteresowaanie historią i językiem antyku (tłumaczenia

·         zainteresowanie nauką, poznawaniem świata, życiem doczesnym

·         człowiek w centrum zainteresowań

·         Alighieri

·         Boccaccio

·         Erazm

·         Morus

·         Machiavelli

·         Rej

·         Szymonowic

·         Sęp - Szarzyński

·         Frycz - Modrzewski

·         Skarga

·         Kochanowski

Boska komedia (Dante)

Dekameron (Boccacio

Żywot człowieka poczciwego (Rej)

Odprawa posłów greckich, Pieśni, Fraszki i Treny (Kochanowski)

O poprawie Rzeczypospolitej (Andrzej Frycz Modrzewski)

·         humanizm

·         reformacja

·         antropocentryzm

·         irenizm

·         harmonia

·         mecenat

·         utopia

·         luteranizm

·         kalwinizm