Anna Witczak
Anna Szczepanik
Semestr I a
Wydział dzienny
WPROWADZENIE DO PRACY SOCJALNEJ
Temat: Opisz działalność niesienia pomocy ludziom potrzebującym w czasach starożytnych i w okresie wczesnego chrześcijaństwa.
Prowadząca: mgr Barbara Krysztofowicz
Data 00.00.0000
SPIS TREŚCI:
1. wprowadzenie do epoki str.
1. starożytna Grecja str.
· obraz społeczeństwa
2. starożytny Rzym
3. okres wczesnego Chrześcijaństwa str.
2. formy pomocy człowiekowi w starożytności i okresie wczesnego chrześcijaństwa str.
1. formy pomocy w starożytnej Grecji str.
2. formy pomocy w starożytnym Rzymie str.
3. formy pomocy za pierwszych Chrześcijan str.
3. wnioski końcowe str.
4. bibliografia str.
WPROWADZENIE DO EPOKI
1. Starożytna Grecja
Starożytna Grecja zasiedlona została przynajmniej od ok. 3000 p.n.e. w wyniku migracji w II tysiącleciu p.n.e. W XVII–XII w. p.n.e. na terenie starożytnej Grecji rozwinęła się oryginalna kultura zwana mykeńską. W Grecji powstał alfabet, pojawiły się pierwsze dzieła lit. (najpierw śpiewane, recytowane, później spisane, m.in. poematy Homera), doszło do ukształtowania się charakterystycznego dla Greków modelu państwa — polis, rozumianego jako wspólnota obywateli. Rozwinęła się świetnie literatura oraz sztuka, filozofia i nauka. W państwie Greckim dochodziło również do konfliktów zwłaszcza między Atenami i Spartą, co doprowadziło do osłabienia i rozbicia świata greckiego. Wykorzystał to władca Macedonii Filip II, a z chwilą rozpoczęcia przez Aleksandra III Wielkiego zwycięskiej wyprawy przeciwko Persji skończył się okres klasyczny w dziejach Grecji. Podboje Aleksandra III Wielkiego doprowadziły do zasadniczych przesunięć centrów kultury, które w hellenizmie znajdowały się głównie na Wschodzie. Mimo podejmowanych prób Grecja przestała być podmiotem politycznym. O losach Grecji zadecydował Rzym, podporządkowując ją sobie i czyniąc w 27 r. p.n.e. odrębną prowincją. Przejęta przez Rzymian kultura starożytnej Grecji stała się jednym z fundamentów współczesnej kultury europejskiej.
Obraz społeczeństwa
Jeszcze kilka słów o społeczeństwie greckim, aby łatwiej było przejść do aspektu pomocy społecznej.
O strukturze społeczeństwa minojskiego niewiele możemy powiedzieć ze względu na brak źródeł pisanych. Pewnym jest, że każdym z pałaców rządził jeden władca. Być może, lecz nie jest to pewne, władca Knossos był zwierzchnikiem pozostałych władców pałacowych. Wokół monarchy skupiała się elita zarządzająca pałacową biurokracją. W każdym pałacu była także niewolna służba i rzemieślnicy pracujący na jego potrzeby. Najliczniejszą grupę ludności stanowili chłopi. Ich status pozostaje niejasny.
Zamki mykeńskie były ośrodkami scentralizowanych państw. Każdym pałacem władał monarcha (wanaks). Najważniejszą postacią na jego dworze był dostojnik z tytułem lawagetas, który dowodził armią. Poza tym istniał szereg niższych urzędników, których władza obejmowała bądź określone terytorium, bądź określoną grupę ludzi. Elitę społeczną stanowiły dwie grupy nazywane odpowiednio hequetai i telestai, o których wiadomo tyle, że ciążyły na nich obowiązki natury militarnej. Wydaje się, że cała ziemia była własnością władcy, który oddawał ją w czasowe użytkowanie. Większość, jeśli nie wszyscy rzemieślnicy byli związani z pałacem, na którego potrzeby przeznaczona była ich produkcja. Podstawę społeczeństwa stanowiła ludność wiejska, która poza uprawą ziemi stanowiła także trzon armii. Byli także niewolnicy. Mogli oni należeć do pałacu, osób prywatnych bądź bóstw.
Jak wyglądało społeczeństwo w czasie Wieków Ciemnych? W początkach VIII w., a być może nawet w końcu poprzedniego, doszło do szeregu przemian, w wyniku których ukształtowała się w Grecji nowa forma organizacji politycznej zwana miastem-państwem (polis), które określiło charakter greckiej społeczności po okres późnego cesarstwa. Społeczność polis dzieliła się wyraźnie na wolnych i niewolników. Ogół wolnych mężczyzn stanowił wspólnotę obywatelską, w obrębie której wszyscy mieli, przynajmniej nominalnie, równe prawa. Nierówności wśród obywateli wynikały z różnic w poziomie zamożności. Warstwa arystokratyczna kultywowała swoją odrębność, której najważniejszy element stanowił brak konieczności pracy, podczas gdy większość obywateli oddawała się zajęciom rolniczym. Równocześnie jednak istniały mechanizmy cementujące wspólnotę: wspólny kult, wspólna kultura, której ważnym nośnikiem stała się szkoła (wychowanie), a nade wszystko wyodrębnienie się sfery publicznej, która mediowała konflikty między grupami społecznymi. Brak autonomicznego aparatu władzy powodował, że wspólnota obywatelska w pełni identyfikowała się z państwem, a zróżnicowanie się polis w V w. na oligarchiczne i demokratyczne, w niczym nie podważyło tego modelu. Ludność niewolna dzieliła się na dwie kategorie: niewolników kupnych, z reguły niegreckiego pochodzenia i legitymujących się greckim rodowodem, przywiązanych do ziemi niewolników rolnych (np. heloci w Sparcie). Pojawiła się grupa ludności wolnej, lecz nie przynależącej do wspólnoty obywatelskiej, którą stanowili osiadli w danej polis cudzoziemcy (metojkowie). Z jej szeregów rekrutowała się część rzemieślników i zwłaszcza kupców. Począwszy od V w. zaczęła zanikać tradycyjna arystokracja, która swój autorytet opierała na mitologicznych pretensjach, zwycięstwach sportowych i wojennych sukcesach, a zastąpiła ją nowa elita, której legitymacją do sprawowania przywództwa były materialne dobrodziejstwa wyświadczane wspólnocie
Jak wyglądała rodzina? Mężczyzna miał prawo wyprzeć się dziecka jeśli uznał że nie jest jego ojcem lub urodziło się niepełnosprawne. Często odrzucano także córki. Niechciane dzieci pozostawiano w oddalonym miejscu np. szczycie góry skazując je na pewną śmierć. Niektóre niemowlęta porzucano dlatego że ich rodzice nie mogli sobie pozwolić na ich utrzymanie. W takim wypadku dziecko niekiedy przekazywano do adopcji i wychowywano jak niewolnika.
W greckich polis wykształciło się zjawisko wykorzystywania na wielką skalę pracy niewolników, co wpłynęło na powiększenie się gospodarstw domowych i przysporzyło nowych obowiązków kobietom, szczególnie tym zamożnym, których głównym zajęciem było zarządzanie domem. W społeczeństwie, w którym mężczyźni przebywali zazwyczaj z dala od majątku ziemskiego, uczestnicząc w życiu politycznym i spotykając się z przyjaciółmi, to właśnie kobiety odpowiadały za zarządzanie gospodarstwem domowym. To od nich oczekiwano, że będą wychowywać dzieci, nadzorować przechowywanie i przygotowywanie pożywienia, dbać o rodzinne rachunki, zajmować się tkactwem i wytwarzaniem odzieży, kierować pracą niewolników domowych i doglądać ich, gdy zachorują. Funkcjonowanie gospodarstwa domowego zależało zatem od kobiet, których praca zapewniała rodzinie samodzielność, a mężom dawała możliwość uczestniczenia w życiu polis.
Kobiety uboższe pracowały poza domem. Wiele z nich sprzedawało rozmaite towary na rynku.. Tylko w Sparcie kobiety miały prawo uczestniczenia na równi z mężczyznami w ćwiczeniach fizycznych. Kobiety brały udział w uroczystościach pogrzebowych, świętach państwowych i ceremoniach religijnych. Po zawarciu małżeństwa kobiety stawały się osobami chronionymi prawnie przez swoich mężów. Mężczyzna mógł bez ryzyka poniesienia kary utrzymywać stosunki seksualne z niewolnicami, konkubinami obcego pochodzenia, prostytutkami oraz związki homoseksualne z młodzieńcami ze sfer obywatelskich. Kobiety nie miały takiej wolności seksualnej, a za cudzołóstwo surowa kara spotykała zarówno kobietę, jak i jej kochanka. Jedynym wyjątkiem była Sparta, gdzie bezdzietna kobieta mogła utrzymywać za zgodą męża pozamałżeńskie stosunki, jeśli celem takiego związku było spłodzenie potomstwa.
W starożytnej Grecji nierozłącznym zjawiskiem było niewolnictwo. Niektórzy pojmani jako jeńcy wojenni zdają się być niewolnikami w pełnym tego słowa znaczeniu, całkowicie poddanymi woli pana, który czerpie korzyści z ich pracy. Pełnię praw mógł uzyskać tylko człowiek wolny i niezależny od innych. Wskutek ukształtowania się koncepcji obywatelstwa pogłębiła się więc różnica pomiędzy człowiekiem wolnym a niewolnym, czy też wprost niewolnikiem. Tym samym wykształcenie się jasno określonego pojęcia osobistej wolności sprzyjało równoczesnemu tworzeniu się w okresie archaicznym stanu niewolniczego. Wzrost aktywności gospodarczej i zwiększenie się popytu na pracę zapewne wpłynęły stymulująco na import niewolników. W okresie archaicznym niewolnictwo sprowadziło niewolną ludność zależną do stanu zależności całkowitej; ludzie ci stali się własnością swoich panów. Arystoteles określił później niewolników mianem "żywej własności". Jednakże w V wieku p.n.e. w niektórych polis liczba niewolników znacznie wzrosła - gdzieniegdzie stanowili oni jedną trzecią wszystkich mieszkańców miasta-państwa. Mimo to nadal większość prac rolniczych wykonywali drobni rolnicy i ich rodziny, czasem przy pomocy najemnych, wolnych pracowników. Niewolnicy domowi, często kobiety, mieli z punktu widzenia fizycznego przetrwania pracę najmniej niebezpieczną. Zajmowali się sprzątaniem, gotowaniem, przynoszeniem wody z publicznych ujęć, pomagali paniom domu w tkaniu, doglądali dzieci, towarzyszyli panu, gdy ten robił zakupy (był to specyficznie grecki obyczaj) i wykonywali inne obowiązki domowe. Nie mogli odmówić, jeśli ich panowie wymagali usług natury seksualnej. Niewolnicy zatrudnieni w małych pracowniach rzemieślniczych, na przykład w pracowni garncarskiej lub w kuźni, lub zajmujący się uprawą roli często pracowali razem ze swoim panem. Zamożni właściciele ziemscy zazwyczaj wyznaczali jednego spośród niewolników, aby jako nadzorca doglądał pracy na roli, podczas gdy sami pozostawali w mieście. Najgorsze warunki życia przypadły w udziale tym niewolnikom, którzy musieli pracować w wąskich i niskich korytarzach nielicznych w Grecji kopalni złota i srebra. Swoją wyczerpującą pracę, pełną cierpień i niebezpieczeństw, wykonywali w ciemnościach i ciasnocie. Pan mógł ukarać niewolnika wedle swojej woli, mógł nawet zabić go bez obawy o poważniejsze konsekwencje.
2. Starożytny Rzym
Obszar Rzymu był zasiedlony od epoki brązu (XVI w. p.n.e.). W połowy VIII w. na obszarze Lacjum zaczęły powstawać miasta-państwa. Mieszkańcy jednej z osad założyli swe miasto na wzgórzu zwanym Palatyn, nadając mu nazwę Roma (Rzym). Wkrótce potem Rzym zjednoczył się z osadą na Kapitolu i Kwirynale, zamieszkaną przez Sabinów, przybyszów z Apeninów. Oba wydarzenia — założenie miasta oraz połączenie się Rzymian i Sabinów — były treścią 2 mitów o założeniu Rzymu, których bohaterem był Romulus, półlegendarny król-założyciel miasta. Około 530 obszar miasta został kilkakrotnie powiększony przez włączenie terenów na wsch. i Pd.
W poniższych rozważaniach o pomocy społecznej nie jest zasadne przybliżanie dokładnych wydarzeń z okresu starożytnego Rzymu. Jednak warto przypomnieć, że okres ten możemy podzielić na okresy:
· Wczesna Republika (509–396 p.n.e.).
· Średnia Republika (396–133 p.n.e.).
· Upadek Republiki (133–30 r. p.n.e.).
· Wczesne Cesarstwo (30 r. p.n.e.–284 n.e.).
· Późne Cesarstwo (284–476).
Społeczeństwo Rzymu tworzyły rody oraz zależni od nich klienci, uprawiający ziemie należące do rodów. Podstawę organizacji politycznej stanowiło 30 terytorialnych kurii. Klienci wchodzili w skład kurii na równi z członkami rodów, dzięki czemu stali się częścią wspólnoty obywatelskiej. Głową państwa był król wybierany przez kurie lub starszyznę rodową; spośród starszyzny rodowej król rekrutował swą radę, senat. Podstawę władzy króla ( imperium) stanowiły jego funkcje kapłańskie, zwłaszcza zdolność zasięgania opinii Jowisza w sprawach dotyczących wspólnoty. Rozkwit Rzymu Tarkwiniuszów spowodował powstanie warstwy rzemieślników i kupców nie objętych strukturą rodowo-klientelarną, poza którą znalazła się też liczna grupa średnio zamożnych rolników, powstała dzięki indywidualnym nadaniom ziemi przez królów, ale z obowiązkiem służby wojskowej. Nadania te były związane z upowszechnieniem na terenie Italii taktyki i uzbrojenia hoplickiego, podobnie jak tzw. reformy Serwiańskie i podział społeczeństwa wg kryterium majątkowego na chassis [czyli wojsko], tj. zdolnych wyekwipować się jako ciężkozbrojni, i pozostałych oraz odpowiadająca temu podziałowi organizacja polityczna — zgromadzenie centurialne. Obywatele stanowiący classis dzielili się po wojskowemu na centurie (setki), prawdopodobnie w liczbie 192, podczas gdy infra classem stanowili tylko jedną centurię. W ten sposób lud rzymski stał się w praktyce tożsamy z armią rzymską.
W Rzymie, podobnie jak w całym świecie starożytnym istniał wyraźny podział na bogatych i biednych obywateli. W stolicy imperium była to prawdziwa przepaść, której nawet nie starano się w jakikolwiek sposób ukrywać. Różnice zamożności wyrażały się przede wszystkim w kontraście, między wystawnością rezydencji nuworyszów, których fortuny wyrosły dzięki rozwojowi imperium, a nędzą domów czynszowych.Rzymianie bez oporów akceptowali te różnice jako naturalny stan rzeczy.
Terminem „plebs”, w różnym czasie określano odmienne grupy społeczne. Podboje i nadawanie praw wyborczych nowym grupom ludności poszerzało liczbę pełnoprawnych obywateli. Typowy obywatel Rzymu z reguły mieszkał na wsi. Społeczeństwo rzymskie miało zawsze charakter wiejsko-rolniczy. Stosunek społeczeństwa rzymskiego do ziemi, z której żyło, wyrażał się w różnych formach, zawsze jednak stanowiła ona podstawę bytu społecznego. Tę prawdę o wczesnej historii Rzymu przesłania obraz jego wspaniałości w okresie Cesarstwa – wizja wielkiego pasożytniczego miasta.
Podział społeczny w starożytnym Rzymie: Społeczeństwo rzymskie dzieliło się na dwie grupy. Jedną z nich stanowili pełnoprawni obywatele, do których należały najznakomitsze i najbogatsze rody, określane jako patrycjusze, od łacińskiego określenia „patres” – ojciec. Patrycjusze byli uprzywilejowaną warstwą społeczną w republikańskim Rzymie. Posiadali pełne prawa polityczne i do pewnego momentu mieli wyłączność na obejmowanie urzędów. Drugą grupę stanowili tak zwani obywatele niepełnoprawni, czyli plebejusze. Była to zdecydowana większość całego społeczeństwa rzymskiego. Plebejusze stanowili warstwę społeczną, wywodząca się od ludów pobliskich z podbitych terenów lub osiedlających się w Rzymie. Plebejusze byli wolni, lecz , do pewnego momentu nie mieli praw obywatelskich. Najstarsi patrycjusze tworzyli senat. Był to organ doradczy, który pomagał w podjęciu najważniejszych decyzji, dotyczących państwa i społeczeństwa. Cechą charakterystyczną społeczeństwa rzymskiego w tym okresie była bezwzględna władza ojca. Ojciec decydował o życiu i śmierci członków swojej rodziny...
e-aga