Futuryzm. Teksty programowe.pdf

Futuryzm. Formiści. Nowa sztuka. Wybór tekstów

www.fil.bg.ac.yu/katedre/polonistika/index.htm

ИСКЉУЧИВО ЗА УНУТРАШЊУ УПОТРЕБУ

WYŁĄCZNIE DO UŻYTKU WEWNĘTRZNEGO

FUTURYZM

FORMIŚCI NOWA SZTUKA

(Wybór tekstów)

[na podstawie wyd.:]

ANTOLOGIA POLSKIEGO FUTURYZMU I NOWEJ SZTUKI

Wstęp i komentarz opracował

Zbigniew Jarosiński

Wybór i przygotowanie tekstów

Helena Zaworska

Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo

Wrocław… 1977

Futuryzm. Formiści. Nowa sztuka. Wybór tekstów

www.fil.bg.ac.yu/katedre/polonistika/index.htm

SPIS TREŚCI

PROGRAMY I MANIFESTY

Anatol Stern, Aleksander Wat: PRYMITYWIŚCI DO

NARODÓW ŚWIATA I DO POLSKI ..................................................... 3

Bruno Jasieński: DO NARODU POLSKIEGO.

MAŃIFEST w sprawie natyhmiastowej futuryzacji żyća ........................ 4

Bruno Jasieński: MAŃIFEST W SPRAWIE POEZJI FUTURYSTYCZNEJ ..... 8

NUŻ W BŻUHU. 2 JEDNODŃUWKA FUTURYSTUW................................. 11

Leon Chwistek: O POEZJI.................................................................................. 12

Tytus Czyżewski: POGRZEB ROMANTYZMU — UWIĄD

STARCZY SYMBOLIZMU — ŚMIERĆ PROGRAMIZMU .............. 13

Tytus Czyżewski: OD MASZYNY DO ZWIERZĄT ........................................ 14

Tytus Czyżewski: O „ZIELONYM OKU“ I O SWOIM

MALARSTWIE (autokrytyka — autoreklama) ..................................... 15

Bruno Jasieński: FUTURYZM POLSKI (bilans) ............................................... 16

UTWORY POETYCKIE

Jerzy Jankowski: TRAM WPOPSZEK ULICY (Rapsod).................................. 24

Tytus Czyżewski

OCZY TYGRYSA........................................................................................... 25

POEMAT LICZB............................................................................................. 26

MELODIA TŁUMU........................................................................................ 27

POZNANIE...................................................................................................... 27

PŁOMIEŃ I STUDNIA................................................................................... 28

HYMN DO MASZYNY MEGO CIAŁA........................................................ 30

Bruno Jasieński

JAK INTRODUKCJA ..................................................................................... 31

MIŁOŚĆ NA AUCIE ...................................................................................... 31

PRZEJECHALI................................................................................................ 32

BUT W BUTONIERCE .................................................................................. 32

Stanisław Młodożeniec

XX WIEK ........................................................................................................ 33

FUTUROBNIA................................................................................................ 33

Anatol Stern: ARKA ........................................................................................... 34

Aleksander Wat: NAMOPAŃIK BARWISTANU............................................. 35

CZOŁOWI PRZEDSTAWICIELE FUTURYZMU ..................................... 35

Futuryzm. Formiści. Nowa sztuka. Wybór tekstów

www.fil.bg.ac.yu/katedre/polonistika/index.htm

PROGRAMY I MANIFESTY

Anatol Stern, Aleksander Wat

PRYMITYWIŚCI DO NARODÓW ŚWIATA I DO POLSKI

wielka tęczowa małpa zwana dionisem dawno już zdechła, wyrzucamy jej zgniłą spuściznę

ogłaszamy

I. CYWILIZACJA, KULTURA, Z ICH CHOROBLIWOŚCIĄ — NA ŚMIETNIK.

wybieramy prostotę ordynarność, wesołość zdrowie, trywialność, śmiech.

od śmiechu dusza tyje i dostaje silne grube łydy. wyrzekamy się dobrowolnie dostojności,

powagi, pietyzmu. liści lauru, którymi nas wieńczycie, użyjemy jako przyprawy do potraw.

II. PRZEKREŚLAMY HISTORIĘ I POTOMNOŚĆ. także rzym tołstoja, krytykę

kapelusze indie bawarię i kraków. polska winna się wyrzec tradycji, mumii księcia józefa i

teatru. miasto burzymy, wszelki mechanizm — aeroplany, tramwaje, wynalazki telefon,

zamiast nich pierwotne środki porozumiewania się. apoteoza konia, domy jedynie składane i

ruchome, mowa krzyczana i rymowana.

III. ustrój społeczny rozumiemy przez władztwo idiotów stotnych i kapitalistów, jest to

grunt najbardziej płodny w śmiech i w rewolucję.

IV. wojny winny się toczyć na pięście. mord jest niehigieniczny,

kobiety należy często zmieniać wartość kobiety polega na jej płodności.

V. PRYMITYW.

VI. sztuką jest to tylko, co daje zdrowie i śmiech. ISTOTA SZTUKI — W JEJ

CHARAKTERZE CYRKOWEGO WIDOWISKA DLA WIELKICH TŁUMÓW.

cechy jej zewnętrzność i powszechność, pornografia niezamaskowana.

sztuka jest nauką.

wymiatamy z mętnej karczmy nieskończoności nędzne histeryczne twory zwane

poetami, przywalone niedosytem bólem radością życia, ekstazą estetyką, natchnieniem,

wiecznością. zamiast estetyki antygracja. zamiast ekstazy — intelekt, twórczość

świadoma i celowa.

VII. wirujące przedmioty, jako materiał sztuki, teatry zmienić na budynki cyrkowe.

muzyką jest uderzanie o siebie dwóch kilku ciał. wszystko pozostałe jest hałasem,

zwalczamy antyfuturystyczne skrzypce i wszelkie głosy natury, walki uliczne z

bethowenistami.

należy zerwać ze ścian kawałki płótna zwane obrazami, malować twarze ubrania

bieliznę, ludzi, domy chodniki, rzeźba nie istnieje.

VIII. poezja. pozostawiamy rym i rytm gdyż są pierwsze i zapładniające. zniszczenie

zacieśniających twórczość reguł zaleta niezgrabności. dowolność form gramatycznych,

ortografii i przestankowania, w zależności od twórcy, mickiewicz jest ograniczony, słowacki

jest niezrozumiałym bełkotem.

SŁOWA mają swą wagę, dźwięk, barwę, swój rysunek, ZAJMUJĄ MIEJSCE W

PRZESTRZENI, są to decydujące wartości słowa, słowa najkrótsze (dźwięk) i słowa

najdłuższe (książka). znaczenie słowa jest rzeczą podrzędną i nie zależy od przypisywanego

mu pojęcia należy je traktować jako materiał źwiękowy UŻYTY

NIEONOMATOPEICZNIE.

Futuryzm. Formiści. Nowa sztuka. Wybór tekstów

www.fil.bg.ac.yu/katedre/polonistika/index.htm

IX. główne wartości książki — to format i druk jej po nich dopiero — treść, dlatego

poeta winien być zarazem zecerem i introligatorem swej książki powinien sam ją wszędzie

krzyczeć, nie deklamować, do rozpowszechnienia użyć gramofonu i kina, gazety, gramofony

rozjeżdżające, płótno ekranu, lub ściana jako kartka zbiorowo odczytywanej książki, gazety

redagowane jedynie przez poetów.

X. chwalimy rozum dlatego też odrzucamy logiczność, to

ograniczenie i tchórzostwo umysłu, nonsens jest wspaniały przez swą treść

nieprzetłumaczalną, która uwypukla naszą twórczą szerokość i siłę.

podobnie sztuka objawia naszą miłość ku ludziom i ku wszystkiemu,

tchniemy miłością.

otwórzmy oczy. wówczas świnia wyda się nam czarowniejszą od słowika, a gga gąsiora

olśni nas bardziej niż śpiew łabędzi.

gga. gga panowie wypadło na arenę świata, wywijając swoim podwójnym g, a krzyczy,

a — to usta tego wspaniałego i ordynarnego bydlęcia, właściwie morda, pysk, albo ryj.

[ Gga. Pierwszy polski almanach poezji futurystycznej, Warszawa 1920.]

Bruno Jasieński

DO NARODU POLSKIEGO.

MAŃIFEST

w sprawie natyhmiastowej futuryzacji żyća

Rozumiejąc jasno, że sporadyczna i izolowana reforma sztuki w oderwańu jej od

samego żyća, kturego tętnem i funkcją organiczną jest sztuka każda, musi śę okazać z

gruntu czczą, bezowocną i jałową, ńe mając jednoczesne czasu na żadne kroki

pszedwstępne i pszygotowawcze w tym kierunku — żyće i sztuka polska grożą

zaduszeńem, a jedynym możliwym i skutecznym w takim wypadku środkiem jest

ńezwłoczna traheotomia — my, futuryśći polscy, pszystępujemy z dnem dźiśejszym do

wielkiej radykalnej pszebudowy i reorganizacji żyća polskiego i wzywamy wszystkih

obywateli wolnej Żeczypospolitej Polskiej do zorganizowanego wspułdźałańa i pomocy.

Wojna wszehświatowa wraz z olbżymim pszesuńęćem śę całych państw warstw i

naroduw poćągnęła za sobą wielkie pszesuńęće wartości. Rezultatem tego jest kryzys

kulturalny, kturego widowńą jest dźiśaj cała Europa Wshodńa i Zahodńa. U nas ten kryzys

objawia śę w szczegulńe ostrej i specyficznej formie. Pułtora wieku ńewoli politycznej

wycisnęło na całej naszej fizjognomii, psyhice i produkcji twardy, ńezatarty śćeg.

Świadomość kulturalna nasza ńe mogła śę rozwijać tak swobodńe, jak w państwah zahodńih.

Z końecznośći cała nasza energia narodowa wyładowywała śę w kierunku największego

naporu, w kierunku żmudnej i mozolnej walki o język, żyće i organizacje własne. W tym

samym kierunku walki o własne narodowe „ja“ i budowana twardej, ńepszełamanej, odpornej

na wszystko i żyćowo zdolnej narodowej psyhiki wyładowywała śę i sztuka polska.

My, futuryśći polscy, składamy w tym miejscu polskiej poezji romantycznej okresu

ńewoli, kturej widma dźiśaj bez litośći szczuć i dobijać będzemy — hołd za to, że w

czasach wielkiego skupiańa śę i powolnego dojżewańa Narodu Polskiego ńe była sztuką

„czystą“, a właśńe głęboko narodową, że pisana była sokiem i krwią samego

Futuryzm. Formiści. Nowa sztuka. Wybór tekstów

www.fil.bg.ac.yu/katedre/polonistika/index.htm

pszewalającego śę żyća, że była tętnem i kszykiem swojego dńa, jaką w ogule i jedyne

może i musi być każda sztuka.

Dla tyh samyh pszyczyn dźiśaj, kiedy wraz z odzyskańem samodźelnego bytu

politycznego, żyće polskie wstąpiło w zupełńe nową fazę i ocknęło śę wobec miliona

czyhającyh u dżwi zagadńeń, o kturyh wczoraj jeszcze ńe było po prostu czasu myśleć, a na

kture dziś już tszeba dać bezwłoczną i kategoryczną odpowiedź, jeżeli ńe hcemy, aby fale

nabiegające znuw nas zalały, wołamy do was:

Dosyć długo byliśmy już narodem-panopticum, produkującym tylko mumie i

relikwie. Szalone ńepowstszymane dziś wali do wszystkih naszyh dżwi i okien, kszyczy,

dopomina śę, wymaga. Jeżeli ńe stać nas na stwożeńe nowyh kategorii, w kturyh by śę

mogło pomieśćić, nowej sztuki, w kturej by śę mogło wyśpiewać — ńe ostoimy śę.

Tszeba otwożyć na ośćeż wszystkie dżwi i okna, ńeh wywieje ten swąd piwnic i

kośćelnego kadźidła, kturym od dźecka uczyli was oddyhać. Zaopatszeńi w gigantyczne

respiratory idźemy wam na spotkańe.

Ogłaszamy za St. Bżozowskim wielką wypszedaż staryh rupieći. Spszedaje śę za

puł darmo stare tradycje, kategorie, pszyzwyczajeńa, malowanki i fetysze.

Wielkie ogulnonarodowe panopticum na wawelu.

Będźemy zwoźić taczkami z placuw, skweruw i ulic ńeświeże mumie mickiewiczuw

i słowackih. Czas oprużńić postumenty, oczyśćić place, pszygotować miejsca tym, ktuży

idą.

My, ludźe o szerokih płucah i rozrośńętyh barah, kihamy od mdłyh zapahuw waszego

wczorajszego mesjańizmu, a proponujemy wam mesjańizm nowy, jedyny, wspułczesny i

szalony. Jeżeli ńe hceće być narodem ostatnim w Europie, a pszećiwńe, narodem pierwszym,

pszestańće raz karmić śę starymi ohłapami z kuhńi Zahodu (stać nas na swoje własne menu),

a w wielkim wyśćigu cywilizacji o rekord krutkimi, syntetycznymi krokami zdążajće do

mety.

Pszystępujemy do budowańa nowego domu dla rozszeżonego Narodu Polskiego, ktury

w starym, pomieśćić już śę ńe może. Sami ńe podołamy. Wzywamy wszystkih żywyh, ńe

mieszczącyh śę i hcącyh do pomocy.

Ogłaszamy:

Wielkie pszesuńęće śę warstw na Wshodźe i Zahodźe trwa. Do głosu dohodźi nowa siła

— uświadomiony proletariat. Zaczyna śę wielkie pszewartośćiowańe wartośći. Mieżą śę

wszystkie prawośći i ńeprawośći 1000-wiekowej za jego plecami, jego kosztem wytwożonej

kultury. Mieżą śę jedynym sprawdźanem bojującego żyća — twardą, żelazną, organiczną

pracą. Następuje wielki, pszegląd legitymacji. Kto ńe potrafi wylegitymować swojego udźału

w żyću tą jedyną monetą — ńe ostoi śę.

Podkreślamy tszy zasadnicze momenty żyća wspułczesnego: maszynę, demokrację

i tłum.

Żyće warstw intelektualnyh pszehodźi powolny okres wyradzańa śę i neurastenii.

Dawne kategorie pszeżyły śę już i strawiły — nowyh jeszcze ńe ma. Moment ogulnego

psześileńa. Żyće samo, zamiast być w swoim założeńu radośćą i dytyrambem, pszybiera coraz

wyraźnej formy twardego, nażuconego z zewnątsz obowiązku. Człowiek nowoczesny nie

potrafi już organiczńe ćeszyć śę żyćem. Epidemia samobujstw, wykolejeń, załamań i

pszetragedyzowań jest tylko konsekwentnym domyśleńem do końca tego zjawiska. Ten stan

żeczy dłużej pozostawać bez zmiany ńe może. Należy pszedśęwźąć natyhmiastową i

energiczną akcję leczniczą. Jako jeden z zasadńiczyh czynńikuw proponujemy:

Więcej słońca.

Pszysłowie mądrośći starohińskiej: „Noś parasol i pszy pogodźe“, stało śę u nas czymś

organiczńe ukonstytuowanym.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: