Mendekl Gdanski.pdf

Mendel Gda ń ski

Utwór rozpoczyna si ę scen ą , w której stary Mendel patrzy

na ruch uliczny i analizuje pojawienie si ę nowych postaci

oraz cele drogi poszczególnych przechodniów. Zna on

bowiem t ę ulic ę bardzo dobrze. Wie wszystko o jej

przechodniach: dzieciach , ś piesz ą cych do szko ł y,

handlarkach, robotnikach i innych, gdy ż ju ż od 27 lat

mieszka i prowadzi swój zak ł ad introligatorski w tym

w ł a ś nie miejscu. Zna wszystko i wszystkich i sam tak ż e jest

powszechnie znany. W otoczeniu staruszka panuje

atmosfera swojsko ś ci – na ulic ę czy do zak ł adu rzadko

zapuszcza si ę kto ś obcy. Najbli ż si s ą siedzi: zegarmistrz,

student, powro ź nik, straganiarka, syn gospodarza – wszyscy

ż yj ą ze sob ą w ciep ł ych i ż yczliwych stosunkach.

Narrator sugeruje, ż e 67-letniemu staruszkowi jest tam

dobrze. Poza takimi oznakami starzenia si ę , jak zgarbione

plecy czy duszno ś ci, ma si ę Mendel Gda ń ski ca ł kiem nie ź le.

Zreszt ą kiedy doskwieraj ą mu owe dolegliwo ś ci, wyjmuje

fajk ę i odpoczywa chwil ę , pal ą c. Szczególne znaczenie ma

dla niego sam dym, który, snuj ą c si ę , prowokuje do

wspomnie ń . Przypomina si ę Mendlowi zmar ł a ż ona, dzieci,

wnuki. Te smutki nosi on g łę boko w sercu i próbuje o nich

nie my ś le ć , po ś wi ę caj ą c si ę pracy.

Gdy zaprzyja ź niona gospodyni przynosi mu obiad, nie je,

ale czeka na ma ł ego, dziesi ę cioletniego wnuka, syna swojej

nie ż yj ą cej najm ł odszej córki. Wnuczek jest oczkiem w g ł owie

dziadka – widz ą c jego cherlaw ą postur ę i sk ł onno ść do chorób

Mendel nieustannie martwi si ę o jego zdrowie. Po obiedzie

ch ł opiec siada do lekcji, a dziadek wraca do pracy,

nieustannie jednak obserwuj ą c i dopieszczaj ą c ma ł ego

ucznia.

Wszyscy odnosz ą si ę z sympati ą i szacunkiem do starego

Ż yda. Gdy kiedy ś wyrostkom przysz ł o do g ł owy prze ś miewa ć

pod oknem modlitwy szabasowe, zawstydzi ł ich

przechodz ą cy ksi ą dz, który, widz ą c modl ą cego si ę , uchyli ł

kapelusza. Od tej pory nikt nie przeszkadza ł Mendlowi.

Jednak przedwczoraj zdarzy ł si ę pewien niepokoj ą cy

wypadek – wnuczek wróci ł do domu bez czapki. Pocz ą tkowo

nie chcia ł powiedzie ć , co si ę sta ł o, ale w ko ń cu wyzna ł , ż e

zgubi ł j ą uciekaj ą c przed ch ł opcem, który szydzi ł z niego, ż e

jest Ż ydem. Na te s ł owa dziadek wpad ł z gniew i zacz ął

wyrzuca ć ch ł opcu, ż e g ł upi jest, je ś li wstydzi si ę swojego

pochodzenia. Pó ź niej nieco ł agodniej t ł umaczy ł , ż e jest takim

samym mieszka ń cem miasta, jak inni, i ż e bycie Ż ydem nie

powinno powodowa ć u niego poczucia wstydu. Ukochali to

miejsce, jak w ł asne, wi ę c stanowi ono ich ojczyzn ę . Wskazuje

równie ż , ż e Ż ydzi strasznie si ę mno żą . Na to Mendel

opowiada dzieje swojego imienia: Mendlem nazwano go,

gdy ż urodzi ł si ę jako 15 dziecko w rodzinie i by ł ich wtedy

ca ł y mendel. Wskazuje jednak na zmiany w ś wiadomo ś ci

Ż ydów: on sam mia ł ju ż tylko 6 dzieci, a jego najm ł odsza

córka tylko jedno (tu pokazuje zegarmistrzowi swojego

wnuka – Kubusia). Podkre ś la przy tym, ż e nie tyle powinno

chodzi ć o to, ż eby ludzi ma ł o si ę rodzi ł o, ale o to, ż eby oni

du ż o dobrego robili dla siebie i innych.

Przechodzi z kolei do wyja ś niania, dlaczego nazywa si ę

Gda ń ski. Nazwisko sugeruj ą ce raczej miejsce pochodzenia

bohatera, zawdzi ę cza ł faktowi, i ż to miasto najbardziej

kojarzy ł o si ę z Polsk ą , któr ą tak bardzo kochali jego matka i

ojciec: „Nu, co to jest Gda ń ski? To taki cz ł owiek albo taka

rzecz, co z Gda ń ska pochodz ą ca jest... Pan dobrodziej wie?...

Wódka gda ń ska jest i kufer gda ń ski jest, i szafa gda ń ska jest...

Jak uny gda ń skie mog ą by ć . tak ja jestem Gda ń ski. Nie jestem

paryski, ani nie jestem wiede ń ski, ani nie jestem berli ń ski -

jestem Gda ń ski”. Po udaniu si ę ma ł ego Kuby na spoczynek,

Mendel zmienia „taktyk ę ” – nie bagatelizuje ju ż zagro ż enia,

a stara si ę dowiedzie ć czego ś wi ę cej. Gdy na pytanie o to, kto

rozprowadza informacje o zbli ż aj ą cych si ę

prze ś ladowaniach, otrzymuje odpowied ź , ż e mówi ą tak

„ludzie”, Ż yd znów nie mo ż e uwierzy ć . Mówi, ż e to nie

ludzie, ale To powiada wódka, to powiada szynk, to

powiada z ł o ść i g ł upota, to powiada z ł y wiatr, co wieje.

Dlatego te ż on, wierz ą c w rozwag ę mieszka ń ców miasta,

b ę dzie spa ł spokojnie. Zegarmistrz zbiera si ę szybko i

wychodzi. Mendel nie ś pi jednak spokojnie – najpierw idzie

zajrze ć do pokoju, gdzie ś pi Kuba, a nast ę pnie rozmy ś la

d ł ugo, pogr ąż ony w niemej zadumie i smutku. Zmartwiony

tak, ż e wygl ą da, jakby si ę w ci ą gu nocy o 10 lat postarza ł .

Nast ę pnego dnia Mendel od rana pilnie pracuje w swoim

zak ł adzie By ł jednak zm ę czony nieprzespan ą noc ą . Dopiero

gdy s ą siadka przynios ł a mu porann ą kaw ę , o ż ywi ł si ę nieco i

poszed ł obudzi ć wnuka, malec bowiem dopiero po jakim ś

czasie zasn ął snem spokojnym i dlatego teraz zaspa ł .

Zdenerwowany malec w obawie, ż e spó ź ni si ę do szko ł y,

szybko zjad ł ś niadanie i sposobi ł si ę do wyj ś cia, gdy z progu

wepchn ął go do izby student. Nadbieg ł on z wiadomo ś ci ą ,

ż eby nie wychodzi ć , bo Ż ydów bij ą . Zdenerwowany Mendel

rzuca w twarz studentowi swoje ż ale: zapytuje go, dlaczego

ma ł emu nie wolno chodzi ć po ulicach, gdy on nic nikomu nie

zrobi ł . Student wymyka si ę chy ł kiem, pozostawiaj ą c starego

bez odpowiedzi.

Mendel prze ż ywa za ł amanie – narrator relacjonuje, ż e

wygl ą da, jakby go postrzelono. Jak zahipnotyzowany s ł ucha

odg ł osów nadci ą gaj ą cego t ł umu pijanych „katów”. Zapomina

nawet o p ł acz ą cym malcu. Przypomina sobie o nim, gdy

wystraszone dziecko wtula si ę w niego. Po chwili do zak ł adu

Mendla wpadaj ą znajome kobiety, ka żą c skry ć si ę staremu i

ch ł opcu. Przynosz ą tak ż e obraz Matki Boskiej, bo tam, gdzie

wida ć taki obraz, agresorzy nie wchodz ą . Znaj ą one bowiem

d ł ugo swojego s ą siada i widz ą w nim dobrego i pomocnego

cz ł owieka. Mendel jest wzruszony tym gestem, ale mówi, ż e

nie chce stawia ć krzy ż a i wstydzi ć si ę swojego ż ydostwa.

Je ż eli ludzie ci s ą prawdziwymi chrze ś cijanami, to przed

napa ś ci ą powstrzyma ich powaga siwej g ł owy starca i

niewinno ść dziecka. Po tych s ł owach bierze ma ł ego za r ę k ę i

staje z nim w oknie swej izby.

Jego heroiczna postawa rozsierdza t ł um, który interpretuje

takie zachowanie jako wyraz buty i zniewagi. Wyp ł ywa z

nich „czyste” zwierz ę ce okrucie ń stwo. Rzucony przez kogo ś

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: