Psychologia Slownik.pdf

agresja instrumentalna (instrumental aggresion): akt agresji służący osiągnięciu innego

celu poza zadaniem bólu czy zranieniem [12]*

agresja wroga (hostiie aggresion): akt agresji poprzedzony uczuciem gniewu, którego

celem jest zadanie bólu lub zranienie [12]

altruizm (altruism): każde działanie ukierunkowane na s?, niesienie korzyści drugiej osobie

z pominięciem r własnego interesu; często człowiek angażując się w takie działania, ponosi

określone koszty [11]

analiza archiwalna (archimi analysis): forma obserwacji systematycznej, w której badacz

obserwuje zachowanie społeczne przez badanie nagromadzonych w danej kulturze

dokumentów albo archiwaliów (np. .(pamiętników, powieści, czasopism czy dzienników) [2]

arbitraż (arbitration): sposób rozwiązywania konfliktów, „; polegający na tym, że trzeda

strona narzuca rozwiązanie konfliktu skłóconym partnerom [9]

atrybucja globalna (global attribution): przeświadczenie, że przyczyna zdarzenia zależy od

czynników, które występują w wielu różnych sytuacjach (np. inteligencja, która wpływa na

wykonanie różnych zadań w wielu dziedzinach), przeciwstawne przeświadczeniu, że

przyczyna jest specyficzna i dotyczy tylko ograniczonej liczby sytuacji (np. zdolności

muzyczne, które wpłyną na wykonanie zadań w trakcie kursu gry na jakimś instrumencie, ale

nie w innych dziedzinach) [14]

atrybucja stabilna (stable attribution): przeświadczenie, że przyczyna zdarzenia jest

spowodowana przez czynniki, które nie zmienią się wraz z upływem czasu (np. twoja

inteligencja), jako przedwstawienie do czynników niestabilnych, które zmieniają się w czasie

(np. wysiłek włożony w wykonanie zadania) [14]

atrybucja wewnętrzna (internal attribution): wnioskowanie, że przyczyną zdarzenia są twoje

właśdwości (np. zdolności lub wysiłek), w odróżnieniu od czynników, które są względem

dębie zewnętrzne (np. trudność zadania) [5, 14]

atrybucja zewnętrzna (external attribution): , wnioskowanie, iż jakaś osoba zachowała się

w określony sposób ze względu na właściwości sytuacji w której się znalazła; zakłada się tu,

że w tej sytuacji większość ludzi reagowałaby w ten sam sposób [5]

atrybucje obronne (defenswe attributions): takie wyjaśnianie zachowania, które pozwala

unikać poczucia tego, że jest się podatnym na zranienia i śmiertelnym [5]

atrybucje w służbie ego (self-seruing attributions):

wyjaśnienia, które przypisują sukcesy czynnikom wewnętrznym, zależnym od dyspozycji zaś

za niepowodzenia obwiniają czynniki zewnętrzne, należące do sytuacji [5]

autoperswazja (setf-persuasion): długotrwała zmiana postawy, która jest konsekwencją prób

usprawiedliwiania samego siebie [3]

autoprezentacja (self-presentation): próba zakomunikowania poprzez nasze wypowiedzi, .

zachowania niewerbalne i działania, kim jesteśmy, albo f, za kogo chcielibyśmy być uważani

przez innych [6]

badania podstawowe (basie research): badania projektowane po to, by dać najlepszą

odpowiedź na pytanie, dlaczego ludzie zachowują się tak, jak się zachowują, i

przeprowadzane wyłącznie dla zaspokojenia ciekawości poznawczej [2]

badania stosowane (applied research): badania projektowane specjalnie w celu rozwiązania

konkretnego problemu społecznego; tworzenie teorii zachowania jest zwykle wtórne do

rozwiązywania specyficznego problemu

bariera nadmiernej ufności (auerconfidence barrier): zbyt duże zaufanie do trafności

własnych sądów; zazwyczaj nie są one tak trafne, za jakie się je przyjmuje [4]

behawioralny komponent postawy (behayioral component of an attitude): działania ludzi

wobec obiektu postawy [8]

behawioryzm (behauiorism): szkoła psychologiczna, która utrzymuje, iż aby zrozumieć

ludzkie zachowanie, wystarczy jedynie rozważyć nagradzające właściwości środowiska — to

znaczy to, w jaki sposób pozytywne i negatywne wydarzenia w otoczeniu są związane ze

specyficznymi zachowaniami [l]

bezrefleksyjny konformizm (mindless conformity): podporządkowywanie się

zintemalizowanym normom społecznym bez zastanawiania się nad przesłankami działania [7]

błędne określenie przyczyn pobudzenia (misattribution of arousal): przypisanie własnego

pobudzenia;

niewłaściwemu źródłu, czego konsekwencją jest fałszywa bądź nadmiernie silna emocja [6]

błędne określenie źródła (source misattribution): błędne zidentyfikowanie źródła naszych

reprezentacji pamięciowych (np. przekonanie, że rozpoznaję mężczyznę, ponieważ widziałem

go na miejscu przestępstwa, podczas gdy faktycznie rozpoznaję go, ponieważ widziałem jego

zdjęcie w gazecie) [15]

bodziec wyzwalający agresję (aggreswe stimulus): przedmiot kojarzony potocznie z

działaniami agresywnymi (np. rewolwer); sama jego obecność zwiększa

prawdopodobieństwo wystąpienia aktów agresji [12]

burza mózgów (brainstorming): technika udoskonalania decyzji grupowych poprzez

zachęcanie do swobodnej wymiany poglądów oraz eliminowanie krytycyzmu [9]

centralna strategia perswazji (central route to persuasion): przypadek, w którym ludzie

analizują komunikat perswazyjny, uważnie słuchając i rozważając argumenty; strategia ta

pojawia się, gdy ludzie posiadają zarówno zdolności, jak i motywację do uważnego słuchania

komunikatu [8]

ciało migdałowate (amygdala): obszar w korze mózgowej mający związek z przejawami

agresji [12]

dehumanizacja (dehumanization): proces polegający na pozbawieniu ofiary cech ludzkich i

deprecjonowaniu jej wartości (np. gdy słowo „człowiek" zastępujemy określeniem „żółtek").

Dehumanizacja obniża opór przed dokonywaniem aktów agresji i sprawia, że raz podjęta

agresja ułatwia następne zachowania tego typu i znacznie zwiększa prawdopodobieństwo ich

wystąpienia [12]

deindywiduacja (deindwiduation): utrata normalnej kontroli nad zachowaniem, co prowadzi

do wzrostu impulsywności i patologiczności czynów [9]

deprywacja relatywna (relatwe deprwasion): poczucie jednostki (albo grupy społecznej), że

posiada mniej niż zasługuje lub mniej niż pozwolono jej oczekiwać, lub też mniej niż

posiadają ludzie do niej podobni [12]

dobór krewniaczy (kin selection): koncepcja, zgodnie z którą zachowania jednostki mające

na celu ochronę żyda spokrewnionych z nią osób są utrwalane poprzez mechanizm naturalnej

selekcji [11]

dobór losowy (rondom selection): sposób zapewniania reprezentatywności dla danej

populacji wybranej do próby grupy osób gwarantujący, że każda jednostka ••• wchodząca w

skład populacji ma taką samą szansę na pojawienie się w próbie [2]

dostępność (accessibility): łatwość, z jaką możemy sobie uświadomić rozmaite myśli i idee;

idea dostępna to taka, która jest obecnie uświadamiana albo która może zostać łatwo

przywołana do świadomości [4]

dostępność postawy (attitude accessibility): siła związku między obiektem i oceną tego

obiektu; dostępność jest mierzona czasem, w jakim ludzie mogą odpowiedzieć na pytanie, co

czują wobec danej sprawy lub danego obiektu [8]

dwuczynnikowa teoria emocji (two-factor theory of emotion): koncepcja, zgodnie z którą

doznanie emocji jest rezultatem dwufazowego procesu spostrzegania siebie — najpierw

ludzie doświadczają pobudzenia fizjologicznego, a następnie poszukują dla niego

odpowiedniego wyjaśnienia; jeśli przypisują to pobudzenie źródłu mającemu naturę

emocjonalną, przeżywają odpowiednią emocję (np. jeśli wyjaśniają własne pobudzenie tym,

że ktoś celuje w nich z pistoletu, odczuwają strach) [6]

dylemat społeczny (social diiemma): sytuacja, w której działania najbardziej korzystne dla

jednostki będą miały, jeśli zostaną wybrane przez większość ludzi, wysoce szkodliwy wpływ

na społeczność [14]

dyskryminacja (discrimination): nie usprawiedliwione, negatywne lub krzywdzące działanie

skierowane przeciwko członkowi danej grupy wyłącznie dlatego, iż do niej należy [13]

dysonans podecyzyjny (postdecision dissonance): dysonans, który zostaje nieuchronnie

wzbudzony po podjęciu decyzji. W takiej sytuacji dysonans jest najczęściej likwidowany

przez podwyższenie atrakcyjności wybranej alternatywy i zdewaluowanie alternatywy

odrzuconej [3]

dysonans poznawczy (cognitwe dissonance}: popęd albo poczucie dyskomfortu, pierwotnie

definiowane jako konsekwencja utrzymywania dwóch lub więcej niezgodnych ze sobą

elementów poznawczych, następnie określany jako konsekwencja zaangażowania się w

działanie, które jest sprzeczne z koncepcją siebie jako osoby przyzwoitej i rozsądnej [3]

działanie agresywne (aggreswe action): zachowanie, którego celem jest spowodowanie

psychicznej lub fizycznej szkody [12]

efekt częstości kontaktów (propinifuity effect): zjawisko polegające na tym, że im częściej

widzimy i kontaktujemy się z drugą osoba, tym większe prawdopodobieństwo, że zostanie

ona naszym przyjacielem [10]

efekt czystej ekspozycji (merę exposure): zjawisko polegające na tym, że im częściej

jesteśmy wystawieni na ekspozycję bodźca, tym bardziej jesteśmy skłonni ten bodziec

polubić [10]

efekt nadmiernego uzasadnienia (the oyerjustification effect): zjawisko polegające na

spostrzeganiu swojego działania jako wywołanego przekonującymi czynnikami

zewnętrznymi i niedocenianiu czynników wewnętrznych [6]

efekt pierwszeństwa (prinwcy effect): proces, za sprawą którego nasze pierwsze wrażenie

dotyczące innej osoby, wpływa na to, że jej późniejsze zachowanie interpretujemy w sposób

zgodny z tym pierwszym wrażeniem [4]

efekt uporczywości (perseyerance effect): odkrycie, że przekonania ludzi dotyczące ich

samych i świata społecznego utrzymują się nawet wtedy, gdy dane wspierające te przekonania

zostały podważone [4]

efekt widza (byslander effect): zależność polegająca na tym, że im więcej jest świadków

nagłego wypadku, tym mniejsza istnieje szansa, że którykolwiek z nich podejmie interwencję

[11]

efekt zysku-straty (gain-loss effect): zjawisko polegające na tym, że tym bardziej lubimy

daną osobę, im więcej wysiłku musieliśmy włożyć w zmianę jej pierwotnej opinii o nas (tj.

nie lubiani na początku znajomościteraz jesteśmy lubiani), natomiast tym mniej lubimy daną

osobę, im więcej jej pierwotnej sympatii straciliśmy (tj. jeżeli na początku znajomości nas

lubiła, a teraz nas nie lubi) [10]

eksperymenty w warunkach naturalnych (fieid experiments): eksperymenty

przeprowadzane raczej w warunkach życia realnego niż w laboratorium [2]

elementy poznawcze (cognitions): myśli, uczucia, przekonania, bądź wiedza o czymś [3]

emblematy (emblems): niewerbalne gesty, które w danej kulturze są dobrze zdefiniowane;

mają zwykle swoje bezpośrednie słowne odpowiedniki, tak jak znak OK (5]

emocjonalny komponent postawy (affectwe component of an attitude): emocje i uczucia, jakie

ludzie kojarzą z obiektem postawy [8]

empatia (empathy): zdolność do postawienia siebie na miejscu drugiej osoby i odbierania w

podobny sposób zachodzących wydarzeń oraz odczuwania podobnych emocji (np. radości i

smutku) [11]

eros (Eros): instynkt żyda, pojęcie występujące w teorii Freudowskiej [12]

facylitacja społeczna (social facilitation): napięcie wynikające z obecności innych osób i

możliwości oceny naszego działania, czego rezultatem jest lepsze wykonanie łatwiejszych

zadań, lecz gorsze wykonanie zadań trudniejszych [9]

gęstość (density): liczba ludzi, którzy zajmują daną przestrzeń [14]

GRIT, czyli stopniowe i odwzajemnione skłanianie do obniżenia napięcia (GRIT, or

graduated and reciprocated initiatwes in tension-reduction): strategia ograniczania konfliktu

w sytuacjach codziennego życia, w których a) informujesz o swojej chęci do współpracy, b)

współpracujesz, c) odwzajemniasz każde kooperacyjne działanie, ale d) jeżeli twój oponent

działa agresywnie, odpowiadasz mu tym samym [9]

grupa niespołeczna (nonsocial group): grupa, w której dwie lub więcej osób znajduje się w

tym samym miejscu, w tym samym czasie, lecz nie współdziała ze sobą (np. kibice na meczu)

[9]

grupa obca (out-group): grupa, z którą jednostka się nie identyfikuje [13]

grupa społeczna (social group): grupa, w których dwie lub więcej osób współdziała ze sobą

oraz współzależy od siebie w tym sensie, że w zaspokajaniu potrzeb i osiąganiu celów musi

na sobie polegać [9]

grupa własna (in-group): grupa, z którą jednostka się identyfikuje i czuje się jej członkiem

[13]

grupy minimalne (minimal groups): nic nie znaczące grupy utworzone przez zgrupowanie

obcych ludzi na podstawie trywialnych kryteriów; jednak owo minimalne członkostwo nadal

przejawia się w stronniczości wobec grupy własnej [13]

heurystyka dostępności (auailability heuristic): nieformalna reguła umysłowa, na mocy

której ludzie wydają sąd, kierując się tym, jak łatwo mogą coś przywołać do świadomości [4]

heurystyka reprezentatywności (representatweness heuristic): uproszczona metoda

wnioskowania polegająca na tym, że klasyfikacji czegoś dokonuje się na podstawie stopnia

podobieństwa do przypadku typowego [4]

heurystyka zakotwiczenia/dostosowania (anchoring/adjustment heuristic): uproszczona

metoda wnioskowania, która polega na posłużeniu się jakąś liczbą czy wartością jako

punktem wyjściowym i następnie na sformułowaniu odpowiedzi na pytanie przez

zmodyfikowanie tej wartości stanowiącej zakotwiczenie; ludzie często nie modyfikują jej w

stopniu wystarczającym [4]

heurystyki wydawania sądów (judgmental heuristics): uproszczone reguły wnioskowania,

którymi posługują się ludzie, by wydawać sądy w sposób szybki i efektywny [4]

hipoteza empatii-altruizmu (empathy-altmism hypothesis): przekonanie, zgodnie z którym

empatia odczuwana względem drugiej osoby skłania do udzielenia jej pomocy bez względu

na konsekwencje podjętych działań [11]

hipoteza mimicznego sprzężenia zwrotnego (facial feedback hypothesis): hipoteza

głosząca, że własny wyraz mimiczny może determinować emocję, która jest doświadczana [6]

hipoteza przeładowania urbanistycznego (urban-overload hypothesis): przekonanie, że

mieszkańcy miast, broniąc się przed nadmiarem stymulacji, jakich dostarcza im miejskie

życie, wykazują tendencję do zamykania się w sobie i unikania kontaktów z innymi ludźmi

[11]

hipoteza redukcji negatywnego stanu emocjonalnego (negative-state relief hypothesis):

przekonanie, iż ludzie angażują się w pomoc dla innych, aby pozbyć się własnego uczucia

smutku i przygnębienia [11]

indukowanie (contagion): szybkie rozprzestrzenianie się emocji lub zachowań w tłumie [7]

informacja o proporcji podstawowej (base ratę information): informacja o częstości

występowania w populacji przedstawicieli różnych kategorii [4]

informacyjny wpływ społeczny (informational social influence): wpływ innych ludzi, który

prowadzi nas do konformizmu, ponieważ spostrzegamy te osoby jako źródło informacji,

dające wskazówki dla naszego zachowania; dostosowujemy się, ponieważ wierzymy, że

cudza interpretacja niejasnej sytuacji jest bardziej poprawna niż nasza [7]

ingracjacja (ingratiation): stosowanie strategii (np. polegających na udzielaniu pochwał i

pozytywnego wsparcia) w celu manipulowania ludźmi czy zdobywania ich sympatii [6, 10]

instrukcja maskująca (cover story): opis celu badań przedstawiany ich uczestnikom, który

różni się od prawdziwego celu tychże badań; instrukcja maskująca używana jest po to, by

zachować realizm psychologiczny [2]

introspekcja (introspection): proces, w którym człowiek spogląda w swoje wnętrze i bada

swoje myśli, uczucia i motywy [6]

inwestycyjny model związku (inyestment model): teoria, w której przyjmuje się, że to, co

ludzie wnoszą w dany związek, zależy od satysfakq'i, jaką im on daje;

satysfakcji definiowanej w kategoriach nagród, kosztów, a także poziomu odniesienia i

porównawczego poziomu odniesienia oraz inwestycji, które stracą, gdy się z tego związku

wycofają [10]

Ja odzwierciedlone (the looking-glass self): spostrzeganie siebie oczami innych ludzi i

włączanie ich opinii do własnego pojęcia Ja [6]

jednorodność grupy obcej (out-group homogeneity): spostrzeganie tych, którzy należą do

grupy obcej, jako bardziej do siebie podobnych (jednorodnych) niż w rzeczywistości, a

zarazem bardziej do siebie podobnych niż członkowie grupy własnej [13]

katharsis (catharsis): pojęcie określające zjawisko uwalniania nagromadzonej agresywnej

energii poprzez wysiłek fizyczny, obserwację zachowań agresywnych innych ludzi lub

dopuszczenie się samemu czynu noszącego znamiona agresji. Takie „wypuszczenie pary”

obniża prawdopodobieństwo podjęcia agresywnych działań w przyszłości [12]

przegranej drugiej stromy, tak jak w zawodach lekkoatletycznych [9]

kierowanie wrażeniem (impression management): świadome bądź nieświadome

aranżowanie starannie skonstruowanej prezentacji Ja, która wytworzy u innych określone

wrażenie, zgodne z naszymi celami czy potrzebami w interakcji społecznej [6]

klasa mieszana ( the jigsaw ciassroom): takie zorganizowanie miejsc w klasie, by sprzyjało

redukowaniu uprzedzeń i podnosiło samoocenę dzieci, poprzez umieszczenie ich w małych,

zdesegregowanych grupach i spowodowanie, by każde dziecko w grupie musiało polegać na

pozostałych, chcąc nauczyć się bieżącego materiału i dobrze funkcjonować w klasie [13]

komunikacja niewerbalna (nonwrbal communication): sposób, w jaki ludzie komunikują,

intencjonalnie bądź nieintencjonalnie, bez słów; wskaźniki niewerbalne obejmują mimikę, ton

głosu, gesty, pozy i ruchy ciała, dotyk i spoglądanie [5]

komunikat perswazyjny (persuaswe communication): komunikat (np. przemówienie lub

reklama telewizyjna) przekonujący do zajęcia określonego stanowiska w danej sprawie [8]

komunikaty podprogowe (.subliminal messages): słowa albo obrazy, które nie są świadomie

spostrzegane, natomiast mają rzekomo wpływać na sądy, postawy i zachowania ludzi [15]

komunikaty wzbudzające strach (fear-arousing communications): komunikaty

perswazyjne, które próbują zmienić postawy ludzi poprzez wzbudzanie w nich strachu [8]

konflikt interpersonalny (interpersonal conflict): napięcie między dwiema lub więcej

osobami albo grupami, które mają sprzeczne cele [9]

konflikt intrapersonalny (intrapersonal conflict): napięcie jednostki wywołane dążeniem do

dwóch lub więcej sprzecznych celów (np. rodzice pragną przebywać w domu z dziećmi, ale

jednocześnie chcą robić karierę zawodową) [9]

konflikt motywów mieszanych (mixed-motive conflict): konflikt, w którym obie strony

mogą zyskać dzięki współdziałaniu, a jednostka może zyskać jeszcze więcej dzięki

rywalizowaniu ze swoim partnerem [9]

konflikt o sumie zerowej (zero-sum conflict): konflikt, w którym wygrana jednej strony jest

zawsze równa.

konformizm (conformity): zmiana w zachowaniu na skutek rzeczywistego lub

wyimaginowanego wpływu innych ludzi [7]

konformizm wobec norm (normatiue conformity): skłonność do niewychylania się z grupy

w celu realizacji jej oczekiwań i uzyskania akceptacji [13]

konstrukt (.construal): sposób, w jaki ludzie spostrzegają, pojmują i interpretują świat

społeczny [l]

kontrola spostrzegana (percewed control): przekonanie, że możemy wywierać wpływ na

nasze środowisko w sposób, który decyduje o tym, czy doświadczamy pozytywnych czy

negatywnych wyników [14]

korelacja dodatnia (positwe correlation): taka relacja pomiędzy dwiema zmiennymi, w

której wzrostowi wartości jednej zmiennej towarzyszy wzrost wartości drugiej zmiennej [2]

korelacja pozorna (illusory correlation): tendencja do spostrzegania związków lub korelacji

pomiędzy zdarzeniami, które w rzeczywistości nie są powiązane [4, 13]

korelacja ujemna (negatwe correlation): taka relacja pomiędzy dwiema zmiennymi, w

której wzrostowi wartości jednej zmiennej towarzyszy zmniejszanie się wartości drugiej

zmiennej [2]

krańcowy błąd atrybucji (ultimate attributmn error): skłonność do czynienia atrybucji z

dyspozycji w odniesieniu do całej grupy ludzi [13]

kredyt zaufania ( idiosincrasy credits): zaufanie, które w ciągu długiego czasu zdobywa

człowiek, dostosowując się do norm grupowych; kiedy zdobędzie już dość zaufania, może —

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: