HiT IE skrót.doc

HiT IE skrót – plany i ważniejsze wydarzenia

1)     Początki idei zjednoczeniowych w Europie

a)   Starożytna Grecja i Rzym

·         amfiktionie, np. a. delficka;

·         Ateński Związek Morski,

·         Pax Romana (rzymski porządek) lub Imperium Romanum

b)   Średniowiecze

·         Imperium Christianum (Res Publica Christiana);

·         Christianitas = Europea;

·         idea św. Augustyna “O państwie”;

·         Karol Wielki;

·         Koncepcja króla czeskiego Jerzego z Podiebradu

c)   Nowożytność

·         unia polsko – litewska;

·         Wielki Plan króla franc. Henryka IV;

·         projekt Williama Penna;

·         koncepcja UE Charlesa de Saint – Pierre;

·         federacja europejska Stanisława Leszczyńskiego;

·         Umowa społeczna J.J. Rousseau;

·         siłowe zjednoczenie Europy przez Napoleona;

·         Święte Przymierze w 1815 r.;

·         Liga Europejska ks. Adama Czartoryskiego;

·         idee współpracy ludów i narodów – Mazzini, Zjazd Słowiański;

d)   XX w.

·         Fr. Naumann i koncepcja Mitteleurope;

·         Lenin o socjalistycznych Stanach Zjednoczonych Europy

e)   okres międzywojenny

·         Richard Coudenhove – Kalergi i manifest ‘Paneuropa’ - Paneuropa jako federacja w ramach Ligi Narodów; wykluczał ze współdziałanie WB i ZSRR; wzorem były kantony Szwajcarii – parlament z Izby Narodów i Izby Państw; 1926 r. – zwołanie w Wiedniu Kongresu Paneuropejskiego i powołanie Unii Paneuropejskie; w szczytowym okresie skupiał wiele znanych osobistości; ok. 1932 r. C – K apelował o złagodzenie postanowień tr. wersalskiego dot. Niemiec; przesadnie oceniał zewnętrzne zagrożenia ze strony mocarstw światowych, nie doceniając wewnętrznych;

·         Aristide Briand i idea Unii Federalnej – Stanów Zjednoczonych Europy 1929 r. – zgłoszenie koncepcji na forum Zgromadzenia LN; pocz. współpraca Niemiec, WB i Fr.; zjednoczenie przez kwestie gospodarcze – zniesienie ograniczeń celnych i wspólny rynek europ.; odrzucał ZSRR i Turcję; gł. przeszkody integracji wg B. to silny kryzys gospod., niechęć ZSRR i WB, sporne kwestie między państwami europ.; część propozycji B. znalazło się w planie Schumana;

·         projekty federacji regionalnych

ü      Tomasz Masaryk – idea „Europy Międzymorza”;

ü      podobnie do Masaryka J. Piłsudski;

ü      1920 – 21 – Mała Ententa (Czechy, Jug., Rum.);

ü      1930 r. – porozumienie w Oslo Danii, Nor., Fin., Bel., Hol. i Luks.;

ü      1932 r. – w Austrii projekt Zwischeneurope;

ü      1933 r. – Mussolini projekt poł. Aus., Węg. i Wł.;

ü      1934 r. – Entent Bałkańska (Gr. Jug. Rum. i Tur.) oraz Ententa Bałtycka (Lit. Łot. i Est.)

f)    Okres II WŚ

·         Londyn – koncepcja unii anglo – franc. (Monnet i Toynbee); Churchill w 1943 r. koncepcja Rady Europy; działania dyplomacji watykańskiej; E. Raczyńki i J. Retinger koncepcja Europy Międzymorza;

·         uniwersytet w Nowym Jorku – 1943 – 44 Projekt Konstytucji Stanów Zjednoczonych Europy

g)   Po II WŚ – Europa w stanie rozpadu; blokowy podział Europy; amerykańska dyplomacja atomowa

2)     Integracja Europy po II WŚ

a)   1946 r. w Zurychu Churchill wzywa do utworzenia Stanów Zjednoczonych Europy (żelazna kurtyna; szczeg. rola Niemiec i Francji; USA, WB i Commonwealth jako poręczyciele nowej Europy)

b)   plan Marshalla z 1947 r. i powołanie OEEC w 1948 r.

c)   03.1948 r. – traktat brukselski powołujący Unię Zachodnią (WB, Fr., Bel., Hol., Luks., a później Włochy)

d)   05.1948 r. – Kongres w Hadze – spór między federalistami a unionistami; 3 rezolucje: polit., kult, i ekonom.; po kongresie powstały Europejska Unia Płatnicza, Europejska Fundacja Kulturalna, Centrum Studiów Europejskich w Brugii; spowodowała późniejsze powołanie Ruch Europejski i Radę Europy

e)   01.1949 r. – utworzenie RWPG – Buł., Czechy, Pol., Rum., Węgry i ZSRR

f)    04.04.1949 r. – utworzenie NATO – Bel., Hol., Luks., WB, Fr., USA, Kanada, Isl., Nor., Dania, Wł., Port.

g)   05.05.1949 r. – powołanie Rady Europy – Bel., Hol., Luks., Dania, Nor., Szw., WB, Irl., Fr., Wł.; siedziba w Strasburgu; organizacja konsultatywna; doprowadziła do zawarcia w 1950 r. Konwencji Ochrony Praw Człowieka i Podstawowych Wolności, ustanowiła EKPC i ETPC

h)   09.05.1950 r. – R. Schuman zgłosił projekt przygotowany przez J. Monneta – PLAN SCHUMANA; plan utworzenia EWWiS; stopniowo wprowadzać współpracę w różnych sektorach zaczynając od współpracy w dziedzinie węgla i stali; uległ modyfikacjom - ze względu na ograniczenie ponadnarodowych kompetencji rozbudowano też struktury międzypaństwowe

i)     18.04.1951 r. – traktat paryski ustanawiający EWWiS – Fr., Wł., RFN, Bel., Hol., Luks.; organy EWWiS – Wysoka Władza, Rada, Wspólne Zgromadzenie, Trybunał Sprawiedliwości; na obszarze wspólnego rynku zniesiono cła i inne opłaty; zakaz dyskryminacji producentów i praktyk ograniczających konkurencję

3)     Lata 50.

a)   próby powołania EWO i EWP

·         obawa konfliktu zbrojnego w Europie - wojna w Korei; dążenia USA do uzbrojenia i włączenia do NATO RFN;

·         plan R. Plevena utworzenia EWO - 1950 r., federacyjna struktura wojskowa z udziałem niem. ale mająca zapobiec samodzielnemu rozwojowi armii niem., powstanie europ. ministerstwa obrony ze wspólnym sztabem generalnym; 27.05.1952 r. w Paryżu msz „6” podpisali traktat o EWO; WB ma stosunek „wspierającego obserwatora”; zwolennikami ratyfikacji byli federaliści i ugrup. proamerykańskie, a przeciwko ugrup. negujące remilitaryzację Niemiec i hegemonie USA w Europie; upadł, bo nie ratyfikowała go Francja w 1954 r., ze względu na gaullistów, komunistów i republikanów; po 1953 r. zmieniła się sytuacja na kontynencie i nie trzeba już było sojuszu;

·         EWP – 09.1952 r. założenia EWP ma dopracować Wspólna Zgromadzenie EWWiS i Rada Europy pod przewod. Paula-Henri Spaaka; upadek EWO przekreślił utworzenie EWP.

b)   utworzenie UZE – Anthony Eden złożył wniosek rozszerzenia Unii Zachodniej (UZ) o Włochy i RFN i utworzenie Unii Zachodnioeuropejskiej (UZE); 10.1954 r. w Paryżu państwa „6”, USA, Kanada i WB podpisały 21 układów paryskich, które zdecydowały o utworzeniu UZE, przyjęciu RFN do NATO; układ o UZE wszedł w życie w 05.1955 r.; UZE miała charakter organizacji pomocniczej NATO, pełniła rolę polityczno-konsultacyjną

c)   powstanie EWG i Euratomu 25.03.1957 r. na podstawie traktatów rzymskich

·         1. propozycja J. Beyena utworzenia unii celnej i wspólnego rynku,

·         2. 06.1955 r. w Messynie konferencja msz państw EWWiS [wspólnotą gospod. najb. zainteresowane były RFN i kraje Beneluksu];

·         3. 1955-56 prace zespołu ekspertów pod przewod. P-H. Spaaka [WB chciał luźniejszej strefy wraz z państwami nordyckimi];

·         4. podpisanie traktatów rzymskich [TEWG – wprowadzenie wspólnej polityki w rolnictwie, transporcie, handlu z krajami trzecimi, znoszenie barier w ruchu towarów, osób, usług i kapitału, okres przejściowy - 12 lat, organy: Zgromadzenie Parlamentarne, Rada Ministrów, Komisja, Trybunał i Komitet Ekon. – Społ. oraz Sekretariat Generalny; TEuratomu – wspólne wykorzystanie energii atomowej dla celów pokojowych, Powoływał Komisję i Radę Ministrów, a pozostałe organy wspólne dla EWG, Euratomu i EWWiS]

d)   utworzenia EFTA w 1959 r. – z inicjatywy WB, która czuła się izolowana po traktatach rzymskich; objęła Austrię, Danię, Norwegię, Portugalię, Szwajcarię, Szwecję i WB; traktat wszedł w życie w 1960 r.; nie mogły przystąpić Islandia, Irlandia, Grecja i Turcja

4.      Lata 60.

a)   1961 r.

·         pierwszy wniosek WB o członkostwo w EWG – Francja odrzuca, de Gaull – WB jest powiązana z USA gosp., etnicznie i kult.;

·         układ stowarzyszeniowy z Grecją

b)   10.1961 r. – plan Foucheta – projekt unii politycznej i wojskowej oparty na międzyrządowej współpracy; obejmował ZSRR a wykluczał WB(od Atlantyku po Ural); odrzucony przez kraje Beneluksu i Włochy, które nie chciały przeciwwagi dla NATO; na skutek upadku planu Fr. i RFN podpisały 22.01.1963 r. traktat elizejski o współpracy polit., dyplomat. i wojskowej

c)   1963 r.

·         Francja kolejny raz odrzuca kandydaturę WB;

·         układ stowarzyszeniowy z Turcją;

·         w Juande (Kamerun) układ stowarzyszeniowy z 18 państwami afrykańskimi

d)   1964 r. – nowe projekty unii politycznej: belgijski [P.H. Spaak], niemiecki [L. Erhard – zwiększenie roli PE] i włoski [G. Saragat – ponadnarodowe wybory do PE]

e)   1965 r.

·         kryzys instytucjonalny integracji – Komisja i PE chcą zwiększenia swoich kompetencji, Fr. chce korzystnej dla siebie polityki rolnej, a Niemcy polityki znoszenia barier celnych;

·         07.1965 r. – Fr. nie godzi się na rozw. Komisji w sprawach rolnych i bojkotuje obrady Rady Ministrów i stosuje politykę „pustego krzesła”’

·         01.1966 r. – kompromis luksemburski kończący bojkot franc. – kompromisowe ustalenia: Fr. zgodziła się na głosowania większościowe w mniej ważnych sprawach, a w ważnych pozostała jednomyślność; zablokowano zwiększenie roli Komisji; zahamowało to działania integracyjne

f)    08.04.1965 r. – Traktat fuzyjny – utworzono jedną Radę Ministrów z Rad EWG, EWWiS i Euratomu; utworzono jedną Komisję Wspólnot z Komisji EWG, Komisji Euratomu i Wysokiej Władzy EWWiS; wcześniej Trybunał i Zgromadzenie zostało już uwspólnotowione na mocy traktatów rzymskich

g)   05. i 07. 1967 r. – ponowny wniosek WB (partia Pracy) o przyjęcie do Wspólnot oraz wnioski Irlandii, Danii i Norwegii; Francja wyraziła veto w stos. do WB hamując tym samym przyłączenie pozostałych

h)   1968 r. – plan Mansholta – miał na celu uzupełnienie brukselskich porozumień z 1962 r. w sprawie wspólnej polityki rolnej; miał na celu zwiększenie efektywności rolnictwa, obniżenie kosztów produkcji, odejście z rolnictwa 5mln ludzi

i)     1969 r.

·         powstanie Europejskiej Grupy NATO, tzw. Eurogrupy: Bel., Dania, Gr., Hol., Luks., Nor., RFN, Tur., Wł., i WB;

·         konferencja „6” w Hadze z inicjatywy G. Pompidou – plan „dokończenia [finansowania WPR] – pogłębienia [przejście do unii walutowej] - rozszerzenia [przyjęcie WB]”

5.      Lata 70.

a)   06.1970 r. – podjęcie negocjacji z 4 państwami kandydującymi do Wspólnot: Danią, Irlandią, WB i Norwegią; 01.1972 r. – traktaty o przystąpieniu tych państw do Wspólnot

b)   10.1972 r. – konferencja paryska – 1. W. Brandt zaproponował integrację „dwóch prędkości” [1. obejmowałaby państwa silne, a druga słabsze]; 2. utworzenie funduszu rozwoju regionalnego, przedstawienie planu wspólnej polityki socjalnej, rozwinięcie wspólnej polityki ochrony środowiska; 3. zmiana nazwy Zgromadzenia Parlamentarnego Wspólnot Europejskich na Parlament Europejski

c)   01.1973 r. po udanym procesie ratyfikacyjnym weszły w życie traktaty o przystąpieniu Danii, Irlandii i WB (Norwegia odrzuciła w referendum)

d)   12. 1973 r. – przyjęcie w Kopenhadze Deklaracji o tożsamości europejskiej; podst. składniki tożsamości europ. to demokracja, rządy prawa, sprawiedliwość społeczna, postęp ekonom. oraz szacunek dla praw człowieka

e)   12.1974 r. – nadzwyczajna konferencja szefów państw i rządów EWG w Paryżu, która nastąpiła po kryzysie paliwowym 1973 r.; decyzje w sprawach zacieśniania integracji: utworzenie Rady Europejskiej, przejście do bezpośrednich wyborów do PE, zwiększenie wysiłków w kierunku tworzenia unii [zlecili Leo Tindemansowi sporządzenie raportu na temat unii]

f)    1975 r. – w Lome (Togo) „9” zawarła konwencję z państwami czarnej Afryki, Karaibów i rejonu Pacyfiku będącą umowami o handlu i rozwoju

g)   12.1975 r. – L. Tindemans przestawia raport „Unia Europejska” – wspólne negocjowanie spraw polityki zagr., stos. gosp. i obrony, rozwijanie wspólnej polityki socjalnej, polepszenie ochrony praw obywatelskich, zwiększenie kompetencji organów wspólnotowych

h)   12.1978 r. – Rada Europejska utworzyła Europejski System Walutowy – składał się z trzech elem.: europejskiej jednostki obiegowej (ECU), mechanizmu kursowo-interwencyjnego i mechanizmu kredytowego; nie obejmował WB

i)     06.1979 r. – pierwsze bezpośrednie wybory do PE

6.    Lata 80.

a)   01.1981 – przystąpienie Grecji do Wspólnot (aplikację złożyła w 1975 r.); inicjatywa przekształcenia Wspólnot w UE autorstwa H.D. Genschera i E. Colombo (tzw. Projekt Aktu Europejskiego)

b)   02.1984 r. – PE przyjmuje projekt traktatu o UE przygotowany przez działaczy Klubu Krokodyla pod przewodnictwem A. Spinellego; miał zastąpić 3 dotychczasowe traktaty o Wspólnotach; poparł go jedynie parlament włoski, dlatego upadł

c)   06.1984 r. – posiedzenie Rady Europejskiej w Fontainebleau, na którym powołano 2 komitety: Komitet ds. Zmian Instytucjonalnych (tzw. Dodge’a) oraz Komitet ds. Narodów Europy (tzw. Adonnino), na tym posiedzeniu zlecono stopniowe znoszenie kontroli na granicach państw członk.; posiedzenie Rady Europejskiej w Mediolanie – dyskusja nad raportami obu Komitetów

d)   01.1986 r. – przystąpienie Hiszpanii i Portugalii [Hisz. złożyła wniosek w 1977 r., sprzeciw ze strony Wł. i Fr. ze względu na konkurencyjne rolnictwo; Port., też w 1977 r. wszystkie regiony Portugalii zakwalifikowano do pomocy z EFS

e)   02.1986 r. – podpisanie w Luksemburgu Jednolitego Aktu Europejskiego; wszedł w życie w 07.1987 r.; zmieniał traktaty ustanawiające Wspólnoty, deklarował utworzenie jednolitego rynku europ. do 1992 r., potwierdzał znaczenie Rady Europejskiej, rozszerzał kompetencje PE

f)    06.1985 r. w Schengen Fr., RFN i kraje Beneluksu zawarły porozumienie o stopniowym znoszeniu kontroli granicznej i wprowadzeniu swobodnego przepływu osób – obywateli państw sygnatariuszy

g)   02.1987 r. – J. Delors przedkłada Komisji propozycję utworzenia unii gospodarczej i walutowej [wykorzystał „Białą Księgę” stworzoną przez Cockfielda; plan Delorsa przewidywał powołanie unii w 3 etapach: 1. utworzenie wspólnego rynku kapitałowego do 1990 r., 2. powołanie Europejskiego Instytutu Walutowego do 1994 r., 3. utworzenie Europejskiego Banku Centralnego do 1998 r.

h)   1988 r. – PE przyjął Wspólnotową Kartę Regionalizacji i zwiększył Fundusze strukturalne

i)     01.1989 r. – J. Delors zaproponował krajom EFTA ściślejszą współpracę przez zgłoszenie koncepcji „koncentrycznych kręgów” wokół „jądra wspólnotowego”