88
Liczba wymiarów powinna być minimalna. Na rysunkach złożeniowych poza wymiarami gabarytowymi, podaje się wymiary powierzchni obrabianych podczas montażu, jak np. wymiarowanie otworu pod kołek walcowy, wykonywanego jednocześnie w dwóch częściach (rys.13.25).
b) Nie wolno umieszczać na rysunku w dwóch lub większej liczbie miejsc tego samego wymiaru (np. średnice nadlewów na rys.13.21).
c) Nie wolno umieszczać na rysunkach wymiarów zbędnych, tj. wymiarów w gotowym przedmiocie, które wynikają same z obróbki jego powierzchni wg innych, potrzebnych wymiarów, podanych na rysunku. Do wymiarów zbędnych zalicza się:
wymiary zamykające łańcuchy wymiarowe,
wymiary oczywiste,
wymiary określające symetrie przedmiotu.
Łańcuchem wymiarowym prostym nazywamy szereg następujących po sobie w jednej linii wymiarów (rys.13.26). Łańcuchy wymiarowe powinny być otwarte, tj. zawierać wszystkie wymiary z wyjątkiem jednego, najmniej ważnego (rys.13.26b), który jest dopełnieniem do całkowitej długości przedmiotu.
Zasadę tę należy stosować także do łańcuchów wymiarowych złożonych, powstałych z wymiarów nie leżących na jednej linii. Przykładem takim na rys.13.21 jest wymiar 80, określający długość skośnej krawędzi przedmiotu w widoku z góry.
Wymiarami oczywistymi nazywamy wymiary wynikające z samego rysunku, jak np. kąt 90o między krawędziami wzajemnie prostopadłymi (rys.13.22) czy wymiary wynikające z symetrii przedmiotu (rys.13.27).
d) Każdy wymiar powinien być umieszczony na tym rzucie, na którym jest najbardziej potrzebny ze względu na wykonanie narysowanego przedmiotu. Wymiary związane ze sobą (np. średnica 35 i głębokość 50 otworu na rys.13.21 należy umieścić na jednym rzucie (rys.13.22).
e) Należy unikać wymiarowania zmuszającego robotnika do obliczania wymiarów lub uniemożliwiającego czy utrudniającego mu pomiar przedmiotu (rys.13.27).
f) Należy rozróżniać wymiary określające wymiary poszczególnych prostych brył "S", z których składa się przedmiot, oraz wymiary pozycyjne "P" definiujące wzajemne położenie tych brył. Jako pierwsze należy wstawiać wymiary "S", a następnie wymiary "P" tak, ażeby:
oddzielne bryły zwymiarowane były kompletnie,
wymiary pozycyjne "P" były odniesione do powierzchni obrobionej (przeważnie ważnej), przyjętej jako baza wymiarowa obróbcza lub technologiczna.
Przykład takiego wymiarowania przedstawia rys.13.28.
13.9. Zadania
1. Narysować przedstawione na rys.13.29 elementy w skali 1:1, w trzech rzutach na płaszczyznę: pionową, poziomą i boczną z zastosowaniem przekroju pionowego lub poziomego, oraz zwymiarować je zgodnie z ogólnymi zasadami wymiarowania. UWAGA! wszystkie otwory w elementach są otworami przelotowymi.
Przykład rozwiązania
Analizując przedstawiony w aksonometrii na rys.13.30 "a-2" widok przedmiotu, decydujemy się na zastosowanie przekroju poziomego. Przekrój ten umożliwi pokazanie kształtów wewnętrznych otworów. Do przedstawienia kształtów całego przedmiotu niezbędne jest narysowanie drugiego rzutu. Będzie to rzut na płaszczyznę pionową (widok z przodu) z zastosowaniem półprzekroju, uwidoczniającego wysokość położenia kwadratowego otworu o wymiarze 18. Te dwa rzuty (przekroje) będą niezbędną minimalną liczbą rzutów, konieczną do jednoznacznego przedstawienia i zwymiarowania kształtów przedmiotu. Z dwóch rzutów rzutem głównym, z uwagi na przekrój, będzie rzut-przekrój poziomy, na którym należy umieścić wszystkie możliwe wymiary.
Należy zwrócić uwagę na sposób wymiarowania przedmiotów symetrycznych, przez umieszczenie wymiaru symetrycznego, z pominięciem wymiaru określającego położenie osi symetrii jako wymiaru oczywistego.
Na rysunku wymiarem zbędnym (oczywistym) jest wymiar "20", określający położenie osi symetrii przedmiotu w stosunku do jego szerokości - wymiar "40".
Rys.13.30. Przykłady elementów w widoku aksonometrycznym
nicks0n