NOTATKI - NAUKA O ADMINISTRACJI Z ELEMENTAMI ETYKI ADMINISTRACYJNEJ.doc

>>> CELE  I  FUNKCJE  PAŃSTWA <<<

Cele działalności państwa:

n przetrwanie

n zachowanie minimum społecznej równowagi

n występowanie w roli społecznego arbitra

n zapewnienie minimum egzystencji członkom społeczeństwa i dążenie do jej poprawy

n rozwój naturalnych więzi społecznych

n zapewnienie bytu i bezpieczeństwa obywatelom

Funkcje działalności państwa:

1.  ADAPTACYJNA

Polega na działaniach zmierzających do przystosowania państwa do zmieniających się warunków społecznych

2.  REGULACYJNA

Przejawia się poprzez wpływanie państwa na procesy zachodzące w danym społeczeństwie

3.  INNOWACYJNA

Inicjowanie poprzez państwo nowych procesów i przeobrażeń społecznych

>>> ADMINISTRACJA A OBYWATEL <<<

Pozycja obywatela jako kreatora przemian organizacyjnych

n może być rozpatrywana łącznie zarówno wobec przemian w podziale terytorialnym, jak i wobec przemian funkcjonalnych jednak z zastrzeżeniem, które wyraża różnice miedzy wpływem na koncepcję i wpływem na szczegółowe rozstrzygnięcia prawa. Zastrzeżenie to ma wyłącznie znaczenie w obszarze kształtowania podziału terytorialnego, gdzie możemy wyróżnić utrwaloną prawnie koncepcje ogólną i możliwości szczegółowych zmian tego podziału.

n warto jednak pamiętać że możliwości konsultacyjnego wpływu (np. referendum) na kształt podziału terytorialnego państwa nie dotyczą i nie przysługują pojedynczemu obywatelowi a jedynie wszystkim łącznie uprawnionym obywatelom danej jednostki podziału administracyjnego.

Sytuacja obywatela jako odbiorcy przemian organizacyjnych i funkcjonalnych

Podstawowym adresatem przemian organizacyjnych są nowo kreowane struktury organizacyjne lub te jednostki organizacyjne starych struktur, którym zmieniono zadania i kompetencje. Bezpośrednie skutki prawne dla sytuacji prawnej obywatela może rodzić zmiana podziału terytorialnego. Wyrażają się one:

n w zmianie sytuacji prawnej z powodu zmiany prawa miejscowego,

n w zmianie sytuacji prawnej obywatela jako adresata aktu administracyjnego.

Niezależnie od podobnych rozwiązań należy mieć na uwadze trudne w tym względzie problemy teoretyczne:

n więc, skasowanie organu, który wydał określony akt nie oznacza automatycznej utraty mocy obowiązującej tego aktu

n nie ma podstaw do przyjęcia, iż akt nieuchylony nie obowiązuje

n jeśli akt prawa miejscowego stanowi akt wykonawczy wydany na podstawie i w stosunku do ustawy i niezbędny dla jej realnego obowiązywania, określone ograniczenie czy skasowanie mocy obowiązującej tego aktu miejscowego przez przemiany w podziale terytorialnym będzie oznaczało odpowiednie terytorialne zawieszenie mocy obowiązującej ustawy

n kompetencje do stanowienia na obszarze danej jednostki podziału terytorialnego obowiązuj4cego aktu prawa miejscowego mają wyłącznie określone organy właściwe miejscowo dla tej jednostki

n przesunięcia w podziale terytorialnym mogłyby doprowadzić przy założeniu wynikającym z punktu czwartego do utraty mocy obowiązującej reżimu prawnego

n akt ustawy wprowadzający nowe organy w nowym podziale administracyjnym jest aktem kasującym uprawnienia organów dotychczasowych

Licznie sytuacje, w których obciążenia obywatela lub naruszenia jego uprawnień albo też modyfikacji podstaw prawnych w celu możliwości poszerzenia obowiązków powstają w wyniku aktu normatywnego, wobec którego coraz częściej przydaje się obywatelowi możliwość uruchomienia postępowania zmierzającego do wzruszenia takiego aktu. Trzeba tu opisać co najmniej cztery rodzaje sytuacji:

a) zgodnie z art. 79 Konstytucji każdy, czyje konstytucyjne wolności lub prawa zostały naruszone, ma prawo, na zasadach określonych w ustawie, wnieść skargę do Trybunału Konstytucyjnego w sprawie zgodności z Kon­stytucją ustawy lub innego aktu normatywnego, na podstawie którego sąd lub organ administracji publicznej orzekł ostatecznie o jego wolnościach lub prawach albo o jego obowiązkach określonych w Konstytucji

b) zgodnie z art. 101 ust. 1 ustawy o samorządzie gminnym, art. 78 ustawy o samorządzie powiatowym, art. 90 ustawy o samorządzie woje­wództwa - każdy, czyj interes prawny lub uprawnienie zostały naruszone uchwałą podjętą przez organ samorządowy w sprawie z zakresu admi­nistracji publicznej, może po bezskutecznym wezwaniu do usunięcia naru­szenia zaskarżyć uchwałę do sądu administracyjnego

c) zgodnie z art. 44 ustawy o administracji rządowej w województwie każdy, czyj interes prawny lub uprawnienie zostały naruszone przepisem prawa miejscowego, może - po bezskutecznym wezwaniu organu, który wydał przepis, lub organu upoważnionego do uchylenia przepisu w trybie nadzoru - zaskarżyć przepis do sądu administracyjnego;

d) możliwości określone w pkt. b) i c) zgodnie z postanowieniami wskazanych tam ustaw służą również w sytuacji, gdy organy administra­cyjne nie wykonują czynności nakazanych prawem albo gdy podejmują czynności prawne lub faktyczne naruszające prawa osób trzecich.

Problem prawa obywatela do dobrej administracji

Prawo do dobrej administracji w Karcie Podstawowych Praw UE

Mająca stanowić przyszła Konstytucję Karta podstawowych Praw UE składa się z 54 artykułów pomieszczonych w siedmiu rozdziałach. Rozdział 5 obejmujący regulację praw obywateli zawiera art. 41, w którym zostało sformułowane prawo do dobrej administracji przysługujące każdej osobie prawo do obiektywnego, rzetelnego i podjętego w rozsądnym terminie załatwiania sprawy obejmuje:

n Prawo osobistego przedstawienia sprawy w razie, gdyby miała być załatwiona niekorzystnie,

n Prawo dostępu do akt sprawy, jednakże z uwzględnieniem ochrony tajemnicy zawodowej i handlowej oraz uzasadnionych wiadomości poufnych,

n Prawo do uzasadnienia decyzji.             

Zgodnie z zasadami ogólnymi wspólnymi dla prawa państw członkowskich każdy ma prawo domagać się pokrycia wszelkich szkód wyrządzonych mu przez organy lub funkcjonariuszy przy wykonywaniu powierzonych im funkcji.

Europejski kodeks dobrej administracji

n Składający się z 27 artykułów Kodeks dobrej administracji został uchwalony przez Parlament Europejski w dniu 6 września 2001 roku. Zawiera przepisy nie stanowiące jakiejkolwiek nowości w regulacjach europejskich i w kulturze europejskiej.

n I. Kodeks obowiązuje w stosunkach zewnętrznych zachodzących między organami i funkcjonariuszami a podmiotami zewnętrznymi. Nie obowiązuje w stosunkach wewnętrznych zachodzących między organami a wszystkimi kate­goriami funkcjonariuszy (art 1, art. 2, art. 3).

n II. Wszystkie działania wszystkich organów i funkcjonariuszy mają podstawę i są zgodne z materialnym i procesowym prawem Wspólnot (art. 4).

n III. Wszystkie sprawy rozpatrywane są z poszanowaniem zasady równego traktowania, a traktowanie nierówne winno być uzasadnione przesłankami obiektywnymi. Narodowość, płeć, rasa, kolor skóry, pochodzenie etniczne i społeczne, cechy genetyczne, język, religia i wyznania, przekonania w szcze­gólności polityczne, przynależność do mniejszości narodowych, majątek, urodzenie, inwalidztwo, preferencje seksualne, nie stanowią przyczyny nierówne­go traktowania (art. 5).

n IV. W zakresie nakładania na obywateli obowiązków, czy ograniczania ich praw, funkcjonariusz kieruje się zasadą proporcjonalności powstrzymując się od obciążeń niewspółmiernych do celu działania i mając na uwadze jednoczesną ochronę interesu prywatnego i interesu publicznego (art. 6).

n V. W działaniach zewnętrznych funkcjonariusz może realizować wyłącznie te cele, które leżą w zakresie określonych dlań prawem kompetencji. Funkcjonariusz odstępuje od korzystania z uprawnień dla realizacji celów nie określonych w prawie lub nieuzasadnionych interesem publicznym (art. 7).

n VI. Funkcjonariusz działa bezstronnie i obiektywnie powstrzymując się od jakiejkolwiek arbitralności i preferencji, a także uwzględniania własnego interesu osobistego, rodzinnego, narodowego, czy interesów politycznych, lub interesów majątkowych członka bliskiej rodziny. Nadto działa z uwzględnieniem wszystkich istotnych dla sprawy okoliczności, a także uczciwie i rozsądnie (art 8, art. 9, art. 11).

n VII. Działając rzetelnie funkcjonariusz przestrzega reguł dotychczasowej praktyki, a odstępstwo od nich uzasadnia pisemnie. Zaspokajając oczekiwania uzasadnione i słuszne kieruje się postępowaniem ukształtowanym w prze­szłości. W razie potrzeby poucza o sposobie postępowania koniecznym dla uzyskania możliwego i pożądanego rozstrzygnięcia (art. 11).

n VIII. Funkcjonariusz będąc usługodawcą zachowuje się poprawnie, uprzejmie i jest w każdej chwili dostępny. Odpowiedzi (korespondencyjnie, w rozmowie telefonicznej, poczcie elektronicznej) udziela wyczerpująco i dokładnie. Nie mając uprawnień kieruje zainteresowanego do właściwego funkcjonariusza. W razie popełnienia błędu naruszającego interesy lub prawa osoby zainteresowanej, negatywne skutki tego błędu stara się naprawić, a osobę przeprasza, informując ją jednocześnie o przysługujących jej środkach zaskarżenia (art. 12).

n IX. Decyzje podejmowane są na piśmie i natychmiast przekazywane osobom, których praw lub interesów dotyczą. Osoby zainteresowane powiadamiane są później (art. 20).

n X. Przy wykorzystywaniu danych w postępowaniu ochronie podlega sfera prywatności i nietykalność osobista zgodnie z postanowieniami rozporządzenia 45/2001 r. o ochronie osób fizycznych przy przetwarzaniu danych (art. 21), a w postępowaniu o udzielenie informacji funkcjonariusz dopilnowuje dostarczenia żądanej informacji zgodnie z regulacją art. 22 Kodeksu. Z kolei w dostępie do dokumentów publicznych kodeks odwołuje się do regulacji rozporządzenia 1049/2001.

n W państwie prawa, w świetle nieprzebrzmiałej przecież, ciągle bowiem aktualnej i obowiązującej zasady demokratycznego państwa prawa, fundamentalnym prawem obywatela jest prawo do administracji niosącej pewność i stabilność sytuacji prawnej jednostki. Jest to prawo do administracji, która nie ogranicza zakresu korzystania przez obywateli z ich praw konstytucyjnie określonych i chronionych. Podkreślmy, że dobra administracja publiczna wykonuje zadania publiczne w sposób nieprzerwany, powszechny, uwzględniając zasadę równego dostępu wszystkich obywateli do efektów jej aktywności. W państwie prawa, administracja publiczna nie może eksperymentować zadaniami publicznymi oraz metodami ich wykonania. Administracji w państwie prawa obca jest wszelka improwizacja i ryzyko na przykład nieudanych reform, które zwężają lub w inny sposób ograniczają konstytucyjnie określony zakres korzystania przez obywateli z ich publicznych praw podmiotowych.

>>> ADMINISTRACJA A OBYWATEL <<<

Problematykę „Administracja a obywatel” można podzielić na cztery   
dojścia badawcze dotyczące:

1. Obywatele wobec przemian w dziale terytorialnym.

2. Obywatela wobec przemian w organizacji struktur na poszczególnych poziomach organizacji.

3. Obywatela wobec przemian funkcjonalnych.

4. Obywatela wobec dobrej administracji.

Wyodrębnioną wyżej problematykę z pozycji obywatela można przedstawić jako:

1. Kreatora przemian organizacyjnych.

2. Odbiorcy przemian organizacyjnych.

Pozycja obywatela jako kreatora przemian organizacyjnych:

Pozycja obywatela jako kreatora przemian organizacyjnych może być rozpatrywana łącznie zarówno wobec przemian w podziale terytorialnym, jak i wobec przemian funkcjonalnych.

Sytuacja obywatela jako odbiorcy przemian organizacyjnych i funkcjonalnych:

Podstawowym adresatem przemian organizacyjnych są nowe kreowane struktury organizacyjne lub te jednostki organizacyjne starych struktur którym zmieniono zadania i kompetencje.

Należy wziąć pod uwagę problemy teoretyczne:
1. Skasowanie organu, który wydał określony akt nie oznacza automatycznej utraty mocy obowiązującej tego aktu.

2. Nie ma podstaw do przyjęcia iż akt nie uchylony nie obowiązuje.

3. Akt ustawy wprowadzający nowe organy w nowym podziale administracyjnym jest aktem kasującym uprawnienia organów dotychczasowych.

4. Jeśli akt prawa miejscowego stanowi akt wykonawczy wydany na podstawie i w stosunku do ustawy i niezbędny dla jej realnego obowiązywania określony ograniczenie czy skasowanie mocy obowiązującej tego aktu miejscowego przez przemiany w podziale terytorialnym będzie oznaczało odpowiednie terytorialne zawieszenie mocy obowiązującej ustawy.
5. Kompetencje do stosowania na obszarze danej jednostki podziału terytorialnego obowiązującego aktu prawa miejscowo mają wyłącznie określone organy właściwe  miejscowo dla tej jednostki.
6. W razie gdy akt prawa miejscowego został ustanowiony nie ze względu na ogólne kompetencje prawodawcze ale na podstawie kompetencji szczególnej, przesunięcia w podziale terytorialnym mogłyby doprowadzić do utraty mocy obowiązującej reżimu prawnego.

Wpływ przemian w podziale terytorialnym na sytuację obywatela, wyznaczony jest:

1. Możliwością stosowania jako podstawy tego aktu prawa miejscowego.

2. Zmianą organu prowadzącego postępowanie administracyjne.

Wartości ekonomiczne i społeczne:

1. Dumę z przynależności zamieszkiwania w określonej gminie, powiecie, województwie czy nawet krainie geograficznej.
2. Znaczenie dotychczasowych stosunków z sąsiadami obejmujących elementy kulturowe czy narodowościowe.

3. Istniejące i projektowane układy komunikacyjne łącznie z odległościami i dojazdem do kompetentnych organów administracyjnych i urzędów.

Ustawa z dnia 24 lipca 1998 wprowadzona w życie z dniem 1 stycznia 1999 przedstawiała trójstopniowy podział terytorialny państwa na:
- gminę
- powiat

- województwo

Problem prawa obywatela do dobrej administracji:

„Administracja publiczna w zakresie swoich właściwości jest powołana do wprowadzenia w życie prawa. I to wprowadzenie w życie prawa ma być pełne, skuteczne, sprawne i w miarę oszczędne tj. ma wykazywać zalety dobrego administrowania.”

                                                                                                                                         Józef Filipek, 1995

Prawo do dobrej administracji w Karcie Podstawowych Praw Unii Europejskiej:

art. 41 rozdz. 5 zawiera sformułowanie do dobrej  

administracji:

•Prawo osobistego przedstawienia sprawy w razie, gdyby miałby być załatwiona niekorzystnie.

•Prawo dostępu do akt sprawy, jednakże z uwzględnieniem ochrony tajemnic zawodowej i handlowej oraz wiadomości poufnych.

•Prawo do uzasadniania decyzji.

Europejski Kodeks Dobrej Administracji

Składa się z 27 artykułów. Został uchwalony przez Parlament Europejski w dniu 6 września 2001.

1.Kodeks obowiązuje w stosunkach zewnętrznych między organami i funkcjonariuszami a podmiotami zewnętrznymi.

2. Wszystkie działania wszystkich organów i funkcjonariuszy mają podstawę i są zgodne z materialnym i procesowym prawem Wspólnot.

3. Wszystkie sprawy rozpatrywane są z poszanowaniem zasad równego traktowania.
4. Funkcjonariusz kieruje się zasadą proporcjonalności i powstrzymując się od obciążeń niewspółmiernych do celu działania i mając na uwadze jednoczesną ochronę interesu prywatnego i publicznego.

5. W działaniach zewnętrznych funkcjonariusz może realizować wyłącznie te cele, które leżą w zakresie określonych dla niego prawem kompetencji.

6. Funkcjonariusz działa bezstronnie i obiektywnie powstrzymuje się od jakiejkolwiek arbitralności i preferencji.

7. Funkcjonariusz przestrzega reguł dotychczasowej praktyki, a odstępstwo od nich uzasadnia pisemnie.

8. Funkcjonariusz zachowuje się poprawnie, uprzejmie i jest w każdej chwili dostępny.

9. Decyzje podejmowane są na piśmie i natychmiast przekazywane osobom, których praw lub interesów dotyczą.
10. Ochronie podlega sfera prywatności i nietykalność osobista zgodnie z postanowieniami rozporządzenia 45/2001 roku o ochronie osób fizycznych przy przetwarzaniu danych.