Heraldyka.docx

Spis herbarzy polskich i z Polską związanych

1.       Bartosz Paprocki Gniazdo cnoty – Kraków, 1578. (okładka)

2.       Bartosz Paprocki Herby rycerstwa polskiego – Kraków, 1584.

3.       Antoni Swach Herby Polskie - Poznań, 1705

4.       Bartosz Paprocki Herby rycerstwa polskiego – Kraków, 1858.

5.       Szymon Okolski Orbis Polonus – Kraków, 1641-1643. V. 1-3.

6.       Jan Karol Dachnowski Herby szlacheckie w ziemiach pruskich ok.1620, wyd.w oprac. Z.Pentka, Kórnik 1995

7.       Jan Karol Dachnowski Poczet możnego rycerstwa polskiego ok. 1634

8.       Wacław Potocki Poczet herbów szlachty Korony Polskiey i Wielkiego Xsięstwa Litewskiego – Krakow, 1696.

9.       Ks. Kacper Niesiecki Herby i familie rycerskie tak w Koronie jako y w W.X.L. – Lwów, 1728.

10.    Ks. Kacper Niesiecki Korona polska – Lwów, 1728-1743.

11.    Ks. Benedykt Chmielowski Zbiór krótki herbów polskich, oraz wsławionych cnotą i naukami Polaków – Warszawa, 1763.

12.    Wojciech Wielądko, Heraldyka, czyli opisanie herbów w jakim który jest kształcie oraz familie rodowitej szlachty polskiej i W. Ks. Litewskiego z ich herbami, t. 1-5 - Warszawa 1792-1798.

13.    Leonhard Dorst:Schlesisches Wappenbuch oder die Wappen des Adels im souverainen Herzogthum Schlesien, der Grafschaft Glatz und der Oberlausitz, t. 1-3, Görlitz 1842-1849 wersja elektroniczna w Śląskiej Bibliotece Cyfrowej

14.    Nikołaj Iwanowicz Pawliszczew, Herbarz rodzin szlacheckich Królestwa Polskiego najwyżej zatwierdzony, t. 1-2. - Warszawa 1853

15.    Poczet szlachty galicyjskiej i bukowińskiej, Lwów, 1857, reprint: KAW, Kraków, 1988

16.    Herbarz Ignacego Kapicy Milewskiego (dopełnienie Niesieckiego), wyd. Z. Gloger - Kraków 1870.

17.    Adam Amilkar Kosiński Przewodnik heraldyczny: Monografie kilkudziesięciu znakomitych rodzin, spis rodzin senatorskich i tytuły honorowe posiadających – Kraków 1877

18.    Ignacy Kapica Milewski Herbarz Ignacego Kapicy Milewskiego, dopełnienie Niesieckiego – Kraków, 1870.

19.    Ks. Wojciech Kojałowicz S. J. herbarz W. X. Litewskiego – Kraków 1897

20.    Adam Boniecki Herbarz polski, T. 1-17 + dodatek – Warszawa 1899-1913 (nieukończony).

21.    Seweryn hrabia Uruski Rodzina. Herbarz szlachty polskiej, t. 1-15 – Warszawa 1904-1938 (nieukończony).

22.    Zbigniew Leszczyc Herby szlachty polskiej – Lwów 1908

23.    Zbigniew Leszczyc Herby szlachty polskiej – Londyn 1990 w opr. M.Paszkiewicza i J.Kulczyckiego

24.    Wiktor Wittyg, Stanisław Dziadulewicz Nieznana szlachta polska i jej herby – Kraków 1908

25.    Tablice odmian herbowych – nakł. Juliusz hr. Ostrowski – Warszawa 1909

26.    Juliusz Karol Ostrowski Ksiega herbowa rodów polskich – Warszawa 1897

27.    Emilian von Zernicki-Szeliga Der Polnische Adel und die demselben hinzugetretenen andersländischen Adelsfamilien, Verlag von Henri Strand, Hamburg 1900.

28.    Emilian von Zernicki-Szeliga Die Polnichen Stammwappen ihre Geschichte und ihre Sagen, Hamburg, 1904

29.    Franciszek Piekosiński: Herbarz szlachty prowincyi witebskiej, Kraków, Herold polski, 1899

30.    Franciszek Piekosiński: Poczet rodów szlachty polskiej wieków średnich. Rocznik Towarzystwa Heraldycznego we Lwowie. Tom II. Lwów 1911.

31.    Ludwik Korwin-Piotrowski: Ormiańskie rody szlacheckie, Kraków 1934,

32.    dr Stefan J. Starykoń Kasprzycki - "Polska Encyklopedia Szlachecka", t. 1-12 - Warszawa 1936-1939.

33.    Szymon Konarski Szlachta kalwińska w Polsce - Warszawa 1936

34.    Szymon Konarski Armorial de la noblesse polonaise titrée, Paris, 1958;

35.    Władysław Pulnarowicz Rycerstwo Polskie Podkarpacia – Przemyśl 1937

36.    Almanach szlachecki, pod redakcją S. Starykoń-Kasprzyckiego - Warszawa 1939 (nieukończony)

37.    Sławomir Górzyński, Jerzy Kochanowski Herby szlachty polskiej – Warszawa 1990

38.    Józef Szymański Herbarz średniowiecznego rycerstwa polskiego – Warszawa 1993

39.    Józef Szymański Herbarz rycerstwa polskiego z XVI wieku Warszawa 2001

40.    Alfred Znamierowski Herbarz rodowy – Warszawa 2004

41.    Tadeusz Gajl Herby szlacheckie Rzeczypospolitej Obojga Narodów – Białystok 2003; ISBN 83-88595-12-1

42.    Tadeusz Gajl Herby szlacheckie Polski porozbiorowej – Pozkal 2005; ISBN 83-88595-98-9

43.    Andrzej Brzezina Winiarski Herby Szlachty Rzeczypospolitej – Warszawa, 2006; ISBN 83-89667-42-8

44.    Stanisław Dziadulewicz Herbarz rodów tatarskich w Polsce – Wilno 1929 (reprint WAiF. Warszawa 1986)

45.    Tadeusz Gajl Herbarz Polski od Średniowiecza do XX wieku - L&L, Gdańsk 2007; ISBN 978-83-60597-10-1

46.    Stanisław Łoza Rodziny polskie pochodzenia cudzoziemskiego osiadłe w Warszawie z okolicach Warszawa: Wydawnictwo i Druk Zakładów Graficznych Galewski i Dau, 1934. Exemplaz istnieje w Bibliotece Narodowej w Warszawie.

47.    Andrzej Brzezina Winiarski Herby Rzeczypospolitej – Archiwum Państwowe w Przemyślu, 2008-2009; ISBN 978-83-88172-28-1

48.    Leszek Wierzchowski, Sławomir Wysocki Herbarz. Nadania godności szlacheckich i arystokratycznych w Polsce 1992 - 1995. Wydawnictwo SAPIENTIA, Kraków 1996

Najwcześniej wykształcił się herb rycerski i to właśnie wokół niego wykształciło się prawo heraldyczne. Grupa tych herbów jest oczywiście największa, lecz obok nich powstawały również herby - mieszczańskie, różnych korporacji, np. handlowych - jak gildia oraz herb państwowy.

Herb mieszczański, niekiedy zwany herbikiem, używany był na wzór herbu rycerskiego przez patrycjat miejski. Wywodzi się ze znaków własnościowych lub rozpoznawczych, w toku ewolucji natomiast prawie całkowicie upodobnił się do herbu rycerskiego mimo tego, że ich posiadacze nie należeli do tego stanu. W wypadku nobilitacji (przejście do stanu szlacheckiego, po mianowaniu przez króla) pozostawiano często nobilitowanym ich herby mieszczańskie.

Herb korporacji, kształtowany na wzór znaku terytorialnego, przysługiwał instytucjom posiadającym osobowość prawną. Herbem takim posługiwała się dana korporacja, lecz posługiwały się nimi również osoby do niej należące (chodzi tu głównie o pieczęcie, które są najbardziej demonstrowane.) Tego rodzaju herbem posługiwały się np. uniwersytety, cechy rzemieślnicze, instytucje kościelne (kapituły , opactwa, zakony rycerskie, itd.)

Herb miejski pojawił się w Polsce pod koniec XIII w. Kształtował się on na wzór znaku terytorialnego, ale najczęściej czerpał z herbu pana zwierzchniego, wzbogacony o elementy architektury miejskiej, wyobrażenie świętego patrona. O wyborze herbu nie decydował sam zainteresowany, lecz robił to zazwyczaj wójt lub rada miasta. Czasem - lecz należy pamiętać, że sporadycznie - robił to krół. Często zdarzało się w przypadku miast prywatnych, że w momencie zmiany pana, zmieniało się godło herbowe takiego miasta.

Herb państwowy kształtował się ze znaku terytorialnego lub z herbu osobistego władcy, względnie dynastii. W średniowieczu był on zazwyczaj złożony, tzn. w jego skład wchodzi herb terytorium naczelnego lub władcy, oraz herby terytoriów nabytych. Przeciwnie w czasach nowożytnych, kiedy staje się on zawyczaj jednorodny.

Polski herb państwowy wykształcił się na przełomie XIII i XIV w. i wywodzi się raczej ze znaku osobistego władcy. W ciągu wieków, herb polski ulegał znacznej ewolucji heraldycznej, ale zawsze przedstawiał Białego Orła heraldycznego. Od unii z Litwą pojawia się drugie godło - Pogoń litewska i stąd przybiera formę herbu złożonego. Od elekcji królewskich - na piersiach Orła lub w miejscu centralnym herbu złożonego, umieszczano herb osobisty króla.

Herb miejski – charakterystyczny znak miejskiej wspólnoty samorządowej skonstruowany na wzór znaku terytorialnego według określonych reguł heraldycznych[1]. W Polsce herby miast mogą być tworzone zgodnie z ustawą z dn. 21 grudnia 1978 r. o odznakach i mundurach, a sposoby ich wykorzystania zastrzega statut miejski. Herby miast mogą być również herbami gmin i innych jednostek terytorialnych.
Herb miejski zaczęły kształtować się wraz z prawem miejskim w II połowie XIII w. Ich wizerunki umieszczano, początkowo bez tarcz herbowych, na pieczęcia...