Tom 10 - Bunt - Lerum May Grethe.pdf - Córy życia - StarszyPan

MAY GRETHE LERUM

BUNT

ROZDZIAŁ I

Chałupa była ciemna i pełna dymu jak większość kurnych chat wzdłuż fiordu u

zachodnich wybrzeży. Stanowiła niemal część samej ziemi, wyrosła między dwoma

wysokimi, starymi drzewami pod urwiskiem. Tuliła się do leciwej obory, w której najniższe

bale przy podmurówce niemal już zupełnie spróchniały. Przegniłe ściany ledwie się trzymały,

w ciągu ostatniego pokolenia bowiem, nikt nie miał czasu ani chęci, by je smołować.

W chałupie panowała cisza, jak gdyby całkiem uszło z niej życie. Lecz w łóżku w

kącie dał się dostrzec jakiś ruch. To młoda gospodyni zmieniła pozycję w gnieździe z

dziecinnych ciał, zapleśniałych baranic i brunatnoczerwonej wełnianej derki.

Dzień wciąż jeszcze był tylko obietnicą na wschodnim krańcu nieba.

Kobieta przetarła oczy, na wpół usiadła i obmacała pierś, tak samo obwisłą i pustą jak

poprzedniego wieczoru. Westchnęła cicho, lecz bez rozczarowania. Niczego innego się nie

spodziewała.

Zmrużyła oczy i popatrzyła na izbę. Światła starczało ledwie na tyle, by dostrzec

zarysy starych, wysiedzianych mebli. Stół umocowany do ściany, ława, żadnych krzeseł ani

szafy, jedynie półka nad paleniskiem na drewniane miski i kilka łyżek. Ogień zagasł.

Teraz już i dzieci zaczęły się ruszać, wydawały dźwięki przywodzące na myśl

pobekiwanie nowo narodzonych jagniąt.

Troje z nich nie miało jeszcze czterech lat.

Najmniejsze urodziło się w święta.

Chłopczyk na pewno pożegna się ze światem, zanim zakwitną pierwsze tej wiosny

podbiały.

Młoda gospodyni miała zaciśnięte wargi i głębokie bruzdy wokół ust. Jej ciało,

wychudzone tak jak puste piersi, przypominało jutowy worek, który ktoś w połowie opróżnił.

Ramiona nawykły do pracy, a nogi do długiego chodzenia; oczy były zbyt ciemne, by dało się

z nich coś wyczytać. Gdy budziła się tak jak w ten marcowy ranek, brakło w niej bodaj

krztyny nadziei.

Maleńki chłopczyk nie ważył więcej niż dwadzieścia marek * 1 . Właściwie sprawiał

wrażenie mniejszego niż w chwili narodzin. Karmiła go nielicznymi wymieszanymi z krwią

kroplami, które zdołała wycisnąć z piersi, dostawał też wywar z jęczmienia. Starsze dzieci nie

spuszczały z matki wzroku, kiedy trzy razy dziennie zmuszała braciszka do przełknięcia burej

cieczy. Zwierzę drzemiące w ich brzuchach prowokowało brzydkie myśli. Gdyby nie ten

1 * Marka - średniowieczna jednostka masy używana w krajach germańskich i na zachodzie Europy od

XI w; XIII - XIX w. - 234 g - przyp. tłum.

nieszczęsny malec, to być może pół kubka rzadkiej jęczmiennej kaszy ukoiłoby ich własny

głód.

Izba ożyła. Kobieta napełniła kociołek wodą ze stągwi przy drzwiach, wsypała do niej

parę garści marnego ziarna i włożyła resztki ryby z wczorajszego obiadu. Do garnka trafił

jeszcze nieduży brunatny korzonek. Masa, która wkrótce zaperkotała w osmalonym garnku,

ani trochę nie przypominała jedzenia, lecz kiedy na stole pojawiły się miski, dzieci rzuciły się

do nich jak lisy do świeżej padliny.

Kobieta wzięła najmniejsze dziecko na kolana.

Maleńkie usteczka zacisnęły się, nie chciały znać smaku kropli spływających z palca

karmiącej. Chłopczyk przytulił się do piersi matki i przez moment popatrzył jej prosto w

oczy. Z trudem przełknęła ślinę i rozpięła bluzkę. Wargi dziecka dotknęły piersi jak przy

pocałunku i zaraz potem mały zwiotczał w matczynych objęciach.

Pocałował ją na pożegnanie.

- A więc została sama, wdowa po Nilsie. Ostatni dzieciak już podziękował za życie.

Kobieta w niebieskiej koszuli wypiła z kubka piwo rozcieńczone Wodą i otarła usta,

kilka kropli niczym małe strumyki pociekło po tysiącu zmarszczek na brodzie. Siwe kosmyki

włosów wsunęła pod chustę. Druga odpowiedziała jej, kiwając ze smutkiem głową:

- To i lepiej, biedni malcy. Dobrze, że nasz Pan zabrał ich do siebie, wkrótce mógłby

posłać i po jakieś stare ciało, tyle biedy...

- Musimy przeżyć nasze dni. Nikt nie wie, kiedy przyjdzie jego caas! - prychnęła ta w

niebieskim, kołysząc się na chwiejnym trójnogim stołku.

Biedna Johanne, wdowa po Nilsie, miała czwórkę małych, ostatnie urodziło się

miesiąc po tym, jak ojciec przed świętami wpadł pod lód. Wszystkie” zabrał głód, najmłod-

szego najpierw, to oczywiste, był taki maleńki, bez sił. A w kolejne mroźne dni lutego

Johanne musiała zanieść wszystkie swoje dzieci, bure węzełki, na plebanię. Za każdym razem

do owinięcia ciałek używała tej samej derki.

Teraz nie miała już się o kogo troszczyć. Zeszłej niedzieli wystraszyła wszystkich,

przychodząc do kościoła otulona tą samą derką, jakby i ona pożegnała się już z życiem, ale

nogi jeszcze ją niosły. Z ciemnych oczu biło oskarżenie, ludzie nie śmieli patrzeć w nie dłużej

niż moment.

- Nikomu w tych czasach się nie przelewa - mruknęła kobieta w niebieskiej koszuli,

jakby broniąc się przed zarzutami.

- A ci, którym starcza, pilnują swego. I przed poborcą podatków, i przed biedakami -

dopowiedziała jej siostra, zamężna z chałupnikiem podlegającym dworowi Gjermund.

Jeszcze przez chwilę posiedziały razem w milczeniu, zanim z wysiłkiem stanęły na

nogi, by znów ruszyć do pracy na polach pana. Ciężkim krokiem szły po zmarzniętej ziemi,

odruchowo zerkając na rozpościerającą się nad ich głowami niezgłębioną ciężką szarość

nieba.

Wkrótce miał nastać marzec, lecz ziemia jeszcze nie odtajała, zmrożone grudy

kaleczyły chude palce ludzi próbujących przyspieszyć powolną wędrówkę świata ku wiośnie.

I chociaż składali ręce w modlitwie czy też ranili je do krwi o lód, w twardej skorupie rzadko

udawało się znaleźć bodaj najmniejszy zapomniany korzonek.

- Nie zdołamy z tego wyżyć! Wszystkie piekielne siły sprzysięgły się przeciwko nam!

Słońce spaliło plony na polach, a tę marną resztkę, którą udało nam się sprzątnąć i schować w

piwnicy czy w spichrzu, chcą nam jeszcze teraz odebrać! Przyjaciele, nie możemy się na to

zgodzić!

Głos młodego człowieka brzmiał przenikliwie, desperacja sprawiła, że wymachiwał

rękami i skrzeczał jak sroka.

Pięciu, sześciu słuchaczy usadowionych wzdłuż stołu mruknęło coś niezrozumiale,

wszyscy mieli takie same wielkie pięści, palce niemal pozbawione paznokci od twardego

życia na polowaniach w zimowe noce. Wystrojeni byli w jednaki mundur biedaków, nosili

szare, wytarte spodnie z samodziału, a pod nimi grube kalesony; na ubraniach większości

widniały łaty, gdzieniegdzie jednak błyskała naga skóra, widać kobietom brakło igieł i płótna

do naprawy.

Mężczyzna stojący na środku izby głową sięgał niemal powały. Z belek zwieszały się

narzędzia, grube haki niechętnie dźwigały ciężar.

- Nie możemy się na to godzić! Słyszeliście, co powiedział Niels Kvithovud! Wójt

uważa nas za durniów, którym nawet dziecko zdoła ukraść z grzbietu ostatnią koszulę!

Musimy trzymać się razem, pokazać im, że tak nie jest, inaczej nie będzie końca

wykorzystywaniu naszej niewolniczej pracy!

Głos mu się załamał, lecz słowa zawisły pod sufitem niczym gradowe chmury.

Mężczyźni” wokół stołu z troską pokiwali głowami. Kręcąc się na twardych

siedziskach, wymienili przestraszone spojrzenia. Nie w ich zwyczaju leżało chwytanie za

broń i bunt przeciw wójtowi i poborcy podatków. Niezgoda nie była drogą, którą zwykli

kroczyć, oni umieli obchodzić się z pługiem, a walczyć - z kamieniami i upartymi korzeniami,

z suszą i zimnem.

Zasiane niegdyś głęboko w ich duszy ziarno szacunku dla władzy rosło coraz większe

i silniejsze nawet w najchudsze lata.

- Ten nowy podatek nas wykończy, musiałbym sprzedać wszystko, co posiadam, żeby

zapłacić talary, które wójt chce ze mnie wycisnąć. Każdy najmniejszy spłachetek ziemi... A

czym nakarmię dzieci? Nie zasieję zboża we własnych chodakach, do czarta!

- Zabraliby ci i buty, Jensie Nyberget, gdybyś je miał - stwierdził inny krótko.

Młody człowiek wymachujący rękami złapał oddech po długiej przemowie. Podjął

teraz, zachęcony niezadowoleniem zebranych:

- Podatek od butów! Od koni! Podatek od zapłaty służącym, od łodzi, podatek od

ziemi, od ziarna, od lasów i łąki! Co będzie dalej, przyjaciele? Jeśli nie odpowiemy na to bro-

nią, wkrótce opodatkują powietrze, którym oddychamy!

- Rain - mruknął najstarszy. - Niels Kvithovud to być może szaleniec, uwodziciel i

nicpoń, ale mówi dobrze. I wierzę mu, kiedy twierdzi, że wójt nas oszukuje. Jego wysokości

na pewno nigdy nie przyszłoby do głowy tak nas obdzierać ze skóry, jak tego chcą wójtowie.

Oby Bóg mu pobłogosławił!

Przyciszona rozmowa trwała.

Raz po raz tylko któryś zerkał na drzwi, tego wieczoru bowiem w niskiej izbie padały

bardzo niebezpieczne słowa.

Tak suchego lata nie pamiętali najstarsi ludzie. Zboże na spękanych polach ginęło z

pragnienia, kapusta więdła i zmieniała się w brunatne zgniłe grudki, zanim jeszcze wyrosła,

poddała się nawet cebula, dając ludziom mniej, niż wiosną wsadzili w ziemię.

Spalone słońcem łąki zbrązowiały tak samo jak pola, ludzie zadzierali głowy i

ocieniając oczy spoglądali na zachód, skąd zwykle nad fiord nadciągały ciężkie od deszczu

życiodajne chmury.

One jednak nie nadpływały.

Słońce bez przeszkód kontynuowało wędrówkę ze wschodu na zachód, od księżyca do

księżyca.

Z nadejściem jesieni zarżnięto zwierzęta.

Mięso ułożono w beczkach lub sprzedano, statki z Bergen wracały puste, przywożono

stamtąd zaledwie do polowy wypełnione sakiewki z pieniędzmi. Ceny spadały; za to, za co

wcześniej dostawało się całą beczkę ziarna lub trzy beczki soli, ledwie udawało się teraz

kupić kilka miarek.

Już na początku października niejedna gospodyni wymiatała ze spichrza ostatnie

resztki ziarna, a z nadejściem Bożego Narodzenia na cmentarzu pokrytym białym płaszczem

śniegu pojawiały się kolejne czarne plamy.

Wzdłuż brzegu, tam gdzie mieszkały wdowy, kaleki, dzieci biedaków i złodzieje,

Tom 10 - Bunt - Lerum May Grethe.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: