psychologie rozwojowa dziecka 11-15.doc

11. Co odróżnia podejście obiektywne od subiektywnego w poznawaniu dzieci? (ks.s.28)

Sposób subiektywny:

3 źródła:
- intuicje – mogą być doskonałym przewodnikiem postępowania, jest to wiedza intuicyjna, która pomaga wielu ludziom pomyślnie wychowywać potomstwo bez konieczności sięgania do fachowej literatury. Jednak w intuicyjnym wychowaniu dzieci jest wiele wątpliwości, zakłopotania. Kobiety wysyłają listy z zapytaniami do magazynów kobiecych ; bardzo popularne są też programy TV które mają na celu wyjaśnianie zjawisk towarzyszących dzieciom w ich życiu codziennym . Intuicje mogą wyrastać z głęboko zakorzenionych uprzedzeń i z góry przyjętych opinii (np. wątpliwości dotyczące zdolności par lesbijskich do wychowania dzieci ).
- osobiste doświadczenia  - z własnego dzieciństwa ; wydarzenia te nie wątpliwie wpływają na naszą zdolność oceniania w sposób pozytywny ( chęć , by następne pokolenie odniosło te same korzyści ) jak i wręcz przeciwnie ( pragnie uchronienia dzieci za wszelką cenę przed tym co sami przeszliśmy). Nie możemy automatycznie uogólniać naszych doświadczeń z dzieciństwa na dzieciństwo innych osób, np. „ To mi nigdy nie zaszkodziło” – jako odpowiedź na zarzut stosowania kar cielesnych jest niewłaściwy, jeżeli chodzi o decyzję programowe dotyczące stosowania tej zasady wobec wszystkich dzieci.
- porady ekspertów – np. Beniamin Spock (lata 50-60 XX w.) w swej książce „Dziecko : pielęgnowanie i wychowywanie” 1948 r. , bez wątpienia udzielił rodzicom wielu mądrych i pomocniczych porad. Opierał się on jednak udzielając tych porad na osobistych poglądach, przekonaniach potocznych i folkloru z doświadczeniami klinicznymi a więc przypadkami nietypowymi. To samo dotyczy wielu innych tzw. ekspertów. Ich stanowisko na temat tego co dopuszczalne w procesie wychowania dzieci, nie jest stabilne i ulega zmianom wraz z biegiem czasu.
 

Sposób obiektywny :
- stosowanie metod naukowych do badania rozwoju człowieka. Znalezienie odpowiedzi na pytania dotyczące zachowania dziecka i zmian jakim ono ulega wraz z wielkim, w najbardziej systematyczny sposób, minimalizujący wpływ czynników zewnętrznych tj. : opinie, domysły, fotelowe rozważania. Te stosowne procedury badawcze są pełne różnych zabezpieczeń, polegających na szczegółowym  opisie wszystkich aspektów metod wykorzystywanych podczas pozyskiwania danych, ujawnianie tych aspektów, w celu sprowadzenia rzetelności, by inni badacze powtórzyli te badania, nie zaś opisywali wnioski tylko na jednej próbie.
* trafność – zakres, w jakim narzędzie pomiarowe rzeczywiście odzwierciedla to co ma zmierzyć. Zwykle oceniania prze porównanie różnych wskaźników.
* rzetelność – odnosi się do zaufania, jakie pokładamy w narzędziu pomiarowym zwykle oceniana poprzez porównanie wyników pozyskanych w różnym czasie lub przez różnych badających.
- zakłada przeprowadzenie badań naukowych; zalety : przejrzystość, możliwość poddania ich dokładnej analizie i środki ostrożności w nich zastosowane, by ustrzec się wpływów subiektywnych tj. tendencyjność czy sądy wartościujące.
Różnice:
Podejście subiektywne i obiektywne nie są od siebie całkowicie różne. Różnią się rangą. Przewaga podejścia drugiego nad pierwszym polega na tym , że w trakcie badań istnieje świadomość niebezpieczeństw płynących z niesprawdzonych założeń jak również tego, że trzeba podjąć wszelki wysiłek by się przed nimi bronić, gdyż na otrzymanych wynikach ma się opierać rozwój wiedzy i dalsze wynikające z niego działanie.   

12. Jaka jest rola teorii w psychologii dziecka? (ks. Str. 35)

- Teorie służą rozumieniu pojedynczych faktów poprzez odniesienie ich do ogólniejszych zasad. Stworzenie teorii stanowi zasadniczy element każdego przedsięwzięcia naukowego. Ich rola polega na porządkowaniu rzeczowych informacji, które już zostały zgromadzone i ukierunkowaniu poszczególnych nowych faktów. Teorie są jednak wyłącznie narzędziami, które odkładamy na bok, gdy przestają być użyteczne.

13. Omów zmiany w traktowaniu dzieci w perspektywie historycznej.(ks. Str. 40-45)

- Z historycznego punktu widzenia obserwuje się stopniowe podejście od skupionego na dorosłym do skupionego na dziecku sposobu zapatrywania się na dzieciństwo. W dawnych czasach dziecko spostrzegano jako miniaturkę dorosłego, nie posiadającą specyficznych potrzeb ani cech. Niewiele uwagi poświęcano poglądowi, że dziecko zasługuje na ochronę i specjalne traktowanie. Uważano je natomiast za własność dorosłych i jako takie częściej było ono przedmiotem niewłaściwego traktowania, np. w starożytnym Rzymie dzieci stanowiły prawną własność ojca- sprawował on nad nimi władzę absolutną i mógł zdecydować o pozbawieniu ich życia. Idea, iż dziecko posiada prawa, które muszą być przez dorosłych respektowane są dość nowe i to dlatego obecnie panujące poglądy pod wieloma względami różnią się tak drastycznie od tych, które funkcjonowały w czasach zamierzchłych.

14. Przedstaw różnice w traktowaniu dzieci w perspektywie kulturowej. (ks. Str. 45-48)

- Porównując panujące w różnych regionach świata tendencje kulturowe, zauważamy spore zróżnicowanie poglądów na temat dzieciństwa. To co jedna wspólnota uważa za normalne, może okazać się przez inną społeczność nieakceptowane, a różnice te widać wyraźnie nawet w tak rutynowych czynnościach wychowawczych, jak sposób mówienia do dziecka, trzymania go lub zabawy, np. społeczność Kaluli- matki trzymają dzieci tak, że patrzą one na zewnątrz widząc więc innych; społeczność Gusii- matka unika i tłumi jakiekolwiek pobudzenie, któremu dziecko normalnie mogłoby ulec we wzajemnym kontakcie z nią; Japonki- spostrzegają dzieciństwo jako proces przebiegający od niezależności do uzależnienia.

15. Padaj różnice pomiędzy kulturami indywidualistycznymi i kolekwialistycznymi. (ks. Str. 49)

* kultury indywidualistyczne- stawiają na niezależność jednostki, w społecznościach tych dzieci uczone są stawać na własnych nogach mają być asertywne społecznie i dążyć do osobistych osiągnięć i samodzielności. Każdy, kto nie jest samowystarczalny, uważany jest za nieudacznika.

* kultury kolekwialistyczne- akcentują wzajemną zależność. Dzieci powinny nauczyć się cenić lojalność, zaufanie i współpracę oraz przedkładać podporządkowanie normom społecznym ponad indywidualne cele. Celem socjalizacji jest zatem wpajanie posłuszeństwa, poczucia obowiązku i przynależności do grupy.

31) Co to jest status w grupie rówieśniczej i jak można go mierzyć? (książka strona 140-141).

Dzieci można poddawać ocenie indywidualnej w takich kategoriach, jak inteligencja, poziom lęku lub zdolności artystyczne. Można je również oceniać jako członków grupy, tj. w zależności od tego, jaką zajmują pozycję wśród rówieśników. Pierwotny status w grupie rówieśniczej rzutuje na dalsze zdolności przystosowawcze. Dokonywana przez rówieśników  ocena dzieci może powiedzieć wiele o ich przyszłych prawdopodobnych osiągnięciach rozwojowych. U dzieci popularnych w porównaniu z innymi grupami obserwuje się w późniejszych latach większą towarzyskość oraz wyższy poziom zdolności poznawczych.

Najpowszechniej stosowane są techniki socjometryczne – mogą przybierać rozmaite formy, lecz wszystkie przeznaczone są do wyznaczania ilościowego wskaźnika jednostki w grupie (np. popularności). Udało się określić pięć typów statusu socjometrycznego:

a)                   dziecko popularne

b)                   dziecko odrzucane

c)                    dziecko lekceważone

d)                   dziecko kontrowersyjne

e)                   dziecko przeciętne.

Klasyfikacja statusu dziecka w grupie rówieśniczej – opierająca się na następujących kategoriach: dziecko popularne, lekceważone i odrzucone- również pozwala przewidzieć późniejsze zdolności przystosowawcze. Dzieci odrzucone stanowią grupę szczególnego ryzyka pojawiania się problemów psychicznych w ich dalszym życiu. ( te ostatnie zdanie spisałam z podsumowania str. 144).

32) Wyjaśnij różnice pomiędzy eksternalizacyjnymi i internalizacyjnymi zaburzeniami u dzieci. (książka strona 142).

Zaburzenia eksternalizacyjne – obejmuje takie cechy, jak wrogość w stosunkach międzyludzkich, zachowania destrukcyjne, brak panowania nad impulsami i działania przestępcze. Tak scharakteryzowane dzieci podejmują szereg brutalnych i antyspołecznych zachowań, tyranizują innych i wagarują.  Są to dzieci odrzucone/agresywne.

Zaburzenia internalizacyjne – obejmuje takie cechy jak: niepokój, samotność, depresja i lękliwość. Dzieci posiadające je łatwo stają się ofiarami i wyrastają na osoby wyizolowane społecznie, utrzymujące niewiele kontaktów z innymi i posiadające ograniczone możliwości nawiązywania relacji. Są to dzieci odrzucone/wycofane.

Można by wysnuć wniosek, że rodzaj relacji, jakie dzieci nawiążą z rówieśnikami, może nam wiele  powiedzieć na temat mechanizmów radzenia sobie, które wykorzystają one w kontaktach z szeroko pojętym światem społecznym.

33) Co to są emocje i jakie są ich funkcje? ( książka strona 148 i 158).

EMOCJE to subiektywne reakcje na ważne wydarzenia, charakteryzowane poprzez zmiany fizjologiczne oraz zmiany na poziomie doświadczenia i widocznego dla innych zachowania.

Rozmowy na temat emocji pełnią rozmaite funkcje: (nie jestem pewna czy to o to chodzi)

- umożliwiają dzieciom stawienie czoła własnym emocjom

- pomagają wyjaśnić zachowania innych ludzi

- służą dzieciom pomocą w zrozumieniu coraz większej liczby uczuć

- umożliwiają zgłębienie charakteru i okoliczności kontaktów międzyludzkich

- umożliwiają dzieciom dzielenie się swoimi doświadczeniami emocjonalnymi z innymi i uwzględnienie ich w kontaktach z nimi.

34) Omów funkcje reguł ekspresji emocji. ( książka strona 166 )

- minimalizacja: są to te przypadki, kiedy intensywność okazywania emocji jest zredukowana z prawdziwymi odczuciami.

- maksymalizacja: odnosi się głównie do sposobu okazywania pozytywnych emocji.

- maskowanie: występuje kiedy za właściwe uważa się zachowanie neutralne (twarz pokerowa).

- substytucja: mówimy o niej wtedy, kiedy od jednostki oczekuje się, by zastąpiła jedne emocje innymi, zazwyczaj przeciwnymi.

35) Przedstaw proces rozwoju emocji w wyniku dojrzewania i socjalizacji.   ( książka strona 154).

W wyniku dojrzewania i socjalizacji emocje ulegają zmianie. Pojawiają się nowe emocje: w 2 i 3 roku życia dziecko zaczyna dawać np. oznaki poczucia winy, dumy, wstydu i zażenowania. Dochodzi do łączenia emocji, np. jednocześnie pojawia się lęk i złość. Począwszy od 2 roku życia odczucia emocjonalne mogą zostać wywołane nie tylko przez konkretną sytuację, ale także przez jej symboliczną reprezentację. Emocje ujawniają się w coraz subtelniejszy sposób, gdyż dziecko uczy się panować ad swym zachowaniem i reagować w sposób społecznie akceptowany. Rozwój emocjonalny idzie w parze z rozwojem społecznym. Emocje związane z samoświadomością: duma, wstyd, wina, zażenowanie, których nie zauważa się u dzieci przed końcem 2 roku życia. By móc je odczuć dzieci muszą najpierw posiadać poczucie JA, które rodzi się koło 18 miesiąca życia (lęk, gniew nie wymagają tego więc pojawiają się stosunkowo wcześnie). Gdy dziecko jest dumne lub zawstydzone „poczucie JA ocenia poczucie JA” -> oznacza to, że dziecko musi posiadać pewien zakres obiektywnej samoświadomości by móc ocenić własną postawę czego nie można doszukać się u niemowlęcia. Do momentu osiągnięcia zdolności obiektywnego spojrzenia na siebie dziecko nie jest w stanie ocenić własnego zachowania i porównać go ze standardami wyznaczonymi przez innych lub siebie samego. Dopiero gdy to osiągnie może dojść do wniosku „zrobiłem coś wielkiego (lub okropnego)” i odczuwać satysfakcję lub niezadowolenie z własnego zachowania.

41. Omów stadium przedoperacyjne w rozwoju poznawczym dziecka. Str. 169-200

Stadium przedoperacyjne (od 2 do 7 lat)

Dzieci potrafią posługiwać się symbolami (słowami, obrazami umysłowymi) w celu zrozumienia świata. Zdolne są do myślenia opartego na reprezentacjach. Możliwa jest zabawa oparta na wyobraźni, a dzieci wyraźnie potrafią oddzielić fantazję od rzeczywistości.

Cechy charakteryzujące myślenie dzieci w stadium przedoperacyjnym:

Egocentryzm – tendencja do postrzegania świata wyłącznie z własnej perspektywy;

- niezdolność małych dzieci do oderwania się od własnej perspektywy i zrozumienia, że inni potrafią spostrzegać tę samą sytuację w inny sposób;

- stanowi wszechobecną tendencję, którą można zaobserwować w wielu sferach zachowania małych dzieci.

Animizm – przypisywanie cech żywych organizmów przedmiotom martwym.

- dzieci w wieku przedszkolnym nie są w stanie rozróżnić, co jest żywe, a co nie

- stopniowo w trakcie całego okresu przedoperacyjnego dzieci zaczynają rozróżnić rzeczy ożywione od nieożywionych. Początkowo każdy przedmiot uważany jest za obdarzony świadomościa, np. kamień „wie”, że jest przesuwany.

Sztywność myślenia

Sposoby objawiania się:

- nieodwracalność – tendencja do myślenia o przedmiotach przedmiotach wydarzeniach tak, jak wskazuje na to pierwsze doświadczenie.

- przedszkolak nie potrafi w myślach odwrócić biegu zdarzeń, jego myślenie jest tak samo sztywne jak sposób spostrzegania

- sztywność myślenia dostrzec można również w niezdolności do dostosowania się do zmian zachodzących w wyglądzie zewnętrznym przedmiotów

Rozumowanie przedlogiczne

- zdolność rozumowania u przedszkolaków jest niedoskonała

- dzieci nie są jeszcze zdolne ani do myślenia indukcyjnego, ani dedukcyjnego (przechodzenia od szczegółu do ogółu lub od ogółu do szczegółu)

- prezentują typ myślenia transdukcyjnego

·                      Jeden szczegół określa drugi

·                      Zakłada związek przyczynowy pomiędzy dwoma konkretnymi elementami, podczas gdy faktycznie takiego związku nie ma, dwa elementy występują jednocześnie

·                      Dzieci mogą odwrócić związek przyczynowo-skutkowy, np. „Ten pan spadł z roweru, bo złamał nogę”

42. Omów stadium operacji konkretnych rozwoju poznawczym dziecka.

Str. 200 – 201

Stadium operacji konkretnych (od 7 do 11 lat)

- dzieci stają się zdolne do operacji umysłowych czyli zaczynają rozumować w sposób systematyczny

- usiłują rozwiązywać problemy w sposób logiczny i wyzbywają się egocentryzmu

- ich myślenie staje się bardziej elastyczne i efektywne

- ich operacje umysłowe musza nadal opierać się na konkretnych przedmiotach wydarzeniach

- poza możliwości dzieci nadal wykraczają myślenie hipotetyczne i pojęcia abstrakcyjne

Osiągnięcia rozwojowe stadium operacji konkretnych:

1.                      szeregowanie – zdolność umysłowego porządkowania przedmiotów pod względem pewnej wielkości, np. wysokości, ciężaru, czasu lub szybkości. Dziecko potrafi spostrzegać kolegów w kategoriach różnic wzrostu a nie jak dotąd jako pojedyncze jednostki. Zdolność wyciągania wniosków na temat relacji

2.                      klasyfikacja – zdolność do grupowania przedmiotów pod względem określonego kryterium. Dziecko potrafi dostrzec relacje pomiędzy częścią a całością. Potrafi wyzbyć się pewnych uwarunkowań percepcyjnych

3.                      pojęcia liczbowe – zdolność szeregowania i klasyfikowania pomagają w zrozumieniu pojęcia liczby. Małe dzieci potrafią liczyć, ale jest to czynność wykonywana na pamięć, bez zrozumienia. Uświadamiają sobie, że liczenie to procedura arbitralna i dlatego cyfry można stosować zamiennie. Uczą się pojęcia niezmienności liczby tj., że, np. liczba monet ułożonych w linii pozostaje ta sama bez względu na to czy je rozsuniemy, czy zbliżymy do siebie

Zasada zachowania stałości

To termin Piageta oznaczający zrozumienie, że pewne podstawowe cechy przedmiotu, takie jak, np. waga i objętość, pozostają niezmienne nawet wtedy, gdy ich wygląd w aspekcie percepcyjnym uległ zmianie.

43. Omów stadium operacji formalnych w rozwoju poznawczym. Str. 204 – 205

Stadium operacji formalnych ( od 11 do 12 lat)

- dzieci osiągają najbardziej zaawansowany poziom myślenia

- między dziećmi występują wielkie różnice indywidualne

- nie wszystkie osiągają ten najwyższy poziom, częsć z nich pozostaje na etapach niższych

Operacje formalne różnią się od operacji konkretnych kilkoma aspektami:

·                        rozumowanie abstrakcyjne – dzieci potrafią już rozumować na temat rzeczy, których nigdy bezpośrednio nie doświadczyły. Myśl nie jest już ściśle związana z prawdziwymi przedmiotami i wydarzeniami. Dzieci potrafią sobie radzic z problemami hipotetycznymi i abstrakcyjnymi. Są zdolne myśleć o przyszłości także swojej własnej. Zdaja sobie sprawe, że rzeczywistośc wokół nich nie jest rzeczywistościa jedyną

·                        stosowanie logiki – możliwe staje się rozumowanie dedukcyjne. Dzieci potrafią przyjąć jakieś ogólne założenie i wyobrazić sobie jego skutki. Możliwy jest szybki postęp rozumowania naukowego.

·                        Zaawansowany poziom rozwiązywania problemów – zamiast chaotycznej metody prób i błędów, dzieci na etapie operacji formalnych potrafią stworzyć hipotezę, opracowywać w umyśle różne wyniki.

Stadium operacji formalnych stanowi najwyższy poziom, jaki dzieci potrafią osiągnąć, przechodząc przez wszystkie wcześniejsze stadia. Myślenie staje się racjonalne, systematyczne i abstrakcyjne, i chociaż w drodze do dorosłości pojawią się kolejne etapy rozwojowe, to będą one dotyczyły przede wszystkim zakresu wiedzy, a nie jej istoty.

44. Jakimi metodami posługiwał się Piaget… str. 185 – 186 (ramka 6.1)

Metoda wywiadu klinicznego – luźna rozmowa, mająca na celu rzucenie nieco światła na sposób, w  jaki dziecko myśli na dany temat i wyjaśnia niektóre zjawiska

Obserwacje spontanicznych zachowań dziecka i jego reakcji na sytuacje zaaranżowane.

Eksperymenty

45. Pojęcia: adaptacja, asymilacja, akomodacja. Str. 188, rozdz. 6

Adaptacja – dostrzegana u wszystkich organizmów biologicznych wrodzona tendencja do dostosowania się do wymagań środowiskowych

Asymilacja – proces umysłowy, dzięki któremu jednostka włącza nowe doświadczenia do już istniejącego schematu, a zatem przetwarza przychodzącą informację tak, by „pasowała” do dotychczasowego typu myślenia.

Akomodacja – proces umysłowy dzięki któremu jednostka modyfikuje istniejące schematy tak, by pasowały do nowych doświadczeń, a zatem dostosowuje poprzednie typy myślenia do nadchodzących informacji.

51. Przedstaw aspekt indywidualny w teorii L. Wygotskiego. ( str. 224-225)

Wygotski na temat tego aspektu miał najmniej do powiedzenia.

Jedyne stwierdzenie odnoszące się do wieku mówiło, że do ok. 2 r. ż. Główny wpływ na dziecko  mają czynniki biologiczne , a czynniki  społeczno- kulturowe ,nie mają żadnego znaczenia przed osiągnięciem tego wieku. Założenie to znalazło potwierdzenie we współczesnych  badaniach. Każde dziecko jest aktywnym współautorem własnego rozwoju. Dzieci to nie tylko bierni odbiorcy rad dorosłych, Poszukują , wybierają i systematyzują pomoc osób je otaczających i pomagających im rozwiązać problemy. Dorosły musi tutaj być świadomym  tego tak, aby umiejętnie kierować motywacją do uczenia się .Rozwój poznawczy należy ujmować jako wspólne przedsięwzięcie : z jednej strony dziecko sygnalizuje swoje wymagania  i dostarcza dorosłemu wskazówek , co do tego, co jest  w stanie osiągnąć, z drugiej strony dorosły musi pozostawać wrażliwy na te wskazówki i odpowiednio dostosowywać charakter i moment własnych interwencji. Ważna jest tu rola konstruktywistycznej natury rozwoju poznawczego: dzieci odgrywają aktywną rolę w gromadzeniu wiedzy i osiąganiu sprawności w rozwiązywaniu problemów. Nie mogły one jednak wg Wygotskiego osiągać na własną rękę. Mogą czynić to jedynie we współpracy z innymi ludźmi   

      ( Stanowisko to nazywamy konstruktywizmem społecznym- to przyjęte przez Wygotskiego i innych badaczy stanowisko, że uczenie się dziecka oparte jest na raczej aktywnym dążeniu do zrozumienia świata , niż biernym  przyswajaniu wiedzy , oraz że najskuteczniejsze uczenie się ma mie4jsce we współpracy z innymi .)

52. W jaki sposób rozumiane są procesy poznawcze w modelu przetwarzania informacji? (str. 248-250 )

Procesy poznawcze są analogicznego software’ u komputerowego. Procesy są liczne i różne w rozmaitych grupach wiekowych oraz inne u poszczególnych ludzi. Szczególnie z rozwojowego punktu widzenia warto rozróżnić procesy kontrolowane ( czyli wysiłkowe- wymagają całej naszej uwagi) oraz automatyczne ( bezwysiłkowe - zachodzą szybko ,nie wymagają zbytnio naszej uwagi).

Przykłądy postępu rozwojowego w przetwarzaniu informacji: