6 i 7 wykład.doc

6.04.2006 r.

Psychologia różnic indywidualnych

Wykład 6

Zastosowanie komputerów w badaniach testowych

1. Komputeryzacja procedury tradycyjnej (korzyści: precyzja rejestracji wyników, łatwość i szybkość oceny, standaryzacja procedury)

2. Testowanie adaptacyjne (CAT – Computerised Adaptative Testing)

- dostosowywanie zakresu badania do jakości odpowiedzi i psychometrycznych parametrów zadań („indywidualna droga po teście”)

- podawanie wskazówek dostosowanych do rodzaju błędów

Biologiczne koncepcje inteligencji:

- analogia między umysłem ludzkim a komputerem => poszukiwanie istoty inteligencji w: pojemności pamięci roboczej, niezawodności procesu transmisji neuronalnej, szybkości powtarzania

- ważne nazwiska: E. Hunt, P. A. Vernon, H. J. Eyseneck, A.R. Jensen, T. Nettelbeck

- rola szybkości przetwarzania informacji

·         cecha podstawowa stanowiąca istotę inteligencji (kompensująca ograniczenia pamięci roboczej)

lub

·         cecha wtórna pochodna od niezawodności systemu przetwarzania (odporności na zakłócenia transmisji neuronalnej)

- szybkość umysłowa (mental speed) jako wskaźnik inteligencji

prekursor: Francis Galton (1822-1911)

(zw. inteligencji z prostymi funkcjami sensomotorycznymi np. czasem reakcji)

propagator w USA: James McKeen Cattell

renesans idei Galton: lata 70te (upowszechnienie komputerów)

Chronometryczny pomiar inteligencji:

Założenia: inteligencja przejawia się w szybkości wykonywania elementarnych zadań poznawczych (elementary cognitive tasks = ECT)

v=s/t

v – szybkość umysłowa

s – strategia rozwiązywania zadania (droga)

t – czas

s=constans – zadania b. proste, aby nie można było stosować żadnych strategii

Główne typy ECT:

- zadania wymagające reakcji prostej (1 bodziec – 1 reakcja)

- zadania wymagające reakcji z wyborem (co najmniej dwa bodźce – co najmniej dwie reakcje)

- wzrokowe przeszukiwanie serii (jedno potem wiele i pytanie czy było?)

- pamięciowe przeszukiwanie serii (wiele potem jedno i pytanie czy było?)

- porównywanie bodźców (np. długości 2 linii) przy krótkim czasie prezentacji („czas inspekcji”)

- testy weryfikacji semantycznej (porównania informacji przedstawionych w różnych kodach) np. A B; A jest przed B

Wskaźniki stosowane w ECT:

- średni czas reakcji (często odróżniany od czasu ruchu)

- wariancja czasów reakcji (im krótszy czas i mniejsza wariancja, tym wyższa inteligencja)

- nachylenie krzywej czasu reagowania w sytuacjach poznawczych o wzrastającej wartości informacyjnej (mniej strome, wyższa IQ)

- czas inspekcji (inspection time =IT): czas potrzebny do rozróżnienia 2 prostych bodźców percepcyjnych (D. Vickers, T. Nettelbeck)

Zalety ECT:

- niezależność od doświadczeń (czystość kulturowa?)

- ekonomiczność

- pomiar w jednostkach fizycznych („mocna” skala pomiarowa)

Wskaźniki trafności ECT:

- korelacje z testami inteligencji (często stosowany Test Matryc Ravena)

przeciętnie od -0,30 do -0,50 *(czyli okej)

czasem nawet ok. -0,80

ale także bliskie zeru lub nawet dodatnie (!)

Korelacje te wzrastają wraz ze wzrostem:

·         nasycenia testu czynnikiem g

·         złożoności ECT

·         zróżnicowania badanej grupy

- podobieństwo krzywych rozwojowych ECT i mierzonej testami inteligencji płynnej

Krytyka ECT jako sposobu pomiaru inteligencji:

1. Inteligencja (jako zdolność przystosowania się do warunków życia) przejawia się w sytuacjach złożonych.

2. W takich sytuacjach istotną rolę odgrywają strategie poznawcze:

- efektywność strategii

- giętkość strategii

3. Szybkość na niektórych etapach rozwiązywania problemów (analiza sytuacji, szukanie strategii) koreluje ujemnie z efektywnością.

Analogia komputerowa

szybkość przetwarzania -> rola oprzyrządowania (hardware)

strategie przetwarzania -> rola oprogramowania (software)

Co ważniejsze? I to i to..

20.04.06 r.

Wykład 7

Wskaźniki psychofizjologiczne inteligencji:

- diagnoza inteligencji na podstawie zapisu EEG

- potencjał wywołany = zmiana aktywności elektrycznej mózgu spowodowana nagłym zadziałaniem bodźca

Cechy potencjałów wywołanych skorelowane z inteligencją:

1. amplituda piku P300 (korelacja dodatnia)

2. czas latencji (korelacja ujemna)

3. stopień złożoności (korelacja dodatnia)

4. szybkość habituacji (korelacja dodatnia)

- tomografia pozytronowa = metabolizm glukozy podczas wykonywania zadań poznawczych (słabszy u osób b. inteligentnych)

R. J. Sternberg: Triarchiczna teoria inteligencji:

Triarchie: tri – trzy,

archic. (gr.) – rządzona

potrójnie rządzona

Subteorie teorii hierarchicznej

Trzy typy myślenia odpowiadające zdolnościom wyróżnionym w hierarchicznej teorii inteligencji:

- myślenie praktyczne – rozwiązywanie problemów wymagających zastosowania posiadanej wiedzy w codziennych sytuacjach; zastosuj, użyj, wykorzystaj

- myślenie analityczne – rozwiązywanie znanych problemów za pośrednictwem manipulowania elementami problemu lub relacjami między nimi; zanalizuj, porównaj, oceń

- myślenie twórcze – rozwiązywanie nowych problemów; stwórz, wymyśl, zaprojektuj

R. J. Sternberg – Subteoria kontekstu:

1. funkcja inteligencji: adaptacja do świata zewnętrznego

2. 3 formy adaptacji: dostosowywanie się do wymagań środowiska, wybór środowiska, przekształcanie środowiska

3. zróżnicowanie wymagań środowiskowo-kulturowych => zróżnicowanie treści inteligentnych zachowań i form, jakie przybiera inteligencja

4. idea testów „czystych kulturowo” jest pozbawiona sensu

5. postulat wykrywania kulturowo wyznaczanych treści inteligencji zachowań (np. „analiza ukrytych treści inteligencji”)

R. J. Sternberg – Subteoria doświadczenia:

1. Dwa typy przejawów inteligencji:

- radzenie sobie z nowością (rola „wglądu”)

- automatyzacja procesów przetwarzania informacji

2. Dwa rodzaje systemów przetwarzania informacji:

- system ogólny – przetwarzanie przebiega w sposób świadomy, kontrolowany, hierarchiczny

- systemy lokalne – przetwarzania przebiega w sposób automatyczny, niehierarchiczny

automatyzacja = przekazywanie przetwarzania do systemów lokalnych => odciążanie systemu ogólnego („uwolnienie zasobów poznawczych”)

3. Dwa typy zadań nadających się do mierzenia inteligencji:

- nietypowe, wymagające wglądu

- wymagające szybkiego, bezbłędnego wykonywania uprzednio opanowanych czynności (np. liczenia, czytania)

R. J. Sternberg – Subteoria komponentów

1. Podstawowy element struktury intelektu: komponent = elementarny proces przetwarzania informacji

2. Charakterystyka inteligencji to opisywanie właściwości funkcjonowania komponentów

3. Trzy podstawowe rodzaje komponentów: wykonawcze, nabywania wiedzy, metakomponenty.

Przykłady komponentów wykonawczych:

- kodowanie (np. pojęciowe lub wyobrażeniowe)

- wnioskowanie („edukacja relacji”)

- porównywanie

- zastosowanie („edukcja korelatu”)

- reagowanie

Komponenty nabywania wiedzy:

- selektywne kodowanie (przyjmowanie)

- selektywne kombinowanie (integrowanie)

- selektywne porównywanie

Funkcje metakomponentów:

- dostrzeganie problemu

- wybór komponentów wykonawczych

- wybór formy reprezentowania informacji

- wybór strategii łączenia komponentów (strategie sukcesywne czy równoległe)

- alokacja uwagi

- monitorowanie wykonania

- odbieranie sprzężeń zwrotnych

Metakomponenty odpowiadają za łączenie wiedzy z działaniem (wykonaniem).

Analiza komponentów procesu rozwiązywania zadań:

- punkt wyjścia – model rozwiązywania zadań określający zaangażowane komponenty

- cel diagnozy – ocena zgodności z modelem

·         czy występują wszystkie potrzebne komponenty?

·         czy zajmują wystarczająco dużo czasu?

·         jaka jest ich efektywność?

- metoda – eksperymentalna dekompozycja procesu rozwiązywania zadań (np. chronometryczna)

przykłady:

·         wyłączanie poszczególnych komponentów dzięki prezentacjom wstępnym

·         manipulowanie złożonością zadań

Model rozwiązywania analogii:

samochód (A) – koła (B)

człowiek (C) - nogi (D)

elementarne procesy:

1. kodowanie (rozpoznawanie znaczenia terminów – A, B, C, D

2. wnioskowanie (ustalenie relacji między A a B)

3. mapping – mapowanie (przeniesienie relacji A-B na drugą parę)

4. zastosowanie ustalonej relacji do oceny D

czas:

Przy prezentacjach wstępnych czas skracany i odejmując jedną czynność liczymy jej czas.

kodowanie 4a

wnioskowanie x

mapowanie y

zastosowanie z

Czas łączny: T=4a+x+y+z+ czas reakcji

a=T-T1

x=T1-T2-a

y=T2-T3-a

z=T3-a

(pomijamy czas reakcji – ten sam)

analogie figuralne – manipulowanie złożonością zadań (analogie rysunkowe)

Zamiast prezentacji wstępnych zadania coraz bardziej złożone (obliczany czas wnioskowania).