11 wykład.doc

Temperament a przystosowanie i zdrowie

Temperamentalny czynnik ryzyka

Interakcje temperamentu i oddziaływań środowiskowo-wychowawczych.

Laboratoryjna diagnoza reaktywności (metod badania reaktywności jest mnóstwo).

Przykładowe wskaźniki:

·         próg wrażliwości (wielkość bodźca potrzebnego do wywołania reakcji, najmniejszy bodziec), np. próg fosfenu -> drażni się nerw wzrokowy słabym prądem, badanie odbywa się w ciemności, występuje zjawisko jasności; im słabszy prąd wystarczy do wywołania zjawiska jasności tym wyższa reaktywność

·         wielkość reakcji – im silniejsza jest reakcja tym wyższa reaktywność, np. indeks alfa w zapisie EEG – alfa to rytm spoczynkowy (wysoka amplituda, niska częstotliwość), relaks; gdy pojawia się bodziec pojawia się fala beta, czyli zbudzenie; im bardziej spokojny tym wyższy indeks alfa; osoby reaktywne mają mało alfa dużo beta, czyli nadmierne pobudzenie nawet w stanie spoczynku..

·         podatność na hamowanie ochronne, np. szybkość pojawienia się oznak hamowania ochronnego przy wielokrotnym powtarzaniu bodźca przejawia się w przedłużeniu czasu reakcji, pomyłkach.

·         czas reakcji na bodźce słabe, np. nachylenie krzywej czasu reakcji motorycznej na bodźce o wzrastającej sile. Im silniejszy bodziec tym krótszy czas reakcji, osoba wysoko reaktywna zareaguje szybko, nisko reaktywna zareaguje wolniej.

Laboratoryjna diagnoza ruchliwości.

Przykładowe wskaźniki:

·         czas trwania obrazu następczego – wrażenie trwa, mimo że bodźca nie ma – dłużej u osób mniej ruchliwych

·         krytyczna częstotliwość migotania – jedno pobudzenie nie zdąży zaniknąć a już pojawia się nowy bodziec, jak migotanie się zlewa tym mniejsza ruchliwość – im większy odstęp a jednak się zlewa

·         krytyczna częstotliwość zmiany bodźców (niezbędna do  nadążania z reakcjami) – reagowanie na bodźce zmieniające się, np. słowa reprezentujące trzy różne pojęcia – zwierzęta, przedmioty martwe, rośliny – i naciskać odpowiednie klucze, zwiększa się tempo pokazywania bodźców – im wcześniej przestanie nadążać tym mniej ruchliwy; czas krytyczny (przy którym się mylimy) – 0,6 sekundy do 1,2 sekundy (to są odstępy między bodźcami)

·         łatwość przeróbki znaczenia sygnałowego bodźców – przestawianie np. z bodźca zielonego na czerwony, im wolniej się przestawia tym mniej ruchliwy.

Wady metod laboratoryjnych:

1.     konieczność posiadania specjalnej aparatury i odpowiednich umiejętności technicznych

2.     niehumanitarność niektórych procedur – np. świadomie się męczy układ nerwowy

3.     niemożność diagnozowania wszystkich cech temperamentu np. aktywności

4.     niemożność badania osób wykazujących lęk przed warunkami laboratoryjnymi (zwłaszcza dzieci)

5.     utrudnienie wskutek zjawiska parcjalności temperamentu (jedno z ulubionych pytań)

Zjawisko parcjalności temperamentu:

1. To zależność cech reakcji od  rodzaju bodźca i rodzaju reakcji (analizatora i efektora zaangażowanego w danym badaniu); jeśli się porówna bodźce (słuchowe, wzrokowe itd.) to właściwości są różne; chcemy badać reaktywność w ogóle a stosując jakiś bodziec, wywołujemy jakąś reakcję i nie wiemy jak się to ma do ogólnej reaktywności.

2. To przejaw różnic intraindywidualnych w zakresie formalnych cech reagowania.

Jakie sytuacje życia codziennego są najbardziej diagnostyczne dla:

·         reaktywności:

-         wszelkie sytuacje trudne

-         stresujące, frustrujące

-         bogate w stymulację sensoryczne (hałas, tłok)

-         sytuacje monotonne

-         sytuacje wymagające podejmowania ryzyka

-         wymagające odpowiedzialności

-         związane z podleganiem ocenie

-         związane z rywalizacją

·         ruchliwości:

-         sytuacje nowe, wymagające zmian

-         wymagające częstego i szybkiego przechodzenia od jednej sytuacji do drugiej

-         wymagające szybkiego działania

-         sytuacje przechodzenia od aktywności do bierności i odwrotnie

Kwestionariusze do pomiaru temperamentu i zapotrzebowania na stymulację:

Skale ocen do pomiaru temperamentu dla dzieci: