POJĘCIE PRAWA KONSTYTUCYJNEGO
Prawo konstytucyjne
1) Sensu stricto: zespół norm prawnych zawartych w konstytucji i innych ustawach konstytucyjnych
2) Sensu largo: zespół norm prawnych, zawartych we wszystkich aktach prawnych, których przedmiotem jest uregulowanie ustroju politycznego i społeczno-gospodarczego państwa
(na pierwszym miejscu konstytucja, ustrój, które służą jednostce)
Prawo państwowe
1) Sensu stricte: zespół norm mających za przedmiot ustrój społeczny, polityczny i gospodarczy (najważniejsze państwo jako instytucja)
2) Sensu largo: całokształt norm prawnych obowiązujących w danym państwie, przepisów pochodzących i sankcjonowanych przez państwo
Prawo polityczne
Pojęcie używane od 1762 roku, pochodzi od podtytułu dzieła Rousseau „Umowa społeczna”, który brzmiał: „Zasady prawa politycznego”
- wskazuje kompetencje i formy działania organów o charakterze politycznym
- wyjaśnia mechanizmy podejmowania decyzji
- reguluje strukturę polityczną i wartości społeczne
Prawo parlamentarne
Pojęcie zostało stworzone przez Thomasa Jeffersona, który uważał, że było to prawo „które rządzi senatem”, jest złożone z przepisów konstytucji i reguł, przestrzeganych przez parlament, niezbędnych do działania tego organu przedstawicielskiego.
1) Sensu stricte: prawo wewnętrzne parlamentu, jego regulamin
2) Sensu largo: normy pr., odnoszące się do kompetencji, organizacji i trybu działania parlamentu (składa się z przepisów konstytucyjnych, ustawowych, regulaminowych i ze zwyczajów)
Prawo konstytucyjne ma normy prawa publicznego i prywatnego!!!
Prawo publiczne
- zawiera normy dotyczące stosunków prawnych między jednostką, a państwem oraz między podmiotami reprezentującymi państwo; dotyczy przede wszystkim interesu państwa
- jednostka jest w stosunku do państwa podrzędna i podporządkowana
Prawo prywatne
- zawiera normy dotyczące stosunków prawnych między jednostkami, które są w stosunku do siebie równorzędne
Prawo materialne
- określa merytoryczną treść stosunków prawnych, uprawnienia i obowiązki podmiotów prawa i ewentualne sankcje za ich przekroczenie
Prawo formalne (procesowe)
- zawiera normy służące stosowaniu prawa
ŹRÓDŁA PRAWA
I. Źródła prawa w prawie pozytywnym: wszelkie normy prawa
Źródła prawa w prawie naturalnym: przyroda, siła wyższa, nadprzyrodzona
Źródła prawa w ujęciu historycznym: przekazy ustne/pisemne, ujmujące przeszłość, np. kroniki, pamiętniki, dzieła sztuki, odkrycia archeolog.
II. Źródła powstania prawa: procesy przyczyniające się/prowadzące do powstania prawa, np. proces ustawodawczy, przyczyny, dla których powstała dana ustawa
Źródła poznania prawa: efekty tych procesów, np. gotowe ustawy
III. Źródła pisane: konkretne akty prawne ogłoszone i opublikowane we właściwym publikatorze
Źródła niepisane: niepublikowane „akty” publikatorze, np.:
A. Precedensy
Jednorazowe i świadome zachowanie organu państwa, w sferze nienormowanej w prawie; wyroki sądów w sprawach, w których istniejące prawo nie jest jednoznaczne (występuje luka prawna)
B. Zwyczaje
Wykształcone przez świadome, wielokrotne zachowanie
C. Prawo zwyczajowe
Prawo wykształcone przez społeczeństwo w toku historii, sankcjonowane przez państwo
IV. Źródła materialne: - czynniki środowiskowe, ekonomiczne
- wola jednostki, następnie wola zbiorowa
(kanały przepływu)
- czynnik bezpośredni: wola państwowa
- droga ustawodaw.: właściwa procedura, wydanie przez kompetentny podmiot, ogłoszenie i wejście w życie
Źródła formalne: - akt prawny
V. Źródła powszechnie obowiązujące: konstytucje, ustawy, rozporządzenie, ratyfikowane umowy międzynarodowe
Źródła wewnętrznie obowiązujące: uchwały, zarządzenia Rady Ministrów
Zamknięty katalog źródeł
- w znaczeniu podmiotowym: określa, jakie podmioty są upoważnione do ich wydawania (katalog)
- w znaczeniu przedmiotowym: wskazuje podstawowe zasady wydawania tych aktów
KONSTYTUCJA
- słowo konstytucja wywodzi się z jez. łacińskiego „constiture” - ustanawiać
- ustawa zasadnicza, zawierająca normy o najwyższej mocy prawnej, regulujące podstawy ustroju politycznego i społeczno-gospodarczego państwa, określające strukturę i kompetencje naczelnych organów władzy, podstawowe prawa i obowiązki obywateli
- ustawa zasadnicza, nadrzędna, gdyż zajmuje najwyższe miejsce w hierarchii aktów normatywnych
- najwyższa moc prawna konstytucji: jej normy, jako wyraz woli ustrojodawcy, nie mogą być zmieniane przez inne akty prawne
- nadrzędność pozytywna konstytucji: organy tworzące prawo powinny realizować postanowienia konstytucji (nakaz wydawania aktów zgodnych z konstytucją)
- negatywny aspekt nadrzędności: organy tworzące prawo nie mogą ustanawiać norm sprzecznych z konstytucją (zakaz)
- moc obowiązująca konstytucji: wyznacza stosunek aktu prawnego do adresata
- generacje konstytucji, ich wspólne idee:
1) Konstytucja Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej z 1787r.
Konstytucja polska z 3 V 1791r.
Konstytucja francuska z 3 IX 1791r.
· teoria podziału władzy w ujęciu Monteskiuszowskim: wolność jednostki może być zagwarantowana jedynie tam, gdzie władza jest podzielona między rożne, wzajemnie się hamujące organy państwowe
· koncepcja umowy społecznej Jana Jakuba Rousseau: państwo powstaje w wyniku umowy między rządzącymi a rządzonymi
· idea suwerenności ludu: władza państwowa ograniczona przez przyrodzone prawa jednostki; umowa zawarta między ludem a panującym, określająca zakres uprawnień władcy i gwarantująca suwerenowi wpływ na sprawowanie władzy
· koncepcja praw naturalnych: ludziom przysługują prawa (wolność, równość) niezależnie od państwa, mogą one pochodzić od Boga, być wytworem ludzkiego rozumu lub naturalnym porządkiem rzeczy
Konstytucje do I wojny św.: Japonii z 1889r., Rzeszy Niemieckiej z 1871r.
· poświęcone ustrojowi państwa
2) Konstytucje międzywojenne, m.in.: kwietniowa z 1935r.
· poświęcone prawom człowieka i obywatela
3) Konstytucje po II wojnie światowej, bloku wschodniego
· zawierały regulacje dotyczące pokoju czy aktywnego udziału gospodarczego kraju
4) Konstytucje po dekomunizacji: Słowenii z 1991r., Ukrainy z 1996r., II Rzeczpospolitej Polski z 1997r.
· skupiają się na wolności obywatelskiej i gwarancji przestrzegania konstytucji
Podział konstytucji
- pisane
- niepisane zbiór aktów pr., zwyczajowych, precedensów, które składają się na prawo
- uchwalone
- oktrojowane
- sztywne np. konstytucja Polski z 1997r.
- elastyczne np. konstytucja PRL
- pełne obejmują całokształt zasad ustroju społeczno-ekon.-gospodarczego państwa
- niepełne np. małe konstytucje w historii Polski
...
prawozaoczne