NORMATYWIZM KELSENA:
-krytyka pozytywizmu i pr.natury, -pozyt. Ujmuje prawo zbyt skrajnie i miesza rzeczywistosc z powinnoscia
normatywistyczna natura prawa:
-przyjmuje teze o dualizmie bytu i powinnosci
-prawem ostatecznie jest norma(elementarna struktura prawa która nie istnieje poza systemem) –powiazanie w normie warunku z konsekwencja jest sensem powinnosciowym- obowiazywanie normy da się zdefiniowac przy uzyciu sys.normatywnego (hierarchiczna, autonomiczna, samoorganizujaca i samowysrtarczajaca calosc)TYPY SYS.NORMATYW:
statyczny-norme nizsza można wyprowadzic z nizszej, wyzsza obowiazuje bo zostala uznana przez rozum za oczywista, normy nizsze sa jej logicznymi konsekwencjami dynamiczny-wyzsza zawieraa kompetencje normodawcza do wydania normy nizszej, wyzsza obowiazuje bo zostala wydana przez kompetentny organ i jest podstawowa(jest niezbednym warunkiem istnienia sys.normatywnego)jest trescia aktu myslenia wiec jest norma pomyslana mieszany-powiazania albo stat. albo dynam
WSPOLCZESNA HERMENAUTYKA PRAWNICZA:
H.Coing wyroznia kanony wykladni tekstui dla potrzeb interpretacji prawniczej: k.obiektywnosci,k.jednosci, k.wykladni genetycznej,k.odwolujacy się do znaczenia rzeczowego,-wszystkie te kanony znajduja potwierdzenie i zastosowanie w prawoznastwie,umozliwiajac interpretacje rozumienie tekstu prawnego,hermenautyka da się wyroznic tylko na tle ogolnej metodologi humanistycznej
Kaufman i jego filozofia hermenautyki:
-wykladnia prawa,proces rostrzygania prawnego,caly wymiar i sprawiedliwosci i stosowanie prawa maja tworczy charakter,-prawo jest czyms konkretnym, oznacza pierwotna analogie,-poznanie prawnicze ma charakter anal
-prawo powstaje w procasie rozumienia,jets aktem,- u podtaw wykladni lezy akt zrozumienia
--odrzuca hermeneutyczny relatywizm,-rezygnuje z roszczenia do absolutnej logicznej pewnosci,-opierala się na dyskursie sformulowania racjonalnych argumentow i praktycznosci,-wspolcz. Teoria dyskursu argumentacyjneg Kontynuuje poszukiwania zapoczatkowane przez dawna logike,retoryke,dialektyke i estetyke
Etapy urzeczywistniania procesu prawa:
Należy wyjsc od abstrakcyjnych, ponadhist. Podst. Zasad prawnych, by nastepnie przez formalno pozytywna,hist. Ustawe dojsc do konkretnego materialno-pozytywnego, historycznego prawa
HRMENAUTYKA SHLEIMACHERA:
-hermenautyka to praktyczna sztuka wykladni dziel pisanych,-stopien kunsztownosci wykladni uzalezniony jest od stopnia rozumienia,-sytuacja hermeneutyczna obejmuje rozumienie,wykladnie,zastosowanie,-typy H.:
*metodologiczny *filozoficzny
-teoria naukowa powinna być wolna od spekulacji,-przedmiotem wykladni powinny być tylko takie klasy dla których można utworzyc teorie adekwatna,-szansa do zbudowania takiej teorii jest psychologia emocjonalna,-emocje istnieja w naszej psychice i sa determinow ane przez skladniki procesu psychologicznego,-możliwe jest poznanie oprzez introspekcje,-prawo i moralnosc naleza do realnie istniejacej klasy zjawisk w psychologi i socjologi,-droga do psychologii teorii prawa wiedzie przez metodologie ogolno i psychologie emocjonalna
PETRAŻYCKI:
-prawo i moralnosc jako wytwor naszej psychiki i wytwor spoleczenstwa,-poznanie uczucie wola,
przezycia psychiczne:*emocje moralne *emocje prawne
-podkresla potrzebe badania prawa rzeczywistego( prawa w dzialaniu, stosowania przez sedziow),-cechy systemu prawnego:dominujaca rola konstytucji interpretowanej przez wybieranych sedziow, wielosc sedziow i porzadkow prawnych,brak rozbudowanego utawodastwa nizszego rzedu,centralna i wladzcza rola sedziow w calosci procesu orzekania
-realizm prawny nie był nurtem fiolozof. Ale czysto prawniczym,widac w nim wplywy pozytywizmu
DYSKURS ARGUMENTACYJNY:
-miara argumentacji jest jej skutecznosc i zdolnosc przekonywania,- sama argumentacja jest funkcja audytorium,- uniwersalne audytorium(argumentacja jest obiektywna i racjonalna),- partykularne audytorium (argumentacja jest skuteczna choc przyjeta tylko przez czesc tego audytorium), -podzial ten zwiazany jest z odroznieniem przekonania{waznosc arg}(uniwer.aud.) od namowy {skutecznosc arg}(partyk.aud.), Perelman odroznia przeslanki od technik argumentacji,- dyskurs ten mierzony jest racjonalnoscia, sila przekonywania, skutecznoscia, waznoscia, - istotna role odgrywa w tej teorii „zasada bezwladnosci”(bez uzasadnionego powodu nie należy odrzucac raz już przyjetych przekonan)
DYSKURS PRAWNICZY:
-dyskurs ma mieć charakter praktyczny bowiem jego celem jest uzasadnienie wypowiedzi typunormatywnego, -do okreslonej teorii argumentacji prawniczej dochodzimypoprzez ogolna teorie dyskursu,
-teoria dyskursu może przybrac postac teorii empirycznej analitycznej lub normatywnej,
-ogolny,praktyczny dyskurs arg. Powinien być przede wszystkim racjonalny
-najwazniejszym celem dyskursu prawniczego jest zapewnienie rozstrzygnieciom prawniczym intersubiektywnej kontrolii i sprawdzalnosci
-z jednej strony dyskurs ten posiada właściwości dyskursu ogolnego(teoria argumentacji prawniczej jest naormatywno-analityczna, zorientowana na pojecie rozumu praktycznego, racjonalnosci praktycznej)
-z drugiej strony dyskurs prawniczy jest szczegolym przypadkiem dyskursu ogolnego , jest o prowazony zawsze zawsze zgodnie z obowiazujacym prawem(ustawa) orzecznictwem oraz dogmatyka prawnicza
RETORYKA- uniwersalna teoria interpretacyjna, odwoluje się w pierwszym rzedzie do rozumowan prawniczych, punktem wyjscia jest dyskurs prawniczy, poprzez który dochodzimy do ogolnej teorii argumentacji
-prawa ludzkie sa rozkazami,-nie ma zwiazku miedzy prawem a moralnoscia ani prawem jakie jest a jakie powinno być,-badania dotyczace znaczen pojec prawnych powinny być odrozniane od badan hist. Socjo. Krytycznnych,-system prawny=zamkniety system logiczny,-sady etyczne nie maoga być dokonywane jak sady o faktach,-porządek prawny jest porzadkiem prawa stanowionego,-zrodlem prawa jest ustawa,-ustawa to przejaw woli niczym nieograniczonego suwerena
-prawnik podlega ustawie bez zadnych wyjatkow
-prawo to regula zachowania ustanowiona przez myslaca istote dla innych myslacych istot,majaca nad nimi wladze
-prawo dzieli się na:-*we wlasciwym sensie(prawa ustanowione przez Boga,czlowieka{pozytywne}oraz prawa ustanowione nie przez zwierzchnikow polityczn.)
*pozytywwna moralnosc(prawo honoru,prawo zwyczajowe,prawo miedzynarodowe) *prawa w figuratywnym znaczeniu(prawa fizyki)
-prawo to zbior rozkazow(rozkaz-zyczenie, pragnienie istoty myslacej które inna istota winna spelnic, zlo wyrzadzone przez jakas istote innej za niespelnienie woli),wyrazenie woli za pomoca slow lub znakow
-tylko rozkazy majace charakter ogolny mogą być normami,-r musi być wydany przez niczym nieograniczo. Suwerena,- sa 3 rodzaje suwerena:-wladca, urzednik (przedstawiciel suwerena), prywatne osoby w prawie dochodzenia swych praw lub ich realizacji,
-wyklucza prawa Boskie(Bog nie jest suwerenem)
-cechy prawa pozytywnego to taki rodzaj rozkazow skladajacych się z 5 komponentow: zyczenie, ogolnosc, sankcja, forma wyrazenia zyczenia, suweren polityczny,
-suweren musi być de facto(ma posluch, sam nikogo nie slucha, wladza jego jest nieograniczona i niezbywalna, nie może się zrzec uprawnien ani nikomu ich przekazac) –normy sa generalno-abstrakcyjne
-sa inne reguly i normy poza rozkazami,
-nawyk jest czyms innym niż regula prawna,
-regula naklada zobowiazania pewnego zachowania się (reguly te sa niezbedne do funkcjonowania spol., ale spol tylko z regulami pierwotnymi nie mogloby sprawnie funkcjonowac)[[ klasyfikacja regul harta:
-reguly pierwotne(bezposrednio wyrazaja pewne powinnosci zachowania)
-reguly wtorne(stanowia pewne srodki pozwalajace uporac się z problemami prymitywnego systemu prawa:
*reg.zmiany{pozwalaja na zmiane reg. Pierwotnych, nieadekwatnych do potrzeb realnych} *reg.rozstrzygania (ustalaja tresc i sposób zastosowania reguly pierwotnej w razie watpliwosci co do znaczenia i stosowania) *reguly rozpoznawania(stwierdzaja czy jakas reg należy do systemu prawa)]]
-reg wtorne pasozytuja na pierwotnych,
-Hart system prawa(zw reg wtornych i pierwotnych) utozsamia z prawem
-system prawny sprowadza się do 2 aspektow „czy reg pierwotne sa przestrzegane?” i „czy reg wtorne sa akceptowane i przestrzegane przez urzednikow?”
-rozdzial prawa i moralnosci( moralnoscia może się zajmowac filozofia czy socjologia
-sam natomiat mowi ze ludzie powinni mieć zagwarantowane pewne minima chroniace jednostke („minimalna tresc prawa natury”)
FULLER (warunki formalne dzieki którym prawo jest możliwe):-prawa stanowione musza być w dost. Stopniu ogolne,-musza być opublikowane lub udestepnione,-niemoga dzialac wstecz,-musza być zrozumiale,-nie mogą być sprzeczne,-ich przestrzeganie musi być możliwe do spelnienia,- musza odznaczac się pewna trwaloscia,-wymierzanie sprawiedliwosci musi być z nimi zgodne
REALIZM:
-w filozofii za realistyczny uznaje się poglad przyjmujacy istnienie transcedentalnej rzeczywistosci
-fil. Odrzuca tezy o niezaleznym od naszej swiadomosci istnieniu prawa,-realizm odroznial prawo:”w ksiegach” i „w dzialaniu”,-nauka prawa ma zajac się tym drugim, -realizm odrzuca prawo natury(bo jego teorie odwoluja się do zalozen metafizycznych) i prawo pozytywistow (ze względu na formalistyczne ujecie prawa i jego metod),
-opiera się na metodologii nauk empirycznych zwlaszcza na empirycznej socjologii i psychologii,
Z DRUGIEJ STRONY REALISCI UCIEKAJA SIĘ DO METOD SOCJOLOGII,POSWIECAJA SIĘ BADANIU ZACHOWANIA TYLKO JEDNEJ GRUPY-SEDZIOW:
Oliwer Holmes:
-analiza prawa sprowadzala się do wielo aspektowej analizy zachowania sedziow,-zachowania sedziow badano od strony psychologicznej i socjologicznej, -uwzgledniano czynniki ekonom, spol, polityczne, które w przekonaniu realistow mialy rzeczywisty wplyw na dokonanie takiego a ie innego rozstrzygniecia
John Gray:
-zroznicowanie miedzy prawem(to to co robia sedziowie) a zrodlami prawa( ustawy przepisy moralnosc zwyczaj poglady, elementy te sa zrodlami prawa dopóki nie zostana zinterpretowane prze sad)
J. Frank :
- jeżeli chce się znac prawo nie należy koncentrowac się na regulach ale na faktach do których zalicza się wszystko to co warunkuje decyzje sedziego,
Llewellyn:
-koncepcja „roboty prawnej”
-do prac –robot zalicza się zalatwianie spraw trudnych, konfliktowych, zapobiegawcze normowanie i regulowanie zachowan, tak aby unikac sytuacji trudnych
-kazda grupa, instytucja, zwlaszcza panstwo jest pewnym urzadzeniem, które musi posiadac okreslone mechanizmy wykonujace dane roboty i sprawiajace ze to urzadzenie funkcjonuje
-prawo nie sklada się wylacznie z norm i regul,- nie można oddzielic prawa od moralnosci,- sedziowie nie sa jedynymi, którzy stosuja reguly prawa,- sedzia w trudnych przypadkach musi się uciec do standardow
-REGULY(to te normy które można spelnic albo nie, w przypadku ich konfliktu korzystamy z regul kolizyjnych żeby uznac jedna z norm za niobowiazujaca, reguly tej samej rangi hierarchicznej maja te sama moc i wage)
-ZASADY(nie wyznaczaja konkretnego zachowania organu dokonujacego rozstrzygniecia, można je spelniac w roznym stopniu, w przypadku ich konfliktu dochodzi dio „wazenia” racji obu zasad w konkretnym przypadku, jedna nie wyklucza drugiej)
-prawa maja char zindywidualizowany,-cele okreslaja stan rzeczy korzystny dla spol, -prawa i cele nie maja char absolutnego,-sedzia nie kieruje się jedynie normami prawnymi wiec min. Normami moralnymi,-sedzia nie jest wolny w dokonaniu rozstrzygniecia,-sedzia ma dotrzec do poprawnego rozstrzygniecia kierujac się rozumem,-podstawo rozstzrygniecia sa reguly gdy to nie wystarcza siega po standardy(nie sa obowiazujace,nie mogą być uchylone,często pozostaja w konflikcie, nie mogą być elementami sys prawa przez wzglad na reg rozpoznania
1. Nauka Prawa i jej dziedziny(A) Nauki prawne na tle innych nauk - charakterystyka metodologiczna nauki ołeczne (nauki PRAWNE) i przyrodnicze nauki teoretyczne i praktyczne nauki empiryczne i formalne (B) prawoznawstwo jako nauka humanistyczna
Interpretacja pragmatyczna- Nauka to: uczenie sie, zdobywanie wiedzy. Interpretacja apragmatyczna- Nauka to: rezultat procesu zdobywania wiedzy. Zespól twierdzeń spelniajacych okreslone kryteria. Nauki prawne to te grupy nauk spolecznych ktorych przedmiotem badawczym jest analiza norm prawnych i szeroko rozumianych instytucji polityczno prawnych. JURYSPRUDENCJA (C) podzial nauk prawnych wg. Savigny i Puchta (niemiecka szkola historyczna) - filozofii (teorii) prawa- tworzy je Pozytywizm prawniczy Austin Jellinek trzy nurty badawcze: analityczny, metodologiczny, empiryczny -dogmatyka prawnicza (p. cywilne, karne, etc.) Pozytywizm -interpretacja prawa, porzadkowanie i rozstrzyganie kwestii ich obowiazywania -nauka historyczno prawna (prawo rzymskie historia Polski, historia doktryn polityczno prawnych)nauki pozasystemowe: socjologia prawa, komparystyka prawa, informatyka prawnicza, logikalogika prawnicza, kryminalistyka, kryminologia, nauki penitencjarne.
METODOLOGIA: jezykowo-logiczne -interpretacja i porzadkowanie przepisów prawnych socjologiczne -socjologia empiryczna
psychologiczne- analizy psychologiczne procesów, sędziów i ławy przysięgłych 2. Spór o pojęcie prawa (B) pozytywistyczne koncepcje Prawo jest to zbiór norm ogólnych , pochodzących od organu państwa, na których straży stoi przymus państwowy. PRAWO + PAŃSTWO + PRZYMUS Obowiazuje we wszystkich cywilizowanych krajach, Trybunał Konstytucyjny, Konstytucja.(C) koncepcje prawa natury bezpośrednim źródłem jest Bóg (katolicyzm), albo właściwości natury człowieka (Grocjusz, Locke)lub zasady współżycia w społeczeństwie. Imanentnym składnikiem każdego prawa są zasady sprawiedliwości i racjonalności. Zasada równości wobec prawa, zakaz dyskryminacji etc. 3.Technika prawodawcza (a) tekst prawny i jego budowa (pojęcie struktura tekstu prawnego)
Tekst prawny- dokument w którym zawarte są normy prawne. Składa się z części: Nieartykułowana nagłówek- znajduje się określenie rodzaju aktu, data, określenie podstawy prawnej-obligatoryjne , tekst zaczyna się od podania przepisu prawnego,
który stanowi podstawę wydania danego aktu. Preambuła- występuje przy aktach uroczystych, określa cele regulacji prawnej, odwołuje się do tradycji lub kontekstu historycznego, wskazuje na podstawy polityczne czy ideologiczne danego aktu.
Określa ratio legis danej regulacj.Artykułowana składa się z artykułów, ustępów, paragrafów, liter i punktów.
Akty ustawowe- podstawową jednostką redakcyjna jest ARTYKUŁ Akty wykonawcze- paragraf (dzieli się na ustępy, a ustępy na punkty i litery) Akty kodeksowe- ustępy oznacza się paragrafami. Przepisy dzielimy merytorycznie: przepisy ogólne
przepisy szczegółowe- katalog podstawowych instytucji regulowanych przez dany akt. przepisy przejściowe i dostosowujące- normuje się wpływ nowego prawa na stosunki powstałe pod działaniem prawa dotychczasowego przepisy końcowe-przepisy uchylające, przepisy o wejściu aktu normatywnego w życie.
(c) rola tytułu i preambuły Preambuła- występuje przy aktach uroczystych, określa cele regulacji prawnej, odwołuje się do tradycji lub kontekstu historycznego, wskazuje na podstawy polityczne czy ideologiczne danego aktu. Określa ratio legis danej regulacj. określenie podstawy prawnej-obligatoryjne , tekst zaczyna się od podania przepisu prawnego,
który stanowi podstawę wydania danego aktu (d) organy publikacyjne
.Administracyjna – stosuje się wówczas gdy jeden z podmiotów w sensie prawnym jest podporządkowany drugiemu. Podstawą regulacji stosunków są władcze decyzje (polecenia służbowe, decyzje admin. akazy i zakazy) Tą metodę stosuje się między organami różnego szczebla oraz między w ich stosunkach z obywatelami. Jest to sfera publiczna.Karna- stosuje sie w tych przypadkach gdzie pewne czyny są zabronione przez ustawę pod
groźbą kary. Podstawą odpowiedzialności karnej może być wyłącznie wina idywidualnego sprawcy. Postępowanie toczy się przed niezawisłym sądem. Instytucja prawna-kompleks norm stanowiących funkcjonalną całość, które regulują jakiś typowy zespół stosunków społecznych np. Małżeństwo Kodeks- akt normatywny zawierający podstawowe dla danej gałęzi prawa zasady i normy.
Inkorporacja- prywatny lub urzędowy zbiór praw w danej dziedzinie porządkujący akty normatywne już obowiazujące w danej gałęzi prawa- łatwiejsze korzystanie 10.Wnioskowanie prawnicze (a) model subsumcyjny i argumentacyjny Subsumcja: jest to zakwalifikowanie danego przypadku do rodzajowo określonego przez przepisy prawa zachowania się. (c) argumentum a simile (analogia legis, analogia iuris) analogia legis (analogia z ustawy) Wnioskowanie per analogiam: Składa się z trzech etapów obejmujących:1. Ustalenie, że jakiśfakt nie jest objęty unormowaniem przez przepisy prawa.2.Ustalenie podobieństwa między faktem nieunormowanym, a jakimś faktem doń podobnym unormowanym przez przepisy prawa.3.Wiązanie na podst. Podobieństwa takich samych, bądź podobnych skutków prawnych z faktem nieunormowanym, jakie są wiązane przez przepisy prawa z faktami unormowanymi.Ubdi eadem legis ratio, ibi eadem legis dispositio. 1.Ustalenie, że określony fakt nie jest unormowany przez przepisy prawa.2. Wyszukanie przepisu, który jest zbliżony do faktu nieunormowanego.3. Kierując się przepisem należy wywieść z jego treści zasadę, regułę, której częściowym wyrazem jest tenże przepis, ale która w tekscie prawnym nie została sformułowana przez pracodawcę w sposób ogólny.4. Ustalona i sformułowana zasada, obejmująca szerszy zakres przypadków
niż przypadki rozstrzygnięte, znajduje zastosowanie do wszystkich przypadków nią objętych. analogia iuris (analogia z prawa)
Używana wtedy gdy brakuje przepisu normującego, wnioskujący odwołuje się do całokształtu unormowania składającego się na dany porządek prawny.(d) argumentum a contrario (arg. Z przeciwieństwa) “Jeżeli pewien stan rzeczy spełnia przesłanki prawne A, A1 to pociąga za sobą konsekwencje prawne B, B1” Wniosek:Jeżeli dany stan rzeczy nie spełnia przesłanek prawnych A, A1, to pociąga on za sobą konsekwencje prawne B, B1” (e) argumentum a fortiori Punktem wyjścia jest przepis prawa pozytywnego, i dążenie do objęcia nim sytuacji nieunormowanej. Występuje w dwóch postaciach :a maiori ad minus- Wnioskowanie z większego na mniejsze.a minori ad maius- Wnioskowanie z mniejszego na większe.(g) ideologie stosowania prawa Ideologia decyzji związanej przez prawo.Naczelnymi wartościami są: wolność obywatelska i pewność prawa.11.Wykładnia prawa (a) pojęcie wykładni: wykładnia operatywna i wykładnia doktrynalna Wykładnia prawa-(pragmatyczne) jest to zespół czynności zmierzających do ustalenia prawidłowego znaczenia przepisu prawnego. (apragmatyczne) Wykładnia prawa to rezultat tego procesu. Wykładnia operatywna: uporządkowany
Promulgacja- urzędowy akt kompetentnego organu państwa, polegający na stwierdzeniu, że ustawa doszła zgodnie z prawem do skutku Monitor Polski
Dziennik Ustaw 4.Przepisy prawne (a) pojęcie reguły i zasady przepis prawny- elementarna jednostka systematyzacyjna danego tekstu prawnego przepisy prawne nie regulują i nie formułują żadnej sankcji. (b) pojęcie przepisu, struktura od . do . Osobny przepis (c) rodzaje przepisów przepisy nakazujące – nakaz jest treścią dyspozycji normy prawnej przepisy zakazujące-zakaz przepisy dozwalające dozwolenie przepisy odsyłające -przepisy odsyłające do zasad współżycia społecznego. Klauzula generalna
rodzaje odesłań- systemowe- Art 604 k.c odsyła do jakichś innych przepisów pozasystemowe- art. 2 Konstytucji odsyła do jakichś reguł czy zasad pozaprawnych przepisy blankietowe- odsyłają do aktów normatywnych, które mają zostać wydane
ius cogens- przepisy imperatywne, bezwzględnie obowiązujące, muszą być zawsze przez strony respektowany ius dispositivum- przepisy dyspozytywne, względnie obowiązujące,. Jest to zakres swobody czy wolności stron w regulowaniu swoich stosunków.
przepisy derogacyjne- pozbawienie przepisu mocy obowiazującej przez zastąpienie go innym. przepisy wprowadzające przepisy końcowe- 1. przepisy uchylajace 2. przepisy o wejściu aktu normatywnego w życie,3. przepisy o wygaśnięciu mocy aktu normatywnego. 5. Pojęcie i rodzaje sankcji prawnych (a) pojęcie sankcji, sankcje pozytywne i negatywne
Sankcja- ujemny skutek prawny polegający na zastosowaniu represji w postaci przymusu państwowego, jeżeli adresat nie zastosuje się do nakazu czy zakazu przepisu prawa, a więc gdy nie wypełnia swojego obowiązku. Przepisy prawa ustalają rodzaj i wymiar represji. (b) sankcja represyjna i jej funkcje Sankcja represyjna- zło, przykrość wyrządzona tytułem odplaty za zachowanie niezgodne z nakazami bądź zakazami przepisów prawa. Polegają na pozbawieniu danego przedmiotu określonych dóbr, takich jak: życie, wolność, dobra majątkowe itp. Kara nie może zawierać elementu odpłaty. (c) sankcja egzekucyjna
Zmusza adresata do wykonania tego obowiązku, którego adresat nie wypełnił dobrowolnie. Nie dotyczy skutków nieodwracalnych np. śmierć (d) sankcja nieważności Usunięcie prawnych skutków oświadczenia woli od momentu kiedy zostało ono złożone.
6.Norma Prawna(a) pojęcie normy prawnej i dyrektywy Norma- wypowiedź dyrektywna, nie ma mają wartości logicznej, (nonkognitywistyczne) Jest zrekonstruowana z tekstu prawnego dyrektywa postępowania, która w najprostszym
przypadku musi odpowiadać wyczerpująco na pytania: “kto i w jakich okolicznościach” i “jak się powinien zachować”. Powstaje z przepisów prawnych Dyrektywa- wskazówka działania (b) koncepcja budowy normy prawnej: struktura jednoelementowa
dwuczłonowa, struktura trójelementowa, normy sprzężone, norma prawna jako ciąg relacji. Hipoteza- element normy prawnej, która określa adresata normy, oraz okoliczności w których winien się zachować w sposób przewidziany przez normę. ZAKRES ZASTOSOWANIA NORMY Dyspozycja- nakłada na adresata normy uprawnienia lub obowiązki Określa zakres normowania normy Sankcja- określa konsekwencje gdy adresat naruszy normę.KONCEPCJE DWUCZłONOWE H---D H---s KONCEPCJA TRÓJCZŁONOWA
H--- D/S KONCEPCJA DWUCZŁONOWA NORM SPRZĘŹONYCH H1 ---D/H2 ---S (c) rodzaje norm:normy jednostkowe normy ogólne -te które są jednocześnie generalne i abstrakcyjne normy indywidualne -adresat jest oznaczony nazwą idywidualną np. Lech Wałęsa normy generalne -adresat jest określony przez wskazanie jego cech
zespół czynności, które interpretator podejmuje po to aby zinterpretować określony przepis prawa. Ma charakter konkretny.Wykładnia doktrynalna:wykonywana jest przez przedstawicieli doktryny prawniczej.Nie ma mocy wiążącej. Jest dokonywana w glosach do orzeczeń instancji sądowej.(b) model wykładni operatywnej Etap wstępny: ustalenie czy przepis budzi wątpliwości. Jesli budzi to przystępujemy do wykł Etap drugi: ustalenie właściwego znaczenia przepisu prawnego. Odwołanie do dyrektyw wykł które określają sposób ustalania sensu przepisów prawa. Reguły te to dyrektywy wykładni I stopnia i dzielą się na trzy rodzaje: dyrektywy wykładni językowej, systemowej i funkcjona. Jeśli zastosowanie prowadzi do zgodnych rezultatów to formułuje się decyzję interpretacyjną określającą jakie jest znaczenie interpretowanego przepisu. Kolizja interpretacyjna: gdy dyrektywy wykładni prowadzą do niezgodnych wyników. Następuje wtedy odwołanie do dyrektyw interpretacyjnych stopnia drugiego.12. Stosowanie Prawa (a) pojęcie stosowania prawa: stosowanie prawa w wąskim i szerokim znaczeniu
Stosowanie prawa: jest to władcza działalność organów państwa polegająca na wydawaniu decyzji indywidualno-konkretnych (akty stosowania prawa) na podstawie norm prawnych (aktów tworzenia prawa) Akty tworzenia prawa to ustawy i wydawane na ich podstawie akty podustawowe Akty stosowania prawa to wyroki sądowe i decyzje administracyjne. Odróżnić trzeba przestrzeganie prawa (stosowanie się do prawa) stosowanie dzielimy na cztery typy:Sądowy: Organ stosujący prawo jest niezawisły i podlega tylko ustawom. Przy sprzeczności aktu podustawowego z ustawą, sąd może odmówić jego zastosowania. Sąd nie podlega żadnym dyrektywom organów administracyjnych, organizacji politycznych, ani jakichkolwiek innych aby rozstrzygnąć dany spór. NEMO IUDEX IN CAUSA SUA- nikt nie może być sędzią we własnej sprawie. Administracyjny: organ rozstrzygający sprawę jest związany dyrektywami i poleceniami swojego zwierzchnika, co do wydania decyzji. Zasada hierarchicznego podporządkowania. Organ rozstrzygający sprawę nie jest niezawisły od organu, któremu jest hierarchicznie podporządkowany. Obowiazuje zasada legalizmu (związania z przepisami prawa). Organy administracyjne nie mogą być podporządkowane dyrektywom instytucji politycznych.
Naczelny Sąd Administracyjny od 1980 r.Quasi Sądowy: Sprawy cywilne mogą być rozstrzygane przed sądami polubownymi, arbitrażowymi, komisjami rozjemczymi czy mediacyjnymi.Wyroki mają taką samą moc prawną Quasi Administracyjny- pewne zadania z zakresu administracji publicznej wykonują agendy publiczne i instytucje pozapaństwowe. Podejmują w tych sprawach decyzje władcze.(c) zagadnienie swobodnego uznania w stosowaniu prawa Swobodne uznanie- luz wyboru konsekwencji prawnych odnosi się do sytuacji, gdy określenie konsekwencji prawnych danego stanu faktycznego nie jest do końca wyznaczone przez przepisy prawa. Jest to sytuacja gdy prawo pozostawia organowi stosującemu prawo margines swobody i nie krępuje go przepisami prawa, co do tego jaką ma podjąć decyzję. 13.Stosunek prawny (a) pojęcie, elementy stosunku prawnego
Stosunek prawny- jest to stosunek społeczny uregulowany przez normy prawne.Może przybierać formę stosunku faktycznego, uświadamianego, czysto normatywnego(tetycznego), nieuświadamianego.
. normy konkretne- odnoszą się do zachowań jednorazowych normy abstrakcyjne -odnoszą się do zachować powtarzalnych normy kompetencyjne – odnoszą się do kompetencji normy zachowania – odnosza się do zachowań normy idywidualno-konkretne – to akty stosowania prawa 7. Obowiązywanie prawa
(a) etyczne aksjologiczne, socjologiczne kryteria obowiązywania Obowiązek przestrzegania i stosowania przepisów prawnych odnosi się wyłącznie do przepisów, które mają moc obowiązująca reguły walidacyjne- określają kryteria obowiązywania aktów normatywnych oraz zawartych w nich przepisów prawnych.Normatywne- te normy, które zostały prawidłowo ustanowione i nie zostały uchylone.Faktyczne- te normy, za których naruszenie organy państwowe pociągaja do odpowiedzialno
Aksjologiczne- te normy które spełniają przyjęte kryteria etyczne (słuszne sprawiedliwe) Norma prawna obowiązuje gdy: zostaje prawidłowo ustanowiona, przez upoważniony do tego organ i zgodnie z przewidzianą procedurą, zostaje prawidłowo ogłoszona i opublikowana w oficjalnym urzędowym dzienniku promulgacyjnym.LEX RETRO NON AGIT (b) obowiązywanie w czasie i przestrzeni
aspekt czasowy -norma wchodzi w życie vacatio legis (wakacje ustawy) od 2 tyg do 1 roku.Ustawy czasowe lub epizodyczne- to takie w których sam akt podaje datę z którą przestaje obowiazywać.c) zagadnienie derogacji i reguły kolizyjne derogacja-pozbawienie przepisu mocy obowiazującej przez zastąpienie go innym. Derogacja wyraźna- jest to uchylenie normy lub aktu normatywnego przez inną normę prawną nazywaną przepisem lub klauzulą derogacyjną.Derogacja milcząca- nowy przepis nie uchylający poprzedniego. Reguła kolizyjna- reguła hierarchiczna (lex superior derogat legi onferiori- ma najwyższą moc uchyla niezgodne z nią normy niższe.reguła chronologiczna (lex posterior derogat legi priori)- akt wydany później uchyla akt wydany wcześniej, pod warunkiem, że akt późniejszy ma niższą moc prawną niż wcześniejszy.reguła merytoryczna (lex specialis derogat legi generali)- stosuje się do norm, których zakresy zastosowania pozostają w stosunku zawierania się. W Lex specialis zawiera się w zakresie Lex generalis.Źródła prawa (a) pojęcie prawa: fontes iuris cognoscendi i fontes iuris oriundi
fontes iuris cognoscendi- (źródło poznania prawa) .Powinny posiadać: pierwotność, autentyczność wierność i autoratywność. Źródłami oficjalnymi prawa są Dziennik Ustaw i Monitor Polski. Nieoficjalnymi zaś: prasa, media fontes iuris oriundi-(źródła powstawania prawa)nazywa się każdy akt dokument lub decyzję, która w danym systemie prawa uważa się za źródło norm prawnych. wszystkie czynniki wpływają na treść przepisów prawnych (materialnie), albo określenie organów prawotwórczych (formalnie)
(b) stanowienie prawa Stanowienie jest współcześnie podstawowym sposobem powstawania przepisów prawnych Jest to określone działanie ciał kolegialnych lub jednoosobowych, którym przyznano kompetencje do wydawania nowych przepisów prawnych. Stanowienie prawa jest procesem,który zakłada istnienie pewnych norm kompetencyjnych, określających warunki, przy których spełnieniu proces taki może zachodzić.Stanowienie dzieli się na warunki:formalne- określają procedurę, zgodnie z którą powinno się odbywać stanowienie prawa materialne- określają rodzaj sprawy, treść przepisu, który w danym trybie może być ustanowionyPodstawą tworzenia prawa w państwach o systemach prawa stanowionego jest konstytucja. (c) umowa jako źródło prawa
Elementy ...
prawozaoczne