Fizjologiczne podstawy treningu
Wysiłek fizyczny stosowany w rehabilitacji ruchowej można podzielić na dwa rodzaje:
l Może mieć charakter pracy długotrwałej, wytrzymałościowej (tlenowej), np. nauka utraconej lokomocji.
l Wysiłek o charakterze szybkościowym, krótkotrwałym (anaerobowym) – często stanowi komponent pracy interwałowej w rehabilitacji kardiologicznej lub np. podczas ćwiczeń przyłóżkowych. Zużywa 3-4 razy więcej zasobów energetycznych organizmu.
Kryterium podziału wysiłków fizycznych:
Ø Intensywność (submaksymalne, maksymalne, supramaksymalne)
Ø Czas trwania (krótkotrwałe, długotrwałe)
Ø Rodzaj skurczu mięśnia (izotoniczny, izometryczny)
Ø Wielkość i liczba grup mięśniowych biorących udział w pracy (lokalne – poniżej 30% i ogólne – powyżej 30%)
Ø Rodzaj procesów energetycznych zachodzących w mięśniu (tlenowe, beztlenowe, mieszane)
Dług tlenowy – niedobór tlenu powstający w wyniku niedostatecznego zaopatrzenia mięśni w tlen, szczególnie na początku pracy.
Dług tlenowy (EPOC)- po zakończonym wysiłku w organizmie odnotowuje się zwiększony pobór tlenu. Jest to stan fizjologiczny organizmu lub jego narządu związany z czasowym (zwykle krótkotrwałym) przestawieniem procesów oddychania komórkowego z tlenowego na beztlenowy.
Znaczenie rozgrzewki przed wysiłkiem fizycznym
· Jest niezbędna przed każdym wysiłkiem fizycznym!
· Pozwala na lepsze wykorzystanie możliwości fizjologicznych i psychologicznych pacjenta (lub sportowca) i zmniejszyć lub wyeliminować zagrożenie kontuzją
Rodzaje rozgrzewki:
· Generalna – polega na wykonywaniu ćwiczeń nie związanych z daną dyscypliną sportu lub z charakterem danego wysiłku fizycznego.
· Specyficzna – bezpośrednio związana z typem wykonywanego wysiłku
Wpływ rozgrzewki na organizm:
· Zwiększa prędkość skracania i relaksacji mięśni szkieletowych
· Usprawnia ekonomię wysiłku:
· obniża lepkość mięśni;
· wzmaga oddawanie tlenu do mięśni na skutek podwyższenia ich temperatury (zwiększenie metabolizmu);
· przyspiesza przewodzenie nerwowe;
· przyspiesza przepływ krwi przez aktywne tkanki;
· przyspiesza wytworzenie równowagi czynnościowej;
· zmniejsza dług tlenowy;
· zmniejsza zaburzenia homeostazy ustrojowej.
Znaczenie treningu fizycznego
· Trening fizyczny ma na celu podniesienie zdolności wysiłkowej oraz umiejętności ruchowych człowieka.
· Umożliwia adaptację organizmu do wysiłków fizycznych o różnej (zwiększającej się) intensywności – prowadzi do superkompensacji.
SUPERKOMPERSACJA – polega na zwiększeniu zdolności do wykonywania wysiłku i utlenieniu tego zjawiska przez systematyczne powtarzanie ćwiczeń ruchowych. Pobudzenie mięśni przez dłuższy czas powoduje ich zmęczenie . po okresie wypoczynku następuje powrót do stanu wyjściowego, a następnie okres zwiększonej wydolności.
Odpowiednio przeplatane okresy wysiłku i wypoczynku decydują o wytworzeniu odpowiednich mechanizmów adaptacyjnych organizmu
Ogólne zasady treningu:
l Indywidualizacja – dobieranie obciążenia do możliwości osoby trenującej. Zależy od:
Ø poziomu progu anaerobowego;
Ø VO2max
Ø siły mięśni szkieletowych.
l Specyficzność – dotyczy adaptacji do wysiłku układów zaangażowanych w pracę.
l Cykliczność – wysiłek musi być powtarzany w określonych odstępach czasu, dostosowanych do okresu superkompensacji.
l Stopniowe zwiększanie obciążenia – opiera się na zjawisku adaptacji zadanego bodźca. Obciążenie musi być większe niż wysiłek wykonywany w komfortowych warunkach i stopniowo zwiększane, gdyż po pewnym czasie następuje adaptacja do bodźca.
Skuteczność treningu zależy zatem od:
Ø Częstotliwości
Ø Intensywności
Ø Czasu trwania
Ø Rodzaju zastosowanego wysiłku
Adaptacja do treningu zależy od
l początkowego poziomu wydolności tlenowej lub siły mięśniowej (osoby mające mniejsze wartości wyjściowe maksymalnego poboru tlenu lepiej poprawiają wydolność tlenową organizmu. Poprawa ta zazwyczaj wynosi 5-25%)
l intensywności treningu (im większa, tym lepsza adaptacja)
l częstotliwości (zwiększenie częstotliwości powoduje większy wzrost wydolności tlenowej)
Po zaprzestaniu treningu, wzmocnione funkcje fizjologiczne słabną w krótkim czasie!
Cechy motoryczne poddawane treningowi w rehabilitacji ruchowej
Ø Siła mięśniowa
Ø Koordynacja nerwowo-mięśniowa
Ø Gibkość
Ø Zakres ruchów w stawach
Dla osoby młodszej ważne jest odzyskanie odpowiedniej wydolności i sprawności motorycznej.
Dla osób starszych – skutecznej koordynacji, zakresu ruchów i wydolności.
Zasady treningu fizycznego osób niepełnosprawnych:
Ø Najpierw należy kształtować odpowiednią wydolność i wytrzymałość pacjentów
Ø Następnie koordynację nerwowo-mięśniową
Ø Na końcu siłę i gibkość.
W rehabilitacji obciążenia fizyczne będą znacznie niższe niż stosowane w treningu sportowym, niemniej wobec obniżonej tolerancji wysiłu fizycznego u osób z niepełnosprawnością mogą mieć charakter osobniczego bodźca maksymalnego i wywoływać reakcje adaptacji podobne do efektu uzyskanego w treningu sportowców wyczynowych.
1
dziubusek30