ekonomia do 2 kolokwium.doc

Pieniądz; powszechnie akceptowany towar za pomocą którego dokonujemy płatności za dostarczone dobra i usługi lub wywiązujemy się z zobowiązań.

- kategoria ekonomiczna; powstał z potrzeby usprawnienia obrotu w gospodarce towarowej

- powszechny ekwiwalent uznany przez społeczeństwo

- zjawisko społeczne, które przyjmowało różne formy w różnych kulturach

- uniwersalny towar

Funkcje;

©      Miernik wartości

©      Środek wymiany

©      Środek tezauryzacji

©      Środek płatniczy

©      Pieniądz światowy

Cechy;

©      Trwałość

©      Przenośność

©      Podzielność

©      Ograniczona podaż

Postacie;

©      Towar ( owce )

©      Kruszce

©      Bezgotówkowy ( żyrowy, wkładowy )

©      Pieniądz symboliczny ( banknoty, bilon )

©      Niby – pieniądz ( quasi – pieniądz )

Miary pieniądza;

- Baza monetarna ( to ile wyemitowano pieniędzy )

              Mo – baza monetarna – gotówka w obiegu i rezerwy gotówkowe

              M1 – gotówka + wkłady na żądanie

              M2 – M1 + środki na krótkie terminy

              M3 – M2 + duże salda na długie terminy także w walutach obcych

Popyt na pieniądz [L]

- zgłaszane zapotrzebowanie na pieniądz zgłaszane przez społeczeństwo zależne od wysokości stopy %, poziomu cen w gospodarce oraz wolumenu produkcji dóbr i usług.

Rodzaje popytu;

- motyw transakcyjny

- motyw przezornościowy

- motyw spekulacyjny

Całkowity popyt na pieniądze; L = f ( Y, i )

Y – poziom Realnego PKB

I – stopa % w bankach handlowych

Równanie ilościowej teorii pieniądza ; wg monetarzystów popyt na pieniądze zależy przede wszystkim od poziomu cen

M = PxY / V

              M - ilość pieniądza w obiegu

              P - przeciętny poziom cen

              V – szybkość obiegu pieniądza

              Y – realny PKB

Podaż pieniądza (M) zależy od mnożnika kreacji pieniądza (m) i bazy monetarnej ( Mo)

M = f ( m, Mo )

Gdzie; m – odwrotność stopy rezerw obowiązkowych m = 1/r i przybiera postać

à m = 1+g / r + g

R – stopa rezerw obowiązkowych i dobrowolnych

G – stopa pieniądza gotówkowego

Równowaga na rynku pieniężnym osiągana jest wówczas, gdy wielkość zapotrzebowania zgłaszana przez podmioty rynkowe na realne zasoby pieniądza odpowiada wielkości jego realnej podaży.

stopa %                                          M1

                                                        L

                                                                                    Wielkość popytu i podaży

Punkt równowagi  - poziom stopy % który gwarantuje równowagę na rynku pieniężnym

Banki to instytucje systemu pieniężno – kredytowego pośredniczące w obiegu pieniądza w gospodarce rynkowej. Współcześnie występuje dwustopniowy system bankowy złożony z;

- banku centralnego

- innych banków podległych bankowi centralnemu w zakresie polityki pieniężnej [ m.in. banki handlowe ]

Bank Centralny ( emisyjny ) ;

©      Ma ustawowe prawo do emisji pieniądza gotówkowego

©      Nadzoruje działalność wszystkich banków, centralizuje ich rezerwy, zaopatruje w rezerwy

©      Bank Państwa – realizuje politykę pieniężno – kredytową państwa ( zwłaszcza w zakresie podaży pieniądza , regulując jego obieg, ilość )

©      Zajmuje się przychodami i wydatkami budżetu państwa, udziela kredytu

©      Przeprowadza operacje finansowe w kraju, za granicą, udziela pożyczek rządowych, przechowuje rezerwy złota i dewiz oraz nimi dysponuje.

Zadania Banku Centralnego;

©      Kontrola podaży pieniądza

©      Dbanie o stabilność waluty

©      Kredytodawstwo ostatniej instancji

©      Zarządzanie długiem

©      Finansowanie deficytu

*Banki handlowe – ( depozytowo – kredytowe, komercyjne ) Obsługa operacyjna podmiotów gospodarczych i ludności, działalność depozytowo – kredytowa.

*Banki inwestycyjne i hipoteczne – opierają się na wkładach klientów, własnych środkach finansowych oraz kapitale uzyskanym z akcji i obligacji specjalizują się głównie w udzielaniu kredytów długoterminowych.

*Banki o statusie specjalnym – finansują ważne przedsięwzięcia gospodarcze kraju.

*Banki oszczędnościowo – pożyczkowe – przyjmowanie i lokowanie środków finansowych w różnorodne aktywa.

Instrumenty kształtowania polityki monetarnej.

- poziom rezerwy obowiązkowej

- poziom % stopy dyskontowej [ udzielanie pieniędzy bankom przez Bank Centralny ]

- operacje na otwartym rynku [ kupno, sprzedaż papierów wartościowych

Kupno = zwiększenie podaży pieniądza , sprzedaż = zmniejszanie podaży pieniądze .

à Restrykcyjna Polityka monetarna – mniejsza podaż pieniądza, wysoka stopa rezerwy, wysoka stopa % kredytów , sprzedaż papierów wartościowych na otwartym rynku.

à Ekspansywna Polityka monetarna – skup papierów wartościowych, mała stopa rezerwy, mała stopa dyskonta [ gdy jest zastój, recesja, w celu pobudzenia gospodarki , może jednak dojść do wzrostu inflacji ]

Kreacja pieniądza bankowego;

à mnożnik kreacji depozytów ; Md = 1/r gdzie r to stopa rezerw obowiązkowych

§         M1 – pieniądz gotówkowy będący w posiadaniu ludności, rachunki ( wypłaty na żądanie na podstawie czeków ) czeki podróżne, rachunki bankowe na które mogą być wystawione czeki ; największa płynność

§         M2 – M1+ rachunki oszczędnościowe, małe rachunki terminowe, certyfikaty depozytowe + rachunki rynku pieniężnego i inne aktywa o wysokiej płynności

§         M3 – M2+ duże salda rachunków terminowych i inne względnie mniej ważne składniki

à bardziej rozbudowany mnożnik; M = 1/ r + u gdzie; u – wskaźnik ubytku gotówki z systemu bankowego

Mnożnik kreacji pieniądza = M1 / M0 gdzie M0 – baza monetarna

Inflacja – zjawisko wzrostu ogólnego poziomu cen w pewnym okresie, występuje wówczas, gdy rośnie ogólny poziom cen a nie ceny pojedynczych dóbr, jako inflacji nie traktuje się także sezonowego wzrostu cen niektórych dóbr lecz wzrost cen utrzymujący się przez dłuższy czas.

Deflacja – zjawisko spadku ogólnego poziomu cen. Utrzymujący się dłużej proces spadku cen prowadzi do ograniczania produkcji, masowych zwolnień, wzrostu bezrobocia, a w konsekwencji do dalszego spadku popytu i bankructw.

              Pomiar inflacji;

à Indeks wzrostu cen dóbr konsumpcyjnych ; = wydatki przeciętnego gospodarstwa domowego/ zakup reprezentatywnego koszyka dóbr w badanym roku.

à Delator cen PKB ( charakter bardziej ogólny gdyż obejmuje zmiany wszystkich wytworzonych w danym okresie dóbr i usług, a więc nie tylko dobra konsumpcyjne a także towary inwestycyjne, surowce, i produkty rolne )

Stagflacja – wzrost ogólnego poziomu cen, któremu odpowiada wzrost PKB

Slumpflacja – wzrost ogólnego poziomu cen, któremu odpowiada spadek PKB

Rodzaje inflacji;

©      Inflacja Jawna – sytuacja , w której w danym kraju nie ma administracyjnych ograniczeń wzrostu cen, jest to typowa forma przejawiania się inflacji w krajach o gospodarce rynkowej.

©      Inflacja ukryta; występują administracyjne ograniczenie wzrostu cen ( i na ogół płac ) – sporadycznie w niektórych krajach w określonych okresach historycznych

©      Inflacja umiarkowana – ogół wzrostu poziomu cen nie przekracza rocznie 10 % ( 1 – cyfrowa ) kraje zachodnioeuropejskie

©      Inflacja galopująca – dwu i trzy – cyfrowa, kraje Am. Łacińskiej, Izrael

©      Hiperinflacja – szybki i ciągle przybierający na sile wzrost cen, który uniemożliwia sterowanie procesami ekonomicznymi, w tej sytuacji występuje ucieczka od pieniądza na rzecz wymiany naturalnej towar za towar.

Deprecjacja – spadek siły nabywczej pieniądza ( za tę samą liczbę jednostek pieniężnych można nabyć mniej towarów )

Aprecjacja – wzrost siły nabywczej pieniądza ( raczej rzadko występuje )

Inflacja popytowa; trwały wzrost poziomu cen spowodowany wzrostem zagregowanego popytu . Przyczyny ekspansji popytu ;

- wzrost podaży pieniądza

- wzrost wydatków rządowych

- zmiana zachowań nabywców

Rosną ceny a wraz z nimi zwiększa się produkcja

W gospodarce , popyt pociągnął producentów.

- Mobilizuje gospodarkę.

Inflacja kosztowa; trwały wzrost poziomu cen spowodowany spadkiem zagregowanej podaży, której przyczyną są ; wzrost płac lub cen surowców, wzrost kosztów produkcji.

Skutki inflacji ;

Inflacja galopująca czy hiperinflacja prowadzą do całkowitego zakłócenia procesu produkcji, podziału wymiany i konsumpcji aż do zjawiska ucieczki od pieniądza i przechodzenia na wymianę naturalną. Inflacja szczególnie występująca niespodziewanie lub o zmiennej stopie wzrostu cen powoduje redystrybucje dochodów i majątku.

Płace realne w czasie inflacji na ogół spadają, straty ponoszą; ludzie o stałych dochodach, wierzyciele, pracownicy najemni, emeryci i inni odbiorcy świadczeń społecznych.

Korzystają przedsiębiorcy, dłużnicy , kupujący z myślą o odsprzedaniu, producenci, którzy szybko podnoszą ceny, osoby mające aktywa trwałe, właściciele dóbr rzeczowych zwłaszcza ziemi i budynków.

Przeciwdziałanie inflacji; 1. polityka administracyjnego ograniczenia wzrostu cen i płac, 2. polityka fiskalna, 3 polityka płacowa, 4. polityka cenowa

Bezrobocie;

Bezrobotni – ludzie w wieku zdolności do pracy i mający tę zdolność ale z różnych powodów nie mogący znaleźć pracy.

Ludzie pracujący + ludzie zarejestrowani jako bezrobotni à zasoby siły roboczej ( aktywni )

Stopa bezrobocia à liczba bezrobotnych / liczba osób zasobów siły roboczej * 100 %

Współczynnik aktywności zawodowej à ludzie pracujący + bezrobotni / ludzie w wieku produkcyjnym * 100%

Wskaźnik zatrudnienia à Ludzie pracujący / ludzie w wieku produkcyjnym * 100%

Optymalna wielkość zatrudnienia à przyrost zatrudnienia = przyrost PKB / stała wydajność pracy

Typy Bezrobocia

à ze względu na przyczyny

©      Frykcyjne ( wynika z nieustannego przemieszczania się siły roboczej np. zmiana zamieszkania , wyjazd do innego miasta , które to powodują tymczasowe bezrobocie nie pozwalając na stabilizacje zawodową )

©      Strukturalne ( niedopasowanie struktur wykształcenia do struktur rynku, niedostosowanie popytu do podaży siły roboczej w wyniku nierównomiernego wzrostu gosp. )

©      Koniunkturalne ( koniunktura wzrasta, gospodarka się ożywia, maleje bezrobocie )

©      Sezonowe ( w okresie natężenia prac pojawia się dodatkowy popyt na siłę roboczą a w okresach ich zmniejszenia występuje redukcja tego popytu )

©      Klasyczne ( związane z płacą , z działalnością związków zawodowych, które wymuszają na pracodawcy wyższe wynagrodzenie, przez co utrudniona jest możliwość zatrudnienia nowych pracowników )

à ze względu na różnice w zachowaniu się bezrobotnego;

©      Dobrowolne ( gdy określona liczba osób mają zdolność wykonywania pracy nie chce podjąć jej z powodu nieodpowiadających warunków pracy lub innych względów, wynika z braku chęci i potrzeby podjęcia pracy.

©      Przymusowe ( związane z klasycznym, gdy określona liczba osób poszukuje pracy, chce pracować przy jakiejkolwiek cenie siły roboczej a nie może jej znaleźć )

à ze względu na formę przejawiania się bezrobocia;

©      Płynne  ( osoby , które czasowo są bezrobotne, przewiduje się , że w krótkim czasie podejmą pracę )

©      Utajone ( ludzie pracujący na czarnym rynku, nadmierne zatrudnienie np. rolnictwo )

©      Chroniczne ( dotyczy osób, które z różnych powodów ( wiek, gorszy stan zdrowia, itp.) nie mają szans w warunkach konkurencji na otrzymanie pracy gdyż ją utracą z przyczyn niezależnych od siebie.

à Bezrobocie naturalne ; frykcyjne + strukturalne , minimalna skala , która zawsze jest

Skutki bezrobocia ;

(-)

- wypłacanie zasiłków

- obciążenie podatników

- możliwość utracenia zwiększenia wartości nowo wytworzonej

- stopniowa utrata kwalifikacji, siły roboczej

- szkody płynące z poczucia nieprzydatności bezrobotnych ( alkoholizm, narkomania, wzrost przestępczości, rozpad rodzin )

(+)

- dbałość o solidne wykonywanie pracy

- wysoka wydajność pracy i dyscyplina.

Przeciwdziałanie;

- wprowadzenie aktywnej polityki społecznej i polityki zatrudnienia np.

- gwarantowana płaca minimalna

- minimum socjalne

- wymiar i rodzaje rent / emerytur / zasiłków

- wymiar czasu pracy

- zakres i odpłatność opieki zdrowotnej

- dostępność systemu publicznej edukacji

- tworzenie miejsc pracy w sektorze publicznym

- subsydiowanie zatrudnienia w sektorze prywatnym.

Krzywa Philipsa

Przy wysokich stopach wzrostu płac, stopa bezrobocia jest niska a im niższe są stopy wzrostu płac tym stopa bezrobocia jest wyższa. Zależność ta nie ma uniwersalnego charakteru, występuje w warunkach nierównowagi rynkowej i bezrobocia wynikającego z niskiego popytu globalnego i ociężałej reakcji dostosowawczej płac w krótkim okresie.

Polska ; obecnie stopa bezrobocia ok. 11%

Największa ; warmińsko – mazurskie 19 %, zachodniopomorskie, świętokrzyskie > 15%

Najniższa ; wielkopolskie 8 %, małopolskie 8,8 %, mazowieckie 9,2 %

Koniunktura gospodarcza

- stan gospodarki „dobra”, „zła” koniunktura

- połączenie pomyślnych lub niesprzyjających warunków oraz czynników wpływających na sytuację gospodarczą kraju, regionu lub całego świata

„Dobra koniunktura” – wzrost dochodu narodowego, wysoki poziom zatrudnienia, pozytywne zmiany strukturalne, ożywioną wymianę towarową oraz ogólną równowagę w gospodarce.

...