Neuropsychologia 10.doc

Neuropsychologia   10.12.00

Neuroanatomia- ogólny zarys . Centralny układ nerwowy.

UkŁ nerwowy człowieka Jego rozwój ontogenetyczny jest odzwierciedleniem rozwoju filogenetycznego; czyli tak jak tworzą się poszczególne listki zarodkowe ektoderma, mezoderma i endoderma .

Budowa mózgu odzwierciedla faktyczny rozwój filogenetyczny człowieka , tzn. najpierw strukturę starego mózgu - móżdżek , węchomózgowie , a dopiero potem nowa kora.

Ogólnie układ nerwowy- C.U.N. czy Oś.U.N to przede wszystkim :

-   mózg

-   pień mózgu

-   móżdżek

-   obwodowy   ukł.   nerwowy   i   ukł   .    wegetatywny    ,    sympatyczny   i

parasyinpatyczny.

W tym momencie zajmujemy się tylko ośrodkowym ukł. Nerwowym , czyli przede wszystkim będziemy omawiali budowę ;

-   mózgu

-   pnia mózgu

-   móżdżku.

Mózg.

to przede wszystkim półkule mózgowe .W czaszce mózg otoczony jest przez opony mózgowe .

- Pierwszą zew . warstwa jest opona twarda mózgu

Mózg, która jest sztywną błoną wrastającą w kości czaszki i w dół czaszki, pod sklepienia płata ciemieniowego poprzez ogon czaszki wchodzące . Ta dosyć sztywna i twarda opona ma za zadanie chronić delikatna strukturę mózgu przed stłuczeniem się lub uderzeniem

. W oponie twardej znajdują się naczynia tętnicze i żylne , które maja za zadanie dokrwienie i dotlenienie kości czaszki. Bogatsze w naczynia są opony pajęcza i miękka.

Opona twarda skł. się z: sierpu mózgu, ( który otacza poszczególne półkule, dzieli mózg na prawą i lewą półkulę), namiotu móżdżku (który oddziela płat potyliczny od móżdżku)

-   Pod oponą twarda jest opona pajęcza, delikatniejsza błona, bogato ukrwiona, która ochrania mózg .Pomiędzy oponą twarda a opona pajęcza gromadzi się płyn mózgowo - rdzeniowy.

-   Pod opona pajęczą jest opona miękka, która otula zakręty mózgu i bezpośrednio przylega do tkanki mózgowej. Jest bardzo bogato ukrwiona, bezpośrednio pod nią znajduje się już tkanka mózgowa.

-    W poszczególnych półkulach mózgu znajdują się komory boczne, w których produkowany jest płyn mózgowo - rdzeniowy. Płyn ten ma za zadanie odżywianie tk. mózgowej i dokrwienie . Ma także udział w procesach immunologicznych (- tworzy barierę krew - mózg nie dopuszczając do bezpośredniej wymiany.

Płyn mózgowo - rdzeniowy wytwarzany jest w płatach naczyniowych w komorach bocznych .

Komora boczna.

- są dwie parzyste komory boczne każdej półkuli.

Komora boczna łączy się z komorą trzecią, która już jest wspólna i poprzez

wodociąg z komora czwartą.  Z komory czwartej  płyn mózg. - rdz. jest

przetransportowany do ziarnistości pajęczynówki, jest filtrowany i przechodzi

do ukł. żylnego, czyli jest obmywany i filtrowany przez naczynia żylne mózgu.

To krążenie jest zamknięte, cały czas krąży, jest ciągła wymiana od 600 do 700

ml./dobę .

Płyn mózgowo rdzeniowy u człowieka zdrowego jest krystalicznie czysty ,

bezzapachowy, przezroczysty, bez śladu ciał obcych .

Badanie, biopsja płynu mózg. - rdzeniowego wykorzystuje się w diagnostyce wielu chorób neurologicznych. Jakiekolwiek zmiany, zmętnienia, czy badanie IGK3r, IGA, wykrycie ciał, immunologiczne badanie płynu mózg. - rdzeniowego, daje nam odpowiedz na temat, jakie są choroby zakaźne atakujące ukł. nerwowy, np. bulerioza, czy choroba Kroytzwelda Jakobsa.

Na podst. biopsji płynu mózg. - rdzeniowego można diagnozować wiele poważnych chorób. Jakiekolwiek zmętnienia są wskazówką, ze jest stan zapalny i występuje infekcja.

Płyn mózg.-rdz. gromadzi się , poprzez wodociąg jest przekazywany dalej , w sposób bardzo sprawny i bardzo płynny .

W przypadku jakichkolwiek zaburzeń wydzielanie płynu mózg.-rdzeniowego czy utrudnionego odpływu, dochodzi do gromadzenia się tego płynu w komorach bocznych, w komorze trzeciej mózgu, prowadząc do wodogłowia. Wodogłowie - płyn mózgowo - rdz nie jest odprowadzany, albo nie ma odpowiedniego przepływu lub jest go za dużo wydzielane. W takiej sytuacji bardzo często dokonuje się operacji polegającej na wstawieniu zastawki do komory bocznej mózgu, do komory trzeciej i wtedy jest szansa na prawidłowe odprowadzenie go. Płyn mózgowo - rdz. Nie uciska tk. mózgowej. Jeżeli do tego dochodzi jest po prostu niszczona tk. mózgowa. Ponieważ ciśnienie jest tak ogromne, rozpierające czaszkę, dochodzi do zniszczenia tk. mózgowej.

Komory boczne skł. się z:

- rogu przedniego

-trójkąta

- trzonu

- rogu dolnego i tylnego mamy dwie komory boczne.

Wytwarzanie i odfiltrowywanie płynu mózgowo-rdz.: Od splotów naczyniowych poprzez komory do ziarnistości pajęczynówki. Ziarnistości pajęczynówki filtrują jak kłębuszki nerkowe płyn mózgowo-rdz. Tutaj dochodzi do wymiany płyn mózgowo - rdz. - krew. W oponie twardej są ziarnistości jeszcze z pajęczynówki wychodzące.

Budowa półkul mózgowych:

Każda z półkul mózgowych może być badana, analizowana w trzech płasz­czyznach. :

-w płaszczyźnie bocznej (brzuszno-bocznej)

-w płaszczyźnie przyśrodkowej

-w płaszczyźnie podstawnej

-   W płaszczyźnie bocznej najbardziej widoczne są 3 bruzdy:

-   bruzda środkowa - Rolanda -dzieli każdą półkulę na części oddziela płat czołowy od ciemieniowego. Mówimy wtedy o obszarach przedśrodkowych i zaśrodkowych. Zlokalizujemy wtedy okolice ruchową, czyli przedczołową, przedśrodkową, czuciową, ciemieniową.

-   bruzda   boczna  -   czyli   Sylwiusza   -   oddzielająca   płat   czołowy   od

skroniowego i płat skroniowy od płata ciemieniowego.

W bruździe skroniowej schowana jest również struktura wyspy, insula - czyli wyspa jest ukryta wewnątrz, pod płaszczem kory w bruździe bocznej.

bruzda  ciemieniowe - potyliczna -  oddziela płat  ciemieniowy  od potylicznego.

Pod płaszczem kory schowane są głębokie struktury korowe i podkorowe. W perspektywie bocznej to tak wygląda.

W przekroju czołowym pod płaszczem kory głęboko są struktury i jądra podkorowe oraz włókna przewodzące - aferentne i głębokie struktury ciała migdałowego.

Przy przekroju ciała modzelowatego ujawnia się w powierzchni przyśrodkowej szereg struktur. Najbardziej widoczną strukturą jest pień ciała modzelowatego, zakręt obręczy.

Każda bruzda oddziela od siebie te_ część kory, która jest określona jako zakręty. Bruzdy dzielą nam każdy płat na poszczególne zakręty: zakręt językowaty, zakręty zaśrodkowe, przedśrodkowy. Przy takim przekroju te struktury, które są głęboko schowane są lepiej widoczne.

Na powierzchni podstawnej, (oglądając mózg od spodu) widoczne są dwie najważniejsze części - część nadoczodołowa płata czołowego i część podstawna płata skroniowego i potylicznego. Najważniejsze struktury w każdej z tych części to:

-   w   części    nadoczodołowej   -    zakręt    obręczy,    zakręt    hipokompa,

śródmózgowie, hak.

Tutaj przebiegają włókna pasma węchowe, skrzyżowanie wzrokowe, opuszka węchowa.

W ogólnym podziale możemy wyodrębnić 4 płaty, które są najbardziej widoczne:

-   płat czołowy

-   płat ciemieniowy

-   płat potyliczny

-   płat skroniowy

-   oraz piąty płat limbiczny schowany w części podstawnej mózgu.

Poszczególne płaty, (podział funkcjonalny )

Płat czołowy - struktury powstają najpóźniej, powstaje najpóźniej u człowieka najbardziej nowe struktury w rozwoju ontogenetycznym pojawia się najpóźniej ok. 7 r. Ż. Następuje pełna minizacja wszystkich włókien i struktury nowej kory

nerwowych^ one się nie regenerują.

Płat czołowy to najbardziej „nowoczesny wynalazek" ewolucji. Struktura tej

kory jest 6-cio warstwowa, komórki są przede wszystkim doprowadzające i

odprowadzające, czyli włókna aferentne i eferentne. Płat czołowy jest strukturą

nadzorującą  funkcje   i  prace   struktur  korowych  innych  płtów   i   struktur

podkorowych.

Do płata czołowego dochodzą włókna ze wzgórza, z nad wzgórza, z pod wzgórza. Do kory czołowej dochodzą wszystkie włókna aferentne z dróg nerkowych, ale i eferentne - czyli te schodzące w dół, dotyczące koordynacji ruchowej, dotyczące ruchów naprzemiennych.

Płat ciemieniowy — z zakrętem środkowym to przede wszystkim okolice czuciowe to znaczy, że znajdują się tam analizatory, końce całej drogi czuciowej, czyli informacje dotyczące czucia, bólu» temp., ułożenia ciała dochodzą właśnie do okolicy ciemieniowej.

W okolicach recepcyjnych, czyli pierwszorzędowych, są odbierane bodźce. Potem komórki które odbierają informacje to jest tylko percepcje czucia - to są okolice pierwszorzędowe. Dalej informacje są wysyłane poprzez aksony przechodzą do okolicy drugorzędowej, do okolicy już gnostycznej, która analizuje informacje zebrane z samych receptorów. Okolica trzeciorzędowa, czyli nakładania się już informacji z okolicy ruchowej, czuciowej, wzrokowej

dokonuje opracowania, analizy wszystkich informacji, po to żeby dana funkcja mogła być wykonana.

W płacie potylicznym wokół bruzdy ostrogowej znajdują się analizatory zbierające informacje wzrokowe. Szlaki wzrokowe po skrzyżowaniu wzrokowym oddzielają się poszczególne pasma i dochodzą do płata potylicznego. Tutaj informacje są pierwszorzędowe, najbardziej proste, następnie te informacje są przekazywane dalej do okolic drugorzędowych. Uszkodzenie okolic drugorzędowych powoduje agnozje wzrokową. Uszkodzenie pierwszorzędowych - powoduje ślepotę korowa ( ponieważ przy uszkodzeniu szlaków nie można odebrać inf. ). Uszkodzenie okolicy trzeciorzędowej - zaburzone są funkcje bardziej złożone. Np. będzie zaburzone pismo.

W płacie skroniowym część recepcyjna - pierwszorzędowa zlokalizowana jest w zakrętach Heszla, gdzie dochodzą inf. receptora słuchowego. Inf. Z receptorów dochodzą do okolicy korowej w zakrętach Heszla, i tutaj są odbierane inf. słuchowe w ogóle. Uszkodzenie powoduje głuchotę korową. Uszkodzenie okolicy drugorzędowej agnozje słuchową. Okolice drugorzędowe analizują bodźce słuchowe, pod względem tego, czy są to dźwięki mowy, różnicowanie dźwięków.

Kora mógowa skł. się z 6-ciu warstw :

-   od zew. Najwięcej jest komórek drobnoziarnistych, mających swoje obszary do których docierają inf. Z dołu, z pod spodu warstwy ostatniej .

-   4, 5, 6, warstwa są to grube komórki wrzecionowate, piramidowe, które maja pojedyncze aksony, doprowadzające i wyprowadzające, mają informacje przesyłające wyżej.

Nie we wszystkich płatach jest dokładnie 6 warstw. Nie każda okolica korowa ma 6 warstw, ale przeważnie kora mózgowa skł. się z 6-ciu warstw i im wyżej tym  więcej jest  komórek  drobnoziarnistych     mających  mniej  wypustek aferentnych, a więcej eferętnych, czyli doprowadzających. Im niżej  tym komórki  są grubsze,, większe,  bo  ich  funkcje polegają na doprowadzaniu, przekazywaniu inf.,. mniej wyspecjalizowane. Przy uszkodzeniach jednej tylko ze struktur w układzie jest szansa, na przejęcie zaburzonej funkcji przez pozostałe elementy ukł. funkcjonalnego (wg Łunii). Oprócz tego w tkance mózgowej, oprócz jąder korowych, istoty szarej, białej, włókien spoidłowych, są także komórki glejowe, mające za zadanie odżywianie tkanki mózgowej. Mózg jest poprzetykany tkanką glejową. Przerost tkanki glejowej czy ząb.  genetyczne  spowodowane niewłaściwym podziałem tk. glejowej   powodują  nowotwory   typu   -   glejaków,   gwieżdziaków,   które przerastają   tk.    mózgową,   niszczą   ją.    Także    zaburzenia   w   podziale komórkowym, mogą powodować różnego rodzaju choroby.

Uszkodzenia, zaburzenia funkcji mogą być nie tylko na skutek uszkodzenia mózgu, ale również na skutek zaburzeń metabolicznych, zob. biochemicznych mózgu czy tkanki okalającej - mieliny, czy tk. glejowej, tk. łącznej z otaczającej i przerastającej tk. mózgową.

Piąty płat - limbiczny. składa się z formacji hipokampa, zakrętu hipokampa, zakrętu zębatego zakrętu obręczy, zakrętu podspoidłowego. Ukł. limbiczny ma za zadanie kontrolę nad funkcjami, nad światem wew. człowieka, nad wydz. neurohormonalnym, pracą narządów wew., nad prymitywnymi emocjami typu strach, agresja, unikanie zagrożenia. Ukł. limbiczny to płat limbiczny oraz wiele struktur otaczających, tworzących tzw. ukł. paralimbiczny. Uważa się że, ukł. paralimbiczny wraz z płatem limbicznym + struktury korowe, maja za zadanie konfrontację świata zew. z wew. tzn. z odbiorem wrażeń. Struktury paralimbiczne mają za zadanie koordynacje i integracje tych dwóch światów, percepcji, inf. O świecie zew. i integracji tej wiedzy ze światem wew. Stąd możliwość wpływu tych dwóch światów na siebie. Nasze emocje, przemiana materii, funkcje wydzielnicze, maja wpływ na percepcje świata i odwrotnie. Spostrzeganie i ocena świata zew. Może mieć wpływ na nasz świat wew. (na napięcie mięśniowe, na wydzielanie się enzymów).

W ukł. paralimbicznym bardzo ważną rolę odgrywają jądra podwzgórza. Jądra podwzgórza, szczególnie brzuszno - boczne (w podwzgórzu mieszczą się ośrodki nasycenia, głodu, ośrodki informacji o zagrożeniu i relaksacji, a także ośr. Odpowiedzialne za funkcje seksualne człowieka ). Informacje biegnące od jąder podkorowych, np. podrażnienie ośr. Łaknienia powoduje uczucie głodu. Przy pobudzeniu ośr. Głodu, na skutek spadku poziomu insuliny, wydzielają się soki trawienne, czujemy głód. Przy zniszczeniu ośr. łaknienia, dochodzi do zaburzeń łaknienia - anoreksja. U anorektyczek są zaburzenia organiczne. Przy uszkodzeniu ośr. Sytości może wystąpić bulimia.

W podwzgórzu są również ośr. Lęku, poczucia zagrożenia. Strukturą która kontroluje pracę podwzgórza jest jądro migdałowate.

Podstawowe życiowe funkcje , jak odżywianie i prokreacje są sterowane przez struktury podkorowe i modelowane przez ukł. limbiczny i paralmbiczny.

W układzie limbicznym istnieje grupa strukturalna pod nazwą - kręgu Popeza. Jest to anatomiczne podłoże naszych emocji. Impulsy nerwowe krążą w kręgu: od hipokampa poprzez sklepienie, ciała siateczkowate, wzgórze, zakręt ...