Anoreksja - jadłowstręt psychiczny
Choć sam termin anorexia nervosa pojawił się w literaturze medycznej prawie 100 lat temu, jednak niektóre symptomy tej choroby opisywano od wieków. Np. podobno na anoreksję cierpiała Joanna d'Arc oraz św. Katarzyna ze Sieny, żywiąca się jedynie jedną łyżką ziół dziennie.
W wieku XVII i XVIII pojawił się termin anorexia mirabilis, oznaczający nadprzyrodzoną przyczynę nagłej utraty łaknienia.
Wiek XIX utrwalił się w historii medycyny jako okres, w którym wiele chorób zostało po raz pierwszy zidentyfikowanych i zaklasyfikowanych. Anoreksję, czyli "brak apetytu" (1865 r.) uważano za objaw wielu innych dolegliwości, takich jak: choroby układu pokarmowego, gruźlica, rak czy nawet nudności z powodu ciąży.
W latach 70 XIX wieku anoreksja uzyskała rangę samodzielnej jednostki chorobowej. W roku 1873 William Gull w Anglii oraz Charles Lasegue we Francji opisali zespół jej objawów:
odmowa przyjmowania pokarmów
duży spadek wagi ciała
zatwardzenie
brak albo zatrzymanie miesiączki
niska temperatura ciała
niskie tętno
namiętne uprawianie ćwiczeń fizycznych
Lasegue jako pierwszy zwrócił uwagę na związek objawów choroby z atmosferą panującą w rodzinie. Mówił on, że w rodzinach pacjentek potrzeby emocjonalne często wyrażano przez jedzenie.
W XX wieku pojawił się pogląd, że anoreksja jest poważnym schorzeniem o podłożu psychologicznym, nierzadko bardzo trudnym do leczenia.
W latach 40 XX wieku psychoanalitycy tłumaczyli anoreksję podświadomymi fantazjami i wstrętem do życia seksualnego. Na przełomie lat 60 i 70 pojawiała się coraz bogatsza literatura na temat zaburzeń w przyjmowaniu pokarmów, coraz większy nacisk kładziono na środowisko rodzinne, jako na podstawowe źródło schorzenia oraz na związki między zaburzeniami a rolą, jaką wyznacza kobiecie współczesna kultura.
W roku 1980 Amerykańskie Towarzystwo Psychiatryczne w "Diagnostycznym i Statystycznym Podręczniku Zaburzeń Psychicznych (w skrócie DSM III) opublikowało definicję diagnostyczną i opis objawów zaburzeń w przyjmowaniu pokarmów. Definicję uzupełniono w roku 1987, uwzględniając najnowszy stan wiedzy.
--------------------------------------------------------------------------------
Kryteria diagnostyczne wg DSM III:
Utrata lub brak przybierania na wadze w okresie wzrostu. Spadek ciężaru ciała o 15% poniżej średniej dla danego wieku.
Silny lęk przed przybraniem na wadze. Dana osoba boi się utyć, choć waży wyraźnie za mało. Strach przed nabraniem ciała łączy się z obsesyjną troską o jedzenie i własne wymiary.
Zakłócenia wizerunku własnego ciała, wymiarów, sylwetki ("czuję się gruba"). Pojawia się na początku anoreksji, choć dziewczyna może wcale nie mieć nadwagi. Tylko około 1/3 osób cierpiących na anoreksję ma na początku nieznaczną nadwagę.
Brak trzech kolejnych miesiączek (amenorrhoea).
Nie przyznawanie się do choroby także jest istotną cechą anoreksji. Często osoby chore trafiają do specjalistów dopiero, gdy waga spada poniżej 85% normy. Zanim waga ciała osiągnie ten poziom, lekarz potrafi stwierdzić chorobę na podstawie innych objawów.
Powikłania medyczne - wynikające z niedożywienia organizmu.
Niskie, nieregularne tętno i niskie ciśnienie krwi. Zwiotczenie lewej przegrody serca i zmniejszenie komór serca, czemu towarzyszy obniżenie ciśnienia krwi i mniejsza wydolność serca. Jeśli osoba cierpiąca na anoreksję przejawia jednocześnie skłonności do bulimii i regularnie wymiotuje, może wystąpić arytmia w pracy serca, wywołana zmniejszeniem pojemności serca i zaburzeniem równowagi elektrolitycznej.
Hipoglikemia, czyli niski poziom cukru w wyniku ubytków glikogenu i zapasów tłuszczu w organizmie.
Hipotermia, czyli obniżenie temperatury ciała. Chora grubo się ubiera, bo jej zimno, z powodu ubytku tkanki tłuszczowej.
Amenorrhoea, czyli zatrzymanie miesiączkowania.
Niedobór estrogenu przyczynia się do zrzeszotowacenia kości, zwiększającego ryzyko złamań.
Zaburzenia pracy nerek, odwodnienie i trudności z koncentracją moczu, co wiąże się z częstym uczuciem pragnienia.
Skórę pokrywa meszek jak u niemowlęcia.
"Twarz wiewiórki". Symptom wywołany obrzękiem gruczołów ślinowych. Uszy mocniej odstają od głowy i twarz w okolicy kości policzkowych wygląda pucołowato.
Wpływ na rozwój fizyczny i seksualny. Zależy od tego, kiedy dziewczyna zaczęła miesiączkować i od kiedy głoduje. Jeśli anoreksja pojawia się przed pierwszą miesiączką, to choroba może negatywnie wpłynąć na wzrost osoby chorej. 12-13 letni organizm nie potrafi zgromadzić wystarczającej ilości tłuszczu dla dalszego rozwoju, czego efektem jest mniejsza dojrzałość płciowa, a sylwetka chorego przypomina sylwetkę dziecka. U chłopców, z powodu późniejszego okresu dojrzewania, skutki zachorowania na anoreksję są jeszcze poważniejsze.
Wpływ na psychikę.
niedożywienie powoduje zmiany biochemiczne, które oddziałują na myśli, uczucia i zachowania: łatwość popadania w rozdrażnienie lub apatię, krnąbrność, nie przyznawanie się do choroby i niezgoda na leczenie;
euforia we wczesnym stadium anoreksji - "Nareszcie coś ode mnie zależy"; poczucie władzy, wyższości moralnej, zdolność oparcia się jedzeniu staje się sprawą honoru;
pod powierzchnią euforii i poczucia wyższości czai się jednak strach - lęk o to, czy nie zjada się za dużo (od czasu do czasu osoba cierpiąca na anoreksję urządza sobie wielką ucztę (wg własnej oceny) - jest to reakcja organizmu na głodówkę; potem stosuje środki na przeczyszczenie, pigułki dietetyczne lub intensywne ćwiczenia);
lekceważenie sygnałów wysyłanych przez organizm - wypieranie swojego apetytu, tego, że jest jej zimno;
obsesja na punkcie porządku: zapisywanie wagi, ilości przyswojonych kalorii, rodzaju ćwiczeń fizycznych, ilość czasu im poświęconego; chory posiada także wysokie wymagania wobec samego siebie w związku z wynikami szkolnymi i innymi osiągnięciami;
depresja - ryzyko jej pojawienia się wzrasta wraz i ilością kilogramów straconych na wadze, długością trwania nie leczonej choroby; im dłużej trwa anoreksja, tym bardziej chory jest niespokojny, przygnębiony i przerażony. Nie tylko jego ciało jest wycieńczone i wyczerpane, ale także jego wola prowadzi nieustanną walkę z samym sobą.
Rozmiar zjawiska. Znaleźć można różne dane na ten temat - choruje 1 na 800; 1 na 100 dziewcząt między 12 a 18 rokiem życia. Częściej chorują osoby pochodzące z rodzin z klasy średniej. 95% ofiar anoreksji, to kobiety. Choroba pojawia się najczęściej w wieku dojrzewania. U 15-20% chorych anoreksja powoduje trwałe uszkodzenia. Stopień zachorowań śmiertelnych jest wysoki - jeden z najwyższych wśród innych zaburzeń psychicznych. ¦mierć następuje najczęściej na skutek powikłań zdrowotnych lub samobójstw. Procent osób z chroniczną anoreksją, które popełniły samobójstwo, waha się w granicach ok. 2-5%. Wg innych badań, które śledziły rozwój choroby u wybranych pacjentów przez okres ponad 10 lat, stopień śmiertelności wynosił ponad 10%. Wcześnie rozpoczęte intensywne leczenie, połączone z psychoterapią, może przynieść dobre rokowania: w 1 roku trwania choroby 4 na 5 przypadków kończy się powodzeniem; po 1 roku trwania choroby - 1 na 2 osoby wyzdrowieje, u drugiej choroba przybiera postać chroniczną. Późniejsze leczenie - około 10-15% osób po 10 latach trwania choroby z objawami chronicznymi, umiera.
Środowisko rodzinne. Wyodrębniono 5 cech charakterystycznych dla rodzin, w których rozwinęła się anoreksja:
Usidlenie.
Mówimy o usidleniu, kiedy relacje między członkami danej rodziny ulegają swoistemu zasklepieniu, nie tracąc przy tym na intensywności.
W takich rodzinach każdy tak bardzo żyje życiem innych członków rodziny, że kończy za nich zdania lub odpowiada na pytania do nich skierowane.
Indywidualność i autonomia ulegają zatarciu, ale chociaż wszyscy są tak silnie ze sobą związani, jednocześnie każdy jest przeraźliwie samotny. Wiąże ich silne poczucie lojalności, ale nie są sobie bliscy. Ponadto mają poczucie, że ich zadaniem jest troszczenie się o innych członków rodziny, ale nie o siebie.
W rodzinach tych zdarza się również, że jedna osoba mówi do drugiej za pośrednictwem trzeciej.
Granice ulegają zatarciu, ponieważ rodzice nie zawsze zachowują się jak rodzice, a dzieci - jak dzieci. Dzieci mogą przyjąć opiekuńczą postawę wobec rodziców albo rodzeństwa, rodzice zaś mogą wciągać je w małżeńskie swary i rozgrywki.
Nadopiekuńczość.
W rodzinach, w których rozwinęła się anoreksja, wszyscy bardzo się o siebie troszczą, kochają się szczerze i chcą dla siebie jak najlepiej.
Panuje przeświadczenie, że świat nie jest bezpieczny i lepiej trzymać się razem.
Dziecko ma niewiele możliwości bezpośredniego stawienia światu czoła, z dala od bezpiecznej sieci powiązań rodzinnych, więc rozwój jego osobowości i samodzielności zostaje zahamowany.
Wszystkie dzieci, a szczególnie te o skłonnościach anorektycznych, reagują na rodzicielską nadopiekuńczość poczuciem ogromnej odpowiedzialności za rodzinę.
Sztywność.
Wszelka zmiana uważana jest za niebezpieczną i niepożądaną - w celu zachowania status quo tworzą się ścisłe zasady. Nadrzędne znaczenie przypisuje się panowaniu nad sobą. Sztywne rodziny są bezbronne wobec kataklizmów przychodzących z zewnątrz - zmiany pracy czy szkoły, śmierci w rodzinie, separacji czy rozwodu - odrzucają myśl, że w ich życiu może dojść do jakichkolwiek poważnych zmian.
Unikanie i nie rozwiązywanie konfliktów.
Nadrzędnym celem jest rodzinna harmonia: uzyskuje się ją, ignorując istnienie problemu, maskując, rozmywając, przewlekając lub omijając wszelkie spory.
W niektórych rodzinach jeden ze współmałżonków unika konfliktu, a drugi - nie. Jeżeli ten drugi próbuje poddać dany problem pod dyskusję, to ten pierwszy szybko zmienia temat, aby tylko uniknąć otwartej konfrontacji albo po prostu wychodzi z mieszkania. Konflikt pozostaje nie rozwiązany.
Wciąganie dzieci w konflikt między rodzicami. Rodzice nie potrafią ze sobą rozmawiać i unikają ujawniania wszelkich konfliktów, często jednak skarżą się przed dziećmi i każą mu się opowiedzieć po którejś ze stron konfliktu.
witu1