[120][225]Napisy t�umaczone z wersji angielskiej. [250][280]Do wersji dost�pnej na portalu YouTube. [884][910]Pos�uchaj mnie. [912][950]Jeste�, tak jak ja homo sapiens, [952][975]cz�owiekiem rozumnym. [977][989]�ycie, [991][1038]cud wszech�wiata, pojawi�o|si� oko�o 4 mld lat temu. [1040][1081]A my, ludzie zaledwie 200 tys lat temu. [1083][1138]Zn�w uda�o nam si� zniszczy�|r�wnowag�, tak wa�n� dla �ycia. [1140][1178]Pos�uchaj uwa�nie tej niezwyk�ej|historii. Historii o Tobie. [1180][1213]i zdecyduj co z ni� zrobisz. [1392][1420]To s� �lady naszego pochodzenia. [1422][1467]Na pocz�tku nasza planeta nie by�a|niczym wi�cej ni� kul� ognia. [1470][1495]ob�okiem pozlepianych ziarenek kurzu [1497][1535]podobnie jak wiele innych|ob�ok�w we wszech�wiecie. [1540][1574]To w�asnie tutaj zdarzy� si� cud �ycia. [2056][2080]Dzi� �ycie, nasze �ycie [2082][2118]to tylko ogniwo w|przeogromnym �a�cuchu istnie� [2120][2165]kt�re nast�powa�y jedno po drugim|na Ziemi, przez oko�o 4 mld lat. [2207][2220]Nawet dzi� [2222][2259]nowe wulkany zmieniaj� nasze otoczenie. [2261][2298]Wyrzucaj� z siebie to,|z czego powsta�a Ziemia, [2300][2325]stopion� ska�� z najwi�kszych g��bin, [2327][2380]krzepn�c�, p�kaj�c�, zapadaj�c� si�|lub rozszerzaj�c� cienk� skorup�. [2382][2409]zanim przejd� w stan u�pienia. [2537][2575]Te szcz�tki ziej�cych dymem g�r [2577][2611]by�y �wiadkami narodzin|pierwotnej atmosfery Ziemi. [2613][2645]Atmosfery ca�kowicie beztlenowej. [2647][2677]G�stej od pary wodnej [2679][2702]pe�nej dwutlenku w�gla [2711][2728]Piek�o. [2829][2847]Ziemia styg�a. [2849][2892]Para wodna skrapla�a si� i|spada�a jako gigatyczne ulewy. [2894][2940]W�a�ciwa odleg�o�� od S�o�ca,|niezbyt daleko i nie za blisko, [2942][2978]da�y na Ziemi doskona�� r�wnowag�,|co pozwoli�o utrzyma� wod� [2980][3001]w stanie p�ynnym. [3003][3026]Woda wy��obi�a kana�y. [3028][3066]S� jak t�tnice albo ga��zie drzew [3068][3108]przenosz� �yciodajne soki,|kt�re woda daje Ziemi. [3221][3283]Rzeki wyp�ukuj� minera�y ze ska�|i oddaj� je do wody ocean�w. [3288][3328]Oceany staj� si� s�one. [3504][3524]Sk�d pochodzimy? [3526][3557]Gdzie pojawi�o si� pierwsze �ycie? [3572][3588]Cud wszechczas�w, [3590][3630]prymitywne formy �ycia znajduj�|si� do dzi� w gor�cych �r�d�ach. [3632][3677]Nadaj� im kolor. Nazywamy|je archeobacteria. [3765][3789]�yj� dzi�ki ciep�u Ziemi. [3791][3814]Wszystkie, za wyj�tkiem sinic [3819][3844]albo niebiesko-zielonych glon�w. [3846][3871]Tylko one maj� mo�liwo��|wykorzystania s�o�ca [3873][3898]i przej�cia jego energii. [3909][3968]S� to �yj�cy przodkowie|dzisiejszych ro�lin. [3975][4018]Te male�kie bakterie|i miliony ich potomk�w [4020][4053]zmieni�y los planety. [4055][4090]Zmieni�y jej atmosfer�. [4138][4178]Co si� sta�o ze zwi�zkami|w�gla, zatruwaj�cymi atmosfer�? [4188][4230]Ci�gle s� tutaj, uwi�zione|w skorupie ziemskiej. [4252][4294]Tutaj by� kiedy� ocean,|zamieszkany przez mikroorganizmy. [4297][4334]Wytworzy�y skorupki, przechwytuj�c|atmosferyczny dwutlenek w�gla. [4336][4361]kt�ry rozpuszcza� si� w oceanie. [4367][4393]Te osady to skorupki [4395][4438]tych miliard�w i|miliard�w mikroorganizm�w. [4492][4530]Dzi�ki nim w�giel opu�ci� atmosfer� [4532][4557]i mog�y powsta� inne formy �ycia. [4595][4629]Oto �ycie, kt�re zmieni�o atmosfer�. [4645][4674]�ycie ro�linne, zasilane energi� s�o�ca, [4676][4722]kt�re ma moc zrywania wi�zania chemicznego|w cz�steczkach wody i uwalniania tlenu. [4726][4760]Tlen wype�ni� atmosfer�. [4766][4809]Woda na Ziemi cyklicznie si� odnawia. [4816][4841]Opady, parowanie, [4843][4863]chmury, deszcz, [4868][4893]�r�d�a, rzeki, [4895][4931]morza, oceany, lodowce... [4933][4954]Obieg nigdy si� nie zatrzymuje. [4956][4989]Zawsze jest tyle samo wody na Ziemi. [4991][5042]Wszystkie gatunki na|Ziemi pij� t� sam� wod�. [5052][5082]Woda to zadziwiaj�ca substancja. [5084][5105]Jedna z najbardziej zmiennych. [5107][5132]Ma posta� p�ynn� jako woda bie��ca, [5134][5179]gazow� jako para wodna,|lub sta�� jako l�d. [5207][5248]Na Syberii zamarzaj�ce|zim� powierzchnie jezior [5250][5292]zachowuj� �lady si�, kt�rymi|dzia�a zamarzaj�ca woda. [5294][5318]L�ejsze od wody kryszta�y lodu. [5320][5349]Tworz� barier� ochronn� przed zimnem, [5351][5378]pod kt�r� mo�e przetrwa� �ycie. [5735][5767]Si�y �ycia wp�ywaj� na siebie. [5769][5789]Wszystko jest powi�zane. [5791][5814]Nic nie jest samowystarczalne. [5816][5837]Woda i powierze nie mog�|istnie� bez siebie, [5839][5882]zjednoczone dla naszego �ycia na Ziemi. [5884][5909]Wymiana to podstawa. [6094][6146]Ziele� przebij�j�ca si� za chmurami|jest �r�d�em tlenu w powietrzu. [6149][6172]70% tego gazu, [6174][6203]bez kt�rego nie mog�|dzia�a� nasze p�uca, [6205][6247]pochodzi z glon�w, kt�re|�yj� na powierzchni ocean�w. [6263][6292]Nasza Ziemia zachowuje r�wnowag�, [6294][6320]w kt�rej ka�dy byt odgrywa swoj� rol� [6322][6360]i �yje tylko dzi�ki innym bytom. [6363][6413]Delikatna, krucha harmonia,|kt�r� tak �atwo zburzy�. [6488][6534]Tak wi�c korale narodzi�y si�|ze zwi�zku glon�w i otwornic. [6539][6576]Rafy koralowe pokrywaj�|mniej ni� 1% dna ocean�w, [6578][6635]ale zapewniaj� schronienie tysi�com|gatunk�w ryb, mi�czak�w i glon�w. [6637][6675]Zale�y od nich r�wnowaga ka�dego oceanu. [6783][6826]Czas Ziemi liczony|jest w miliardach lat. [6828][6875]Stworzenie drzew zaj�o|ponad 4 miliardy lat. [6904][6944]Drzewa s� ukoronowaniem ci�gu gatunk�w, [6946][6976]doskona�a, �ywa rze�ba. [6978][6996]Drzewa opieraj� si� grawitacji. [6998][7056]S� jedynie cz�ci�|niepohamowanego wzrostu ku niebu. [7058][7109]Powoli wzrastaj� do s�o�ca,|kt�re karmi ich li�cie. [7235][7273]Odziedziczy�y po|mikroskopijnych sinicach [7275][7306]umiej�tno�� poch�aniania|energii �wietlnej. [7310][7339]Magazynuj� j� i �yj� dzi�ki niej, [7341][7367]przemieniaj� j� w drewno i li�cie, [7369][7409]kt�re nast�pnie roz�o�� si� na|mieszanin� wody, minera��w, [7411][7440]i materii organicznej. [7477][7490]I tak, [7492][7506]stopniowo, [7508][7528]tworzy si� gleba. [7646][7687]Gleba roi si� od nieustannej|aktywno�ci mikroorganizm�w, [7689][7732]�eruj�cych, kopi�cych,|spulchniaj�cych i przetwarzaj�cych. [7734][7787]Tworz� humus, �yzn� warstw�, z|kt�r� zwi�zane jest �ycie na ziemi. [8001][8029]C� wiemy o �yciu na Ziemi? [8031][8070]O ilu gatunkach mamy|poj�cie? O dziesi�tkach? [8072][8088]A mo�e o tysi�cach? [8090][8120]Co wiemy o ich wzajemnych powi�zaniach? [8232][8256]Ziemia jest cudem. [8258][8281]�ycie pozostaje tajemnic�. [8442][8483]Gromady zwierz�t, powi�zanych|zwyczajami i obrz�dami [8485][8516]kt�re rodzi�y si� przez pokolenia. [8708][8739]Niekt�re z nich przystosowa�y|swoj� natur� do pastwisk [8741][8767]a pastwiska dostosowa�y|si� do ich natury. [8769][8788]Zyskuj� obie strony. [8790][8834]Zwierz�ta zaspokajaj� g��d|a drzewa mog� odrosn��. [9245][9271]W wielkiej przygodzie �ycia na Ziemi [9273][9294]ka�dy gatunek odgrywa wa�n� rol�, [9296][9326]ka�dy gatunek ma swoje miejsce. [9333][9363]Nic nie jest bez znaczenia czy zb�dne. [9365][9395]Wszystko jest zr�wnowa�one. [9524][9543]I teraz w�a�nie Ty [9545][9572]homo sapiens, cz�owiek rozumny, [9574][9593]zaczynasz swoj� histori�. [9614][9652]Korzystasz z dziedzictwa 4 miliard�w lat [9654][9673]pozostawionych w spadku przez Ziemi�. [9748][9774]Masz zaledwie 200 000 lat, [9776][9807]ale zmieni�e� oblicze �wiata. [9825][9872]Pomimo swej niedoskona�o�ci|zaw�aszczy�e� ka�de siedlisko [9874][9922]i zdoby�e� wielkie terytoria, jak|�aden inny gatunek przed tob�. [9981][10012]Po 180 000 lat tu�aczki [10014][10038]i dzi�ki bardzo sprzyjaj�cemu klimatowi [10040][10060]ludzie osiedlili si� [10062][10093]Nie musieli d�u�ej polowa�, aby prze�y� [10095][10131]Wybrali �ycie w wilgotnym|�rodowisku bogatym w ryby, [10133][10153]zwierzyn� i dzikie ro�liny. [10155][10194]Ziemia, woda i �ycie po��czone ze sob�. [10492][10504]Nawet dzi� [10506][10547]najwi�ksza liczba ludzi �yje|na wybrze�ach kontynent�w [10549][10576]lub nad brzegami rzek i jezior. [10735][10766]Na ca�ej planecie, jeden|cz�owiek na czterech [10768][10808]�yje tak, jak �yli|ludzie 6 000 lat temu, [10810][10861]dzi�ki zasobom natury,|zbieranym o ka�dej porze roku. [10864][10903]To spos�b na �ycie 1,5 miliarda ludzi, [10905][10953]to wi�cej ni� wszystkie zamo�ne narody. [11569][11618]Ale �ycie jest kr�tkie|i wymaga ci�kiej pracy. [11620][11657]codzienne �ycie zale�y|od kaprys�w natury. [11664][11697]Edukacja to rzadki przywilej. [11702][11734]Dzieci s� tak d�ugo cz�ci� rodziny [11736][11759]jak d�ugo dodatkowa para r�k [11761][11794]jest w stanie pom�c w utrzymaniu. [11901][11918]Istot� cz�owiecze�stwa [11920][11950]jest poczucie w�asnej s�abo�ci. [11966][12016]Fizyczn� si��, kt�rej|natura nam posk�pi�a, [12018][12064]znajdujemy w zwierz�tach, kt�re|pomagaj� nam odkrywa� nowe terytoria. [12332][12369]Ale jak podbija� �wiat o pustym brzuchu? [12411][12459]Odkrycie rolnictwa|zmieni�o bieg historii. [12462][12493]Sta�o si� to nieca�e 10 000 lat temu. [12495][12535]Rolnictwo to nasza|pierwsza wielka rewolucja. [12612][12635]Da�o nam pierwsze nadwy�ki [12637][12666]i pozwoli�o utworzy�|miasta i cywilizacje. [12738][12780]Zatar�y si� wspomnienia|tysi�cy lat walki z g�odem. [12782][12828]Dzi�ki zasiewom zwielokrotnili�my|swoje mo�liwo�ci [12830][12860]i nauczyli�my si� przystosowywa�|do gleby i klimatu. [13041][13064]Jeste�my jak inne gatunki na Ziemi. [13066][13110]Naszym podstawowym|zmartwieniem jest od�ywianie. [13125][13147]Gdy gleba staje si� mniej urodzajna [13149][13169]i zaczyna brakowa� wody [13171][13201]dokonujemy olbrzymiego|wysi�ku, aby wycisn�� [13203][13234]z ziemi wszystko, co|potrzebne do prze�ycia. [13452][13496]Ludzie przeobra�ali krajobraz, cierpliwie i z|oddaniem, jak wymaga�a tego Ziemia [13498][13540]w naj�wi�tszym z rytua��w,|powtarzanym zn�w i zn�w. [13550][13605]Rolnictwo to wci��|najwa�niejsze zaj�cie na �wiecie [1360...
Alfinek