Rozwój psychiczny człowieka w ciągu życia

„ Rozwój psychiczny człowieka w ciągu życia ”

Istotą rozwoju człowieka w ciągu jego życia są zmiany. Psychologia rozwojowa zajmuje się ontogenezą od chwili poczęcia aż do śmierci, rejestruje zmiany, docieka przyczyn, źródeł. Psychologia rozwoju bada i postęp i regres.

Rodzaje zmian rozwojowych:
Zmiany rozwojowe - ilościowe np. wtedy, gdy coraz bardziej wzrasta dana cech człowieka
- jakościowe funkcja ta przekształca się zasadniczo np. przejście od gaworzenia do gruchania, od pamięci mimowolnej do dowolnej
- zmiany wielkości, odpowiednik zmian ilościowych
- zmiany proporcji
- zmiana wzajemnych stosunków części w obrębie całości, np. proporcja ciała
- zanikanie dawnych właściwości np. wypadanie zębów mlecznych

Zmiany rozwojowe (podział pod wzg. Powszechności):
Zmiany uniwersalne to takie, które występują powszechnie na całym świecie i w całej historii, są uwarunkowane dojrzewaniem biologicznym i uniwersalnymi doświadczeniami społecznymi, zmiany wspólne są wynikiem pewnych charakterystycznych doświadczeń grupy ludzi o podobnych doświadczeniach żyjących w tym samym czasie i miejscu wywołane czynnikami, które działają tylko na indywidualna jednostkę.

Człowiek się rozwija, co powoduje zmiany- teoria 4 czynników:
- genetyczne uwarunkowania rozwoju
- środowiskowe (ekologiczne) uwarunkowania rozwoju
- nauczanie i wychowanie –wyznaczniki rozwoju (czynniki przyczynowe)
- aktywność własna - wyznaczniki rozwoju (czynniki przyczynowe)

Dojrzewanie to proces, w którym, aspekty rozwoju, są niezależne od doświadczenia indywidualnego. Uczenie się to proces prowadzący do zmian w zachowaniu na podłożu indywidualnego doświadczenia. Okres sensytywny to okres największej podatność na bodźce danego rodzaju. Cechy filogenetyczne to cechy gatunkowe.

Periodyzacja – podział życia człowieka na okresy
2 stanowiska:
I że periodyzacja ma znaczenie porządkujące, podkreśla ciągłość rozwoju a dzielimy żeby było łatwiej opisywać, granice podziału nie są ustalone przypadkowo, ten pogląd jest bardziej powszechny
II rozwój ma charakter stadialny

Podział rozwoju człowieka w ciągu życia przedstawiony w latach:
- stadium prenatalne – od poczęcia do rozwiązania ( 9 miesięcy)
- wczesne dzieciństwo – od narodzin do 3 lat
- wiek niemowlęcy – 1 rok życia

- wiek poniemowlęcy – 2 i 3 rok życia
- średnie dzieciństwo (wiek przedszkolny) – 4-6 lat
- późne dzieciństwo (wiek szkolny) – 7-10/12 lat
- adolescencja – 12-22 lata
- adolescencja Wczesna – 12-17 lat
- adolescencja Późna – 17-22 lata
- wiek dorastania – 10/12-18 lat
- wiek młodzieńczy – 19-15 lat
- wczesna dorosłość
- średnia dorosłość
- późna dorosłość (okres starzenia się)

Są dwa modele podejść do analizy rozwoju badań. Pierwszy z nich to model mechanistyczny badań nad rozwojem – w analizie zmian zachowania rozwój traktowany jako naturalne następstwo, zmiany są spowodowane przez bodźce zewnętrzne. Zmiana rozwojowa utożsamiana ze zmianą zachowania. Człowiek traktowany jako bardzo prosta maszyna w tym modelu akcent na zmiany ilościowe, mają charakter ciągły. Analizowane jest również tempo rozwoju. Opisuje się zachowania ludzi w różnym wieku w różnych sytuacjach-badania poprzez model korelacyjny—korelacja-dwie zmienne są ze sobą związane, czyli wykazują systematyczną współzmienność. Model organizmiczny badań nad rozwojem, który obejmuje poziom T (modelu mechanistycznego,)czyli model mechanistyczny jest fundamentem modelu organizmicznego. Odwołujemy się do wnętrza, do różnych właściwości procesów wewnętrznych struktur. Jeżeli akcent położymy na interakcje z otoczeniem to będzie to podejście kontekstualne (model kontekstualny).W tym modelu organizmicznym przyczyną zmiany jest to, co zachodzi od środka organizmu. Inne podejście – diachroniczne to, gdy obserwujemy zmiany rozwojowe w wyróżnionym obszarze( mowy, percepcji, samooceny itp.) zachodzące w określonym czasie, umożliwia dokonanie opisu takich cech procesu rozwoju jak jego tempo, dynamika czy rytm zmian. Podejście synchroniczno-funkcjonalne, podczas którego dokonujemy analizy zmian ujawniających się jednocześnie w kilku obszarach w danym odcinku czasu pozwala to na wyprowadzenie hipotez, co do kierunku i celu sensu dokonujących się przemian.

Istnieją trzy modele zmiany rozwojowej:
Model liniowy zmiany rozwojowej jest realizowany w podejściu mechanistycznym źródłem zmiany rozwojowej są bodźce zewnętrzne działające na jednostkę otoczenie → jednostka (otoczenie wpływa na jednostkę), warunkiem zmiany jest wewnętrzna dojrzałość organizmu zmiana polega na kumulacji doświadczeń (wiedzy, umiejętności), nowe doświadczenie pojawia się obok starego rozwój rozumiany jako proces ciągły, płynny analizuje się tempo rozwoju, analizowane są przede wszystkim zmiany ilościowe (przyrost, ew. różnicowanie itp.), jest ciągły progres (postęp) w efekcie zamiast starej struktury pojawia się nowa struktura;
- model stadialny zmiany rozwojowej,plateau – okres zastoju realizowany w podejściu organizmicznym źródłem zmian są czynniki wewnętrzne, tkwiące w jednostce możliwości
Wyznaczniki zmian: dojrzewanie, warunkiem dla rozwoju są bodźce zewnętrzne zmiany mają charakter kumulacyjny nowe doświadczenia są wchłaniane przez stare struktury nowe struktury istnieją obok starych, opisujemy tempo (jak szybko) i rytm (stosunek I fazy – progres do II fazy – zastój)właściwości całości decydują o funkcjonowaniu całości
Analizowane zmiany są ilościowe i jakościowe rozwój ma charakter skokowy;
- model cykliczno fazowy zmiany rozwojowej stosujemy, kiedy rozpatrujemy rozwój w modelu kontekstualnym źródłem zmiany jest aktywność jednostki, zakłada stałą interakcje między czynnikami wewnętrznymi i zewnętrznymi warunki zmiany stwarza dopasowanie między dojrzałością organizmu a bodźcami zewnętrznymi charakter zmian polega na transformacji doświadczenia stare struktury zmieniają się pod wpływem nowych doświadczeń i pojawia się nowa jakość przebieg zmian cykliczny, zmiany ilościowe i jakościowe relacja wzajemności: część↔całość integracja nowego, dezintegracja starego i reintegracja nowe/stare.

Badania nie eksperymentalne mogą być prowadzone w różnych strategiach:
- strategia badań poprzecznych polega na badaniu grup ludzi w różnym wieku i porównywaniu uzyskanych wyników, każda osoba badana jest tylko raz
badacz porównuje wyniki uzyskane od osób w różnym wieku i analizuje istniejące między nimi podobieństwa i różnice wady nie jest kontrolowany wpływ zmiennej tj. przynależność do grupy pokoleniowej/kohorty (dzielące podobne doświadczenia życiowe) nie weryfikują żadnego z modeli ujmowania zmiany rozwojowej badacz nie kontroluje, w jakie interakcje ze sobą wchodziły zmienne w każdej z porównywanych grup do momentu badań oraz w trakcie.
Zaletą jest to, iż wymagają niewielkiego nakładu czasu.
- strategia badań podłużnych. Badania tej samej grupy ludzi w kolejnych odstępach czasu
badacz uzyskuje od tej samej grupy osób kilka zbiorów wyników, które ze sobą porównuje
Wady: kilkakrotne wykonywanie pomiarów jest czynnikiem samym w sobie zniekształcającym badanie, trudność w utrzymaniu początkowej liczebności grupy przy badaniach trwających dłuższy czas, wchodzenie badanych w interakcje z badającymi i z samymi sobą. Zalety: strategia badań sekwencyjnych, wiążą się ze zbieraniem danych, co najmniej od dwóch różnych grup pokoleniowych badanych w niej mniej niż dwóch odcinkach czasu, badania ukośne – badanie kilku grup pokoleniowych w tym samym wieku, ale różnym czasie, badania czasowo-sekwencyjne – powtarzanie, co jakiś czas badań przekrojowych, badania pokoleniowo-sekwencyjne – kilkukrotne badania podłużne połączone z, porównywaniem odpowiadających sobie grup wiekowych, badania przekrojowo-sekwencyjne – porównywanie kilku grup wiekowych, z których każda badana jest kilka razy, badania różnych grup wiekowych należących do różnych pokoleń.

Badania korelacyjne to takie, w których obserwuje się współwystępowanie zmiennych i na tej podstawie wnioskuje się o związku między nimi. Nie pozwala na wyciągnięcie wniosków przyczyn. Nie manipuluje się.
Badania eksperymentalne -
wady:
trudno badać w długim przedziale czasowym
trudności w losowym doborze osób
ograniczenia mają charakter etyczny
jak i techniczny
zalety:
Eksperyment – metoda badawcza, w której obserwacje określonych zachowań przeprowadza się w systematycznie zmienianych warunkach, a osoby badane przydziela się losowo odp. poszczególnych warunków (grup);
Wywiad-rozmowa w 4 oczy pomiędzy badaczem a badanym w celu zebrania szczegółowych informacji o tym ostatnim;
Obserwacja- (naturalna) obserwacja zachowań występujących w sposób naturalny, bez podejmowania prób, aby je zmienić lub zakłócić; zbieranie danych bez zastosowania laboratoryjnych środków kontroli czy manipulacji zmiennymi;
Test- rzadko używany do badań psychologicznych nad rozwojem człowieka a w szczególności rozwojem dziecka;
Ankieta- metoda zbierania informacji od dużej liczby ludzi; informację samo opisową zbiera się w formie odpowiedzi na listę pytań, przedstawionych w ustalony sposób;
Kwestionariusze opisowe(od 15 roku życia)- kwestionariusz- zbiór pytań w formie pisemnej stosowany w celu uzyskania indywidualnych odpowiedzi;

ROZWÓJ W OKRESIE PRENATALNYM
ROZWÓJ UKŁADU NERWOWEGO

I trymestr

Pierwszy trymestr to okres kształtowania się układu nerwowego i osiągnięcia przez niego kontroli nad mięśniami oraz współdziałania w funkcjonowaniu zmysły dotyku tempo rozwoju neuronów jest bardzo szybkie – kilka tys. Nowych przybywa, co min w 2. i co sek. w 3. miesiącu.

1-szy miesiąc:

Od 13 dnia od poczęcia zawiązki układu Nerwowego od 19. dn. Powstaje cewa (rynienka) nerwowa złożona z neuroblastów (pierwotnych neuronów), dwa dni później zamyka się
z cewy rozwinie się rdzeń kręgowy i nerwy obwodowe ok. 21. dn. Powstają pierwsze komórki ośrodkowego układu Nerwowego 3 pierwotne pęcherzyki mózgowe (tyło-, śród- i przodomózgowie),4 tydzień Skurcze serca, które można uznać za pierwsze jego ruchy, są one dowodem na wykształcenie się układu nerwowego pierwsze spontaniczne ruchy są wynikiem samo generujących się impulsów nerwowych, których źródłem jest rdzeń kręgowy.

2-gi miesiąc:

Powstaje 5 pęcherzyków mózgowych i rozpoczyna się różnicowanie komórek nerwowych kory mózgowej w środkowej części mózgu tworzy się przysadka w 6 tyg. a dokładnie 41.dn pierwsze odruchy nerwowe, co świadczy o współdziałaniu układu nerwowego i mięśniowego
pojawienie się spontanicznych ruchów wygięcia grzbietu i karku oraz podnoszenie się i opadanie, 7 tydzień półkule mózgowe zaczynają wypełniać górną część czaszki
43. dn. pierwsze oznaki fal mózgowych pączkujące rączki i nóżki wykonują marionetkowe ruchy intensywny rozwój oka, zwłaszcza kom. Nerwowe siatkówki-ośrodek wzroku
w połowie 7 tyg. Okolica warg staje się wrażliwa na dotyk, lekkie jej podrażnienie powoduje reakcję całego ciała w postaci zwrotów tułowia,8. tydzień to silny rozwój pęcherzyków mózgowych, zaczyna się unerwianie tworzącego się ucha wewnętrznego.

3-ci miesiąc:

Dziewiąty tydzień cewa nerwowa wypełnia się kom. Nerwowymi doskonali się zmysł dotyku (np. powieka pod wpływem dotknięcia zaciska się a dłoń zwija się w piąstkę), neurony w rdzeniu kręgowym zaczynają rozsyłać sygnały nerwowe do poszczególnych kończyn-mogą one dzięki temu poruszać się niezależnie od siebie gruczoł przysadkowy wydziela hormon gonadotropinę tworzy się nerw węchowy, 10 tydzień części mózgowe są już ukształtowane doskonali się wrażliwość na dotyk (lekkie dotknięcie czoła powoduje obrót głowy) dziecko wykonuje w macicy wiele ruchów (np. ziewanie, przeciąganie się), 11 tydzień Zwiększa się powierzchnia ciała wrażliwa na dotyk, górna cz. ciała oraz klatka stają się wrażliwe, ale nadal w odpowiedzi na dotyk powstaje reakcja uogólniona w połowie 11 tygodnia w zamknięciu dłoni zaczyna brać udział kciuk tworzą się podstawowe receptory powonieniowe, 12 tydzień przysadka mózgowa zaczyna wydzielać hormony kształtuje się nerw łączący gałkę oczna z potylica dziecko zaczyna połykać wody płodowe pierwsze nieregularne ruchy klatki piersiowej, ruchy nabierania i wypierania wód płodowych oraz ssania środkowe i boczne, a potem i dolne partie ciała stają się wrażliwe na dotyk zapis EEG wykazuje indywidualne cechy aktywności mózgu fale mózgowe są jeszcze nieregularne i wolne odruchy związane są raczej z unikaniem niepożądanych bodźców niż przyjęciem wobec nich czynnej postawy gruczoły wytwarzają ślinę.

II trymestr

Okres osiągnięcia przez mózg pełnej liczby neuronów oraz ich intensywnego rozwoju
następuje mielinizacja włókien nerwowych (tworzenie się otoczki tłuszczowej wzdłuż włókien w rdzeniu kręgowym,)dzięki czemu szybszy i bardziej efektywny jest przebieg impulsów nerwowych.

4-ty miesiąc:

Na palcach powstają poduszeczki dotykowe serce pompuje dziennie ok. 30 l krwi, tarczyca asymiluje jod i wydziela toksynę, organizm syntezuje białka,mózg dynamicznie dojrzewa
na jego powierzchni pojawiają się bruzdy i zwoje uformowany jest móżdżek powstają ciągle nowe połączenia nerwowe.

5-ty miesiąc

W mózgu uwidacznia się bruzda czołowa, ciemieniowo-potyliczna i ostrogowa oraz spoidło
objętość głowy wypełnia głównie jej neuronalna substancja,stopniowo aktywność dziecka staje się regularna i cykliczna (fazy czuwania i snu), a na jej indywidualne cechy ma wpływ odziedziczony temperament oraz tryb życia i aktywność matki.

6-ty miesiąc

Kończy się wzrost liczby komórek i zwojów nerwowych pod koniec miesiąca fale mózgowe przypominają fale u noworodka następuje mielinizacja mózgowia gęstnieje sieć wiązań nerwowych podczas snu 60 % faza marzeń sennych REM, mózg rozwija się i kształtuje swoje funkcje dzięki ćwiczeniu, jakim jest jego aktywność w czasie fazy REM o dojrzałości układu nerwowego świadczy tworzenie się niektórych odruchów bezwarunkowych.

III trymestr

Zwiększa się powierzchnia kory mózgowej. Rozwój połączeń jest już na tyle zaawansowany, że w korze mózgowej zachodzi proces dyskryminacji bodźców, uczenia, zapamiętywania, nabywania nawyków i preferencji, doświadczania pierwotnych emocji. Behawioralna aktywność dziecka jest przejawem pierwotnych form umysłu.

7-my miesiąc:

Można już rozpoznać 6 warstw kory mózgowej. Trwa proces mielinizacja włókien nerwowych. Przy wykonywaniu ruchów angażuje różne partie mózgu, dzięki czemu powstają nowe połączenia między komórkami nerwowymi oraz wzorce pamięciowe ruchów.

Przełom 7-ego i 8-ego miesiąca:

Obok aktywności ruchowej pojawia się intensywna bioelektryczna aktywność kory mózgowej
układu nerwowy coraz sprawniej koordynuje ruchy ciała, prace wszystkich narządów i zawiaduje czynnościami, myśleniem i uczuciami. Mózg szczególnie ćwiczy funkcje oraz integruje informacje w czasie fazy snu REM. Zmysł równowagi dojrzewa. Półkula lewa odpowiedzialna za prawą stronę ciała i mowę jest zwykle w okresie płodowym lepiej ukrwiona (a tym samym lepiej odżywiona i dotleniona). Wytwarza się gotowość lewej półkuli do przyjmowania dźwięków mowy a prawej-muzyki.

9-ty miesiąc

Dziecko przestaje rosnąc na 2 tygodnie przed porodem.


ROZWÓJ RUCHÓW

I trymestr
1-szy miesiąc:

- 3 tydzień Zaczątki 33 kręgów (somity);
- 4 tydzień Zawiązki kończyn oraz 40 par mięśni położonych wzdłuż osi ciała;
- 4 tydzień Skurcze serca, które można uznać za pierwsze jego ruchy, są one dowodem na wykształcenie się układu nerwowego pierwsze spontaniczne ruchy są wynikiem samo generujących się impulsów nerwowych, których źródłem jest rdzeń kręgowy;

2-gi miesiąc:

- 5 tydzień zawiązki dłoni i stóp;
zaczyna powstawać tkanka chrzęstna szkieletu i tkanka mięśniowa
zawiązki palców u dłoni i stóp;
- w 6 tyg. a dokładnie 41.dn pierwsze odruchy nerwowe, co świadczy o współdziałaniu układu nerwowego i mięśniowego, pojawienie się spontanicznych ruchów wygięcia grzbietu i karku oraz podnoszenie się i opadanie, pączkujące rączki i nóżki wykonują marionetkowe ruchy
w połowie;
- 7 tyg. Okolica warg staje się wrażliwa na dotyk, lekkie jej podrażnienie powoduje reakcję całego ciała w postaci zwrotów tułowia;

3-ci miesiąc:

Dziecko coraz bardziej aktywne i przejawia indywidualne cechy w wyglądzie i zachowaniu.
- 9 tydzień plecy częściowo wyprostowują się;
- 10 tydzień doskonali się zmysł dotyku (np. powieka pod wpływem dotknięcia zaciska się a dłoń zwija się w piąstkę) neurony w rdzeniu kręgowym zaczynają rozsyłać sygnały nerwowe do poszczególnych kończyn-mogą one dzięki temu poruszać się niezależnie od siebie
doskonali się wrażliwość na dotyk (lekkie dotknięcie czoła powoduje obrót głowy)
dziecko wykonuje w macicy wiele ruchów (np. ziewanie, przeciąganie się);
- 11 tydzień Zwiększa się powierzchnia ciała wrażliwa na dotyk, górna cz. ciała oraz klatka stają się wrażliwe, ale nadal w odpowiedzi na dotyk powstaje reakcja uogólniona w połowie 11 tyg. w zamknięciu dłoni zaczyna brać udział kciuk;
- 12 tydz. dziecko zaczyna połykać wody płodowe pierwsze nieregularne ruchy klatki piersiowej, ruchy nabierania i wypierania wód płodowych oraz ssania środkowe i boczne, a potem i dolne partie ciała stają się wrażliwe na dotyk odruchy związane są raczej z unikaniem niepożądanych bodźców niż przyjęciem wobec nich czynnej postawy.


II trymestr

Następuje mielinizacja włókien nerwowych (tworzenie się otoczki tłuszczowej wzdłuż włókien w rdzeniu kręgowym,)dzięki czemu szybszy i bardziej efektywny jest przebieg impulsów nerwowych. Dużo przestrzeni wokół dziecka pozwala na nieskrępowane ćwiczenia ruchowe. W miejsce wolnych, nieregularnych ruchów, które angażowały naraz wiele mięśni i stawów, pojawiają się ruchy pełne wdzięku ruchy stają się wyraźnie wyczuwalne dla każdej matki.

4-ty miesiąc:

Rozwój mięsni karku – głowa trzyma się prosto zwiększa się ilość płynu owodniowego, co pozbawia dziecko poczucia ciężaru ciała i łagodzi urazy matki, dzięki temu dziecko może być aktywne w przedniej części kory mózgowej tworzy się mapa ruchowa i czuciowa ciała (np. drażnienie tej okolicy wywołuje ruchy w odległych częściach ciała) po podaniu środków pobudzających lub uspokajających zachowanie dziecka zmienia się do 16 tyg. 20 tys. Różnych ruchów w ciągu dnia 13 tydzień. Pojawiają się spontaniczne próbne ruchy oddychania polegające na skurczu klatki piersiowej 15 tydzień ruchy nabierania i wypierania wód płodowych ruch chwytania bez, a potem z udziałem kciuka.

5-ty miesiąc:

Aktywność dziecka staje się regularna cyklicznie zmienia się (faza czuwania i snu)
na indywidualne cechy aktywności ma wpływ odziedziczony temperament oraz tryb życia i aktywność matki. Matka może już stwierdzić, że dziecko śpi, ma czkawkę, kopie, obraca się, przeciąga się po śnie lub energicznie szuka wygodnej dla siebie pozycji. Może tez stymulować jego ruchy przez pocieranie lub stukanie w powłoki brzuszne dziecko nadal ćwiczy sprawności życiowe np. od 17 tygodnia ssanie.

6-ty miesiąc

Prawidłowo rozwijające się dziecko trwa w bezruchu przez okres nie dłuższy niż 10 min
odruchy bezwarunkowe od 24 tyg. wzrasta częstotliwość, siła i amplituda skurczów i rozkurczów klatki piersiowej oraz ruchów ssania. Aktywność dziecka staje się również zależna od docierających bodźców zmysłowych (np. mogą go wzbudzić ze snu)
aktywność ruchowa matki i dziecka jest naprzemiennie zharmonizowana.

III trymestr
7-my miesiąc

Zmniejszająca się przestrzeń wokół dziecka uniemożliwia dotychczasowe swobodne koziołkowanie. Nadal przekręca się ono i wykonuje wiele ruchów kończynami oraz precyzyjne ruchy mimiczne, powstają wzorce pamięciowe ruchów. Większość odruchów wrodzonych jest już widoczna (np. odruch ssania, poszukiwania pokarmu, kroczenia, Moro, chwytny).

Przełom 7/8 miesiąc:

Aktywność ruchowa, układ nerwowy coraz sprawniej koordynuje ruchy ciała.



9-ty miesiąc

Dziecko przestaje rosnąc na 2 tyg. przed porodem.

ROZWÓJ WRAŻLIWOŚCI ZMYSŁOWEJ

I trymestr
1-szy miesiąc:

Od 19. dn. Tworzą się oczy a od 28. dn. Można rozpoznać soczewkę oka
w 4 tyg. Pojawiają się jama ustna zawiązki kończyn, oczu, uszu i nosa.

2-gi miesiąc:

Od 7 tyg. okolica warg wrażliwa na dotyk i jej lekkie podrażnienie powoduje reakcje uogólnioną całego ciała w postaci zwrotu tułowia.

3-ci miesiąc:

Doskonali się zmysł dotyku (np. powieka pod wpływem dotknięcia zaciska się a dłoń zwija się w piąstkę),tworzy się nerw węchowy. W 10 tyg. doskonali się wrażliwość na dotyk (lekkie dotknięcie czoła powoduje obrót głowy). 11 tydzień zwiększa się powierzchnia ciała wrażliwa na dotyk, górna cz. ciała oraz klatka stają się wrażliwe, ale nadal w odpowiedzi na dotyk powstaje reakcja uogólniona. W połowie 11 tyg. w zamknięciu dłoni zaczyna brać udział kciuk. Tworzą się podstawowe receptory powonieniowe, kształtuje się nerw łączący gałkę oczna z potylica, dziecko zaczyna połykać wody płodowe. Pierwsze nieregularne ruchy klatki piersiowej, ruchy nabierania i wypierania wód płodowych oraz ssania środkowe i boczne, a potem i dolne partie ciała stają się wrażliwe na dotyk.

II trymestr

Zasób bodźców zmysłowych, jakich dostarcza środowisko śródmaciczne bardzo bogaty
w tym trymestrze wszystkie zmysły są funkcjonalnie czynne. Dziecko odbiera wrażenia zmysłowe, lecz nie integruje ich jeszcze w schematy spostrzeżeniowe.

4-ty miesiąc:

14/15 tydzień cała powierzchnia ciała wrażliwa na dotyk. Dziecko reaguje na smak wód płodowych oraz zmianę ciśnienia (reakcje odruchowe nieuświadomione). Odruchy błędnikowe, dziecko kołysane ruchem i oddechem matki ćwiczy zmysł równowagi
zaczyna funkcjonować narząd Cortiego, w którym mieszczą się receptory słuchowe.

5-ty miesiąc:

Kubki smakowe chemicznie aktywne, intensywność ruchów połykania wód płodowych zależy nie tylko od odczuwania głodu, ale także od ich smaku (np. smak słony hamuje połykanie) oraz od samopoczucia dziecka.Im słodsze wody tym wolniej je połyka, dokładniej smakując. Na nagłe zmiany temperatury, oświetlenia oraz silne dźwięki dziecko reaguje przyspieszeniem akcji serca, zwiększeniem ruchliwości (niepokojem) całego ciała oraz gałek ocznych, zmianą pozycji ciała (w celu ucieczki od bodźca naruszającego normalne warunki).

6-ty miesiąc:

Po koniec 6. miesiąca otwiera się szpara powiekowa. Gałka oczna porusza się w górę i w dół oraz na boki. Reakcja na silne światło coraz bardziej wyraźna. Prawie połowa dzieci reaguje na silny dźwięk reakcją przestrachu. Pod koniec trymestru receptory równowagi są pod względem rozmiaru i funkcji w pełni dojrzałe.


III trymestr

Dziecko staje się istotą czująca i reagująca już przed urodzeniem
narządy zmysłów rozpoczynają funkcjonowanie w kolejności:
dotyk, równowaga,węch,smak,słuch,wzrok
Rozwój zmysłów wzajemnie od siebie zależny.
Zmysł dotyku:
Środowisko śródmaciczne dostarcza stymulacji dotykowej. Dziecko dotyka ścian macicy, łożyska, pępowiny, siebie zwłaszcza twarzy, która jest szczególnie wrażliwa na dotyk
pozwala dziecku odczuć świat „ na własnej skórze” oraz doznać, że jest, że istnieje.
Zmysł węchu i smaku:
Węch, komórki nerwowe niosące informacje o zapachu są już od dawna czynne
skład chemiczny płynu owodniowego zależy od odżywiania się matki np. przyprawy-specyficzny zapach. Rodzi się ono ze zdolnością do odróżniania zapachów przyjemnych (np. wanilii, truskawek) i nieprzyjemnych (np. amoniaku, zgniłych jaj),smak ważny regulator rozwoju dziecka i ćwiczeń ruchów oddechowych. Słodki posmak wód zachęca do picia, co dostarcza produktów odżywczych i pobudza ruchy klatki piersiowej.
Zmysł słuchu:
Dziecko reaguje na dźwięk ( niezależnie od matki) w postaci zmian w ruchach ciała, akcji serca, prądach czynnościowych mózgu, rytmie ruchów klatki piersiowej. Dziecko najpierw jest wrażliwe na: wibracje, silne, pojedyncze dźwięki następnie na coraz bardziej subtelne dźwięki. Głos matki jest bardziej słyszalny niż głos innych osób. Dziecko odbiera dźwięki na drodze pozaakustycznej i uczy się różnicować ich rytm, natężenie, akcent, szczególny rodzaj dźwięku- muzyka, zaleca się słuchanie instrumentów tj.: fagot, flet wiolonczela, ponieważ zdolność do odbioru dźwięków o niskich częstotliwościach rozwija się szybciej
dziecko woli słuchać muzyki spokojnej, o stałym rytmie i tempie podobnym do częstotliwości uderzeń serca człowieka dorosłego w stanie spoczynku.
zmysł wzroku:
Światło dociera do macicy przez coraz bardziej naciągnięta skórę brzucha. Dziecko rozróżnia cienie jasne i ciemniejsze. Od 26. tyg. reaguje wzmożeniem ruchów i zmianą rytmu serca.


CZYNNIKI ZABURZAJĄCE ROZWÓJ W OKRESIE PRENATALNYM

Rozwój zależy od czynników genetycznych, paragenetycznych i pozagenetycznych. Zaburzenia rozwoju o charakterze genetycznym: przekazywane dziedzicznie lub spowodowane działaniem na komórki rozrodcze, zygotę i embrion szkodliwych czynników powodujących zmianę materiały dziedzicznego np. zespół miauczącego kota, Downa, Turnera, hemofilia, fenyloketonuria, choroby psychiczne. Zaburzenia paragenetyczne
genetyczno-konstytucjonalne właściwości matki stanowiące tzw. regulator matczyny wpływający na modyfikację predyspozycji genetycznych dziecka. Zaburzenia pozagenetyczne są przyczyną chorób i wad wrodzonych powstałych w okresie jajowym (1-2 tydzień) zarodkowym (3-8 tydzień) i płodowym (od 9 tyg.) mogą być spowodowane:
wirusem (np. różyczki, świnki, żółtaczki zakaźnej, grypy) bakterią (np. kiły) pasożytem (np. toksoplazmozy) promieniowaniem (np. rentgenowskim, ultrafioletowym)
toksynami ( są nimi najczęściej: alkohol, nikotyna, narkotyki, leki, zwłaszcza hormonalne, psychotropowe i antybiotyki, oraz związki ołowiu, rtęci i azbestu a także środki ochrony roślin) niedotlenieniem ( z powodu np. zaburzonego krążenia krwi w organizmie matki, dziecka lub łożysku) stanami niedoborowymi ilościowymi (niedożywienie) lub jakościowymi (np. niedobór witaminy A, B2) chorobami matki (np. cukrzyca, choroba nerek, serca)
komplikacjami ciążowymi (np. zagrażające poronienie, krwawienie w ciąży, zatrucia ciążowe, wysokie miano przeciwciał w wyniku niezgodności głównych grup krwi lub czynnika Rh),stresem matki.

ROLA ZWIĄZKU MATKI Z DZIECKIEM I CZYNNIKÓW EMOCJONALNYCH
ROZWÓJ W OKRESIE NIEMOWLĘCYM
STADIUM NOWORODKA (WŁAŚCIWOŚCI DZIECKA)

Pierwszy miesiąc życia to okres przystosowawczy do życia w nowym, pozamacicznym środowisku. Dziecko musi przystosować się do: zmian temperatury, nowego sposobu oddychania, nowego sposobu przyjmowania pokarmu i wydalania zbędnych produktów ,w chwili urodzenia 3,37 kg i 51,2 cm, duża głowa z małą częścią twarzową stanowi 30 % masy ciała; długi tułów i krótkie kończyny, duży udział tkanki chrzęstnej w układzie kostnym
ciemiączko duże (zarasta ok. 15 miesiąca), ciemiączko małe (zarasta w pierwszym kwartale życia), przyjmuje postawę leżącą asymetryczną.Leżąc na plecach zwraca głowę w jedną stronę a kończyny asymetrycznie (jedna wyprostowana – ta po stronie głowy a druga zgięta
noworodek przewaga zginaczy nad prostownikami. Wszystkie odruchy u noworodka można podzielić na 2 grupy: wspólne dla noworodka i człowieka dorosłego, odruch źrenicowy, mrugania, ssania, połykania, odruch wydalania moczu i kału występujące tylko u noworodków i/lub niemowlęcia a zanikające lub patologiczne u człowieka dorosłego
odruch Babińskiego (unoszenie dużego palca przy podrażnieniu stopy, odruch toniczno-szyjny (wraz z odwróceniem głowy wyprostowują się kończyny po tej samej stronie a kurczą po przeciwnej, odruch Moro (unoszenie kończyn i przyciąganie ich do ciała w geście obejmowania, odruch chwytny ( zaciskanie dłoni na przedmiocie i mocne trzymanie tak, że można dziecko unieść i oderwać od podłoża), odruch marszu automatycznego
naturalny rytm aktywności: snu i czuwania, noworodek głęboko śpi, jeśli regularnie oddycha a jego oczy nie poruszają się (8-9 godz. Na dobę); sen lekki szybkie ruchy gałek ocznych i nieregularny oddech; drzemie oczy otwarte, ale nieprzytomne; otwarte i przytomne oczy bierne czuwanie. Noworodki śpią 16-18 godz. na dobę. Możliwość odbierania bodźców przez noworodka: równowagi –kiedy płacze podniesienie uspokaja go, dotyku – dotknięcie okolicy ust wywołuje znieruchomienie, smaku – potrafi odróżnić smaki: słodki, słony, kwaśny i gorzki (lubi słodki), węchu – reaguje na zapach pewnych pokarmów tak samo jak dorosły.
Rozpoznaje zapach mleka matki może zlokalizować zapach i odwrócić się od nieprzyjemnych zapachów słuchu – preferuje dźwięki o czystych tonach różnicuje niemal wszystkie dźwięki mowy ludzkiej odwraca się w kierunku dźwięku preferuje dźwięki wysokie wypowiedzi z wysoką intonacją oraz głos swojej matki, wzroku – akomodacja wzroku i ostrość widzenia są ograniczone przygląda się i próbuje śledzić poruszający się obiekt widzenie kolorów nie jest jeszcze dobrze rozwinięte. Dzieci w 2-3 dobie życia zdolne są do naśladowania wyrazów mimicznych swoich opiekunów. W 2-3 tyg. patrząc na wyraz twarzy rodzica jak on wysuwa język, otwiera usta, zaciska wargi naśladują nie tylko ruchy mimiczne, ale także ruchy głowy
noworodka kładziemy na boku coraz lepiej reaguje odruchami bezwarunkowymi.

ZMIANY ROZWOJOWE NIEMOWLĘCIA

Wzrost zwiększa się o 50 % w 3-4 miesiącach. Faza bierności – do 6. miesiąca gdyż cechy funkcjonowania ustroju dziecka i parametry biochemiczne są takie same jak w okresie płodowym. Piąty a siódmy miesiąc „fizjologiczne urodziny” po nim „faza ekspansji”, której pierwszy podokres związany jest z rozwojem umiejętności panowania nad własnym ciałem
doskonalą się wówczas fizjologiczne i biochemiczne mechanizmy prowadząc do stanu równowagi- homeostazy. W tym okresie szybko rozwija się aparat ruchu (kościec+ mięśnie)
z pierwotnej kifozy ok. 304 miesiąca życia. Lordoza szyjna (umiejętność podnoszenia i utrzymania głowy), a ok. 9-12 miesiąca życia lordoza lędźwiowa, powstaje w efekcie pionizacja postawy. Intensywny rozwój tkanki tłuszczowej – sprzyja termoregulacji odruch ssania pojawia się w odpowiedzi na bodźce dotykowe, kinetyczne przy ułożeniu w pozycji karmienia a następnie wzrokowe widok piersi. Poważne wewnątrz ustrojowe przemiany biochemiczne od 6. miesiąca życia wyżynanie się zębów mlecznych, trwa do 3 roku życia.

ROZWÓJ MOTORYCZNY

Rozwój psychoruchowy (powiązania psychiki i motoryki). Cefalokaudalny kierunek rozwoju
rozwój postępuje od części głowowej (ruchy gałek ocznych, ruchy mięśni szyi) poprzez część tułowia (ruchy rąk, tułowia) a następnie nożna (dowolne ruchy nóg, chodzenie)
proksymodystalny kierunek rozwoju. Zmiany postępują w kierunku od osi podłużnej ciała na boki, czyli najpierw mięśnie położone blisko kręgosłupa, mięśnie ramion, przedramion, dłoni i palców. Łokciowo-promieniowy kierunek rozwoju w osi poprzecznej ciała rozwój przebiega od 5 palca dłoni do kciuka dwie prawidłowości rozwoju ruchowego: przejście od globalnych, rozlanych do zlokalizowanych reakcji ruchowych (noworodek reaguje na dźwięk nieskoordynowanymi ruchami całego ciała zaś niemowlę potrafi w odpowiedzi odwrócić głowę), wcześniejsze przyswajanie ruchów cyklicznych (dwufazowych np. potrząsanie grzechotką) niż acyklicznych (trójfazowych np. spostrzeganie, sięganie i chwytanie)
postawa: 3 miesiąc dziecko podniesione do pozycji pionowej zdolne jest sztywno trzymać głowę, w 8 miesiącu samodzielnie siedzieć, w 10 miesiącu życia stać, trzymając się oparcia, 11 miesiącu stoi bez oparcia. Rozwój lokomocji: obroty w pozycji leżącej, z pleców na bok 3 miesiąca, z brzucha na plecy 5 miesiąc, z pleców na brzuch 6 miesiąc, posadzone lub podciągnięte siedzi 5/6 miesiąc. Samodzielne siadanie i pełzanie – 8 miesiąc (nawet i 6/7 miesiąc). Raczkowanie – 10/11 miesiąc.Chodzenie 12 m (Ew 13). Chwyt i manipulacja
4-5 miesięcy. Ruch wahadłowy, uruchomiony staw barkowy chwyt prosty; całą dłonią od góry; palce owijają przedmiot; dłoń poziomo do podłoża, symetryczne ruchy obiema rękami ku przedmiotowi, zbliżanie do ust, wypuszczanie 5-6 miesiąc. Ruch łukowaty; uruchomiony staw łokciowy, chwyt dłoniowo-łokciowy prosty; chwytanie całą dłonią (bez kciuka)
sięga jedną ręką, postukuje, potrząsa; nie jest zdolne utrzymać dwóch przedmiotów jednocześnie. 6-8 miesiąc ruch łukowaty; pochylanie całego ciała ku przedmiotowi
chwyt nożycowy; przywodzenie kciuka do pozostałych palców, sięga jedna ręką (zaznacza się przewaga jednej ręki), trzyma po jednym przedmiocie w jednej ręce; ogląda je i przekłada z ręki do ręki.8-9 miesiąc zbliżanie bezpośrednie ręki ku przedmiotowi; uruchomiony staw nadgarstkowy. Chwyt pęsetkowy; przeciwstawienie kciuka i p. wskazującego; chwytanie opuszkami palców, chwyta jednocześnie kilka przedmiotów; angażuje obie ręce
manipuluje przedmiotami używając obu rąk. Istotny aspekt manipulacji: koordynacja wzrokowo-ruchowa. W 1 Roku życia manipulacja niespecyficzna (taki sam schemat czynności chwytania do wszystkich przedmiotów) pod koniec 1 roku życia działania stają się specyficzne (np. wie, że piłkę się turla a klocki do wiaderka).

ROZWÓJ POZNAWCZY

Wrażenia i spostrzeżenia (percepcja). Od pierwszych dni dziecko identyfikuje bodźce
powoli dziecko uczy się różnicować i czasem potrafi to robić w odniesieniu do przedmiotów podobnych. Uczą się dostrzegać tożsamość w obiektach (ujmują stałość liczby obiektów bez względu na ich ułożenie w przestrzeni), wzrok, wczesne dzieciństwo-intensywny rozwój
noworodek reaguje na zmianę intensywności światła: otwiera oczy w ciemności i zamyka przy ostrym świetle. Do ok. 3 m proces akomodacji soczewek nie przebiega prawidłowo, co powoduje, że: niemowlę widzi obiekty znajdujące się bardzo blisko (do 21 cm), widzi twarz matki czy opiekuna od karmienia i zabiegów pielęgnacyjnych w 12 miesiącu ostrość wzroku dorównuje dorosłemu człowiekowi. Noworodki częsta patrzą na obiekty układające się we wzór zaś niemowlęta patrzą dłużej na wzory ułożone z gęsto umieszczonych elementów
...