Hormony i ich podział:

Hormony to substancje odpowiadające za kontrole humoralną środowiska wewnętrznego. Wspólną cechą  wszystkich hormonów jest to, że wytworzone w jednym narządzie , tkance lub komórce są przenoszone przez płyny ustrojowe i oddziaływują na czynność innych narządów, tkanek i komórek.. dzielimy je na: a)wydzielane w wyspecjalizowanych narządach (gruczołach dokrewnych) – są to hormony gruczołów dokrewnych. B) hormony tkankowe. C)hormony o działaniu ogólnym lub miejscowym – oddziałują na sąsiednie komórki poprzez płyn zewnątrzkomórkowy. Podział hormonów dokrewnych: a)zbudowane z aminokwasów lub związków pochodnych (nie przechodzą przez błonę komórkową) – podwzgórze, część gruczołowa przysadki, część przysadkowa przysadki, szyszynka, gruczoły tarczowy, gruczoły przytarczyczne, wyspy trzustkowe (langerhansa), rdzeń nadnerczy. B)hormony steroidowe pochodne cholesterolu – kora nadnerczy, jądra w komórkach śródmiąższowych heidiga, jajniki w komórkach pęcherzyków jajnikowych Graffa, jajnikach ciałka żółtego sposoby działania hormonów na poziomie komórek a)stroidowe – wnikają prawie do każdej komórki (które posiadają odpowiedni receptor cytoplazmatyczny). Kompleks, hormon, receptor imigruje do jądra komórkowego i wiąże się z białkiem chromatyny. Uaktywniają się cząsteczki chromatyny i powstaje mRNA. Hormony te wnikają do wnętrza komórek docelowych. Nadmiar jest metabolizowany i usunięty przez wątrobę. B)peptydowe – nie wnikają do wnętrza komórek, łączą się z receptorami błonowymi i aktywizują enzym cyklaze adenylową. Regulacja wydzielania hormonów na zasadzie sprzężeń zwrotnych. Długie i krótkie pętle sprzężeń. Wydzielanie hormonów ujemnego sprzężenia zwrotnego. Informacja o poziomie hormonów jest kierowana zwrotnie do właściwego gruczołu. Hormony steroidowe łatwo pokonują barierę krew: mózg tworząc klasyczne pętle sprzężeń zwrotnych ujemnych z podwzgórza. Krótka pętla (podwzgórze - przysadka) pobudzenie przysadki przez libezynę do wydzielania ACTH, który z kolei zwrotnie hamuje uwalnianie libezyn przez podwzgórze długa pętla – pobudzona przez ACTH kora nadnerczy wydziela kortykosteron, który zwrotnie hamuje aktywność podwzgórza i przysadki. Struktura układu hormonalnego – mózg, tarczyca, przytarczyca, nadnercza, trzustka, jajniki i jądra. Wewnątrz wydzielnicze funkcje podwzgórza i jego neurohormony czynniki uwalniające i hamujące. Hormony podwzgórza – sterują czynnościami przysadki, które są wydzielane do zwrotnej sieci naczyniowej łączącej podwzgórze z przysadką. Funkcje uwalniające (liberyny) pobudzają przysadkę do wydzielania odpowiednich hormonów tropowych, np.: kortykolibezyna zwiększa wydzielanie ACTH, gonadolibezyna, tyrolibezyna, somatolibezyna. Funkcje hamujące (statyny) hamuje wydzielanie przez przysadkę odpowiednich hormonów tropowych np.: SOM hamuje wydzielanie hormonu wzrostu; atostatyna; prolaktostatyna; melanostatyna. Neurohormony przysadki to wazopresyna i okscytocyna. Uwalniane są z części neuronowej przysadki. Wazopresyna – (araginowa), kurczy mięsnie naczyń krwionośnych i zwiększa resorubcję zwrotną wody w nerkach. Obniżenie ciśnienia tętniczego na skutek utraty krwi wywołuje wydzielanie do krwi znacznych ilości wazopresyny. Oksytocyna – OXY- wydzielana do krwi z części nerwowej przysadki na drodze odruchowej. Podrażnienie receptorów brodawki sutkowej powoduje wydzielanie oksytocyny, która kurczy mięśnie  przewodów mlecznych àsutka i wydala mleko w nich zgromadzone. Wydzielanie oksytocyny powoduje też podrażnienie receptorów w szyjce macicy, pochwie à co ułatwia poród. Hormony podwzgórzowe działające pobudzająco (powodują wydzielanie hormonów przez przysadkę) to: kortykoliberyna, tyrolibezyna, gonadolibezyna, samatokrynina. Działające hamująco: sarynatostatyna, prolaktostatyna (zmniejszają lub całkowicie hamują biosyntezę i uwalnianie do krwi hormonów przysadki). Biosynteza i wydzielanie podwzgórzowych hormonów do przysadkowego układu wrotnego są kontrolowane przez: transmitery, przez korę nadnerczy, gruczołów tarczowych, gruczoły płciowe wytwarzane w podwzgórzu prostaglandyny, inne bodźce ze środowiska zew. i wew. Przysadka mózgowa i jej hormony a) część gruczołowa- hormon wzrostu (hGH)- komórki somatropowe, prolaktyna (PRL)- komórki prolaktynowe, hormon kortykotropowy (ACTH)- komórki kortykotropowe, hormon tyretropowy- kom. tyretropowa à pobudza do wydzielania komórki tarczycy, hormony gonadotropowe FSH i LH- kom. gonadotropowe à pobudza gruczoły dokrewne, jajniki i jądra, hormon wzrostu- pobudza wątrobę, inne narządy i tkanki do wydzielania czynników wzrostowych. Czynnik i wzrostowy insulinopodobny- zasadniczy czynnik wzrostowy. Hormon wzrostu bierze udział w syntezie białek, przemianie węglowodanów, tłuszczy i przemianie mineralnej. Podwzgórze reguluje uwalnianie HGH z części gruczołowej przysadki za pośrednictwem dwóch hormonów: *hormonu uwalniającego hor. wzrostu z przysadki – somatokryniny (GRH). *hormonu hamującego uwalnianie hor. wzrostu z przysadki – somatostatyny (SRE).  Prolaktyna- wzmaga syntezę białka komórkowego w całym organiźmie u obu płci. Hormon hamujący uwalnianie prolaktyny to dopamina. Zwiększa się jej wydzielanie u kobiet w ciąży. Prolaktyna hamuje wydzielanie hormonów gonadotropowych  (FSH i LH). Hormony tropowe: ACTH, TSH, FSH, LH – kontrolują zależne gruczoły dokrewne. Są wydzielane do krwi w sposób pulsacyjny. b) część pośrednia- komórki nabłonkowe wydzielają hormony melanotropowe. Hormon melanotropowy wywołuje u ludzi zmianę w rozmieszczeniu melaniny w skórze oraz uwalnianie wolnych kwasów tłuszczłowych z tkanki tłuszczowej. Tarczyca- hormony jej to: tyroksyna T4, trójjodotyronina T3, kalcytonina. Czynnośc gruczołu: wychwytanie jodu, synteza T3 i T4, magazynowanie T3 i T4, uwalnianie do krwi T3 i T4. Czynniki zwiekszające wydzielanie hormonów tarczycy: h. tyreotrpowy (TSH) z części gruczołowej przysadki, podwzgórzowy hormon uwalniający h. tyreotrpowy z przysadki, zimno, wazopresyna i adrenalina. Hamowanie wzrostu średniej temperatury otoczenia, jod nieorganiczny, niedobór jodu, związki egzogenne. Rola T3 i T4: zwiększenie zapotrzebowania na tlen, wytwarzanie ciepła, zwiększone wydzielanie hormonu wzrostu, wzmożona synteza białek, rozpad cholesterolu, zwiększona przemiana wodno – mineralna. Kalcytonina – wytwarzana w komórkach przypęcherzykowych gruczołu tarczowego i zwiększona zawartość jonów wapniowych pobudza komórkę do jej wydzielania. Kalcytonina działa na kości hamując resorpcję wapnia i odwapnienie kości. Niedobór à kretynizm, wole, obrzęk śluzowaty, grubość. Nadmiar à choroba basedowa, wytrzeszcz, nerwowość, ruchliwość. Trzustka: a) wyspy trzustkowe- (Langerhansa)- stanowią około 1% masy całej trzustki. Występują tu komórki A wydzielające glukagon i komórki B wydzielające insulinę i amelinę, komórki D wydzielające – samatostatynę, komórki F – trzustkowy polipeptyd. Insulina: jest hormonem białkowym. Cała insulina wydzielona przez wyspy przepływa przez wątrobę we krwi żyły wrotnej. Obniża poziom glukozy we krwi, przypiesza proces utleniania glukozy i przyspiesza syntezę tłuszczów i białek. Niedobór insuliny we krwi powoduje cukrzycę. Glukagon: wytwarzany przez komórki A. Zwiększa stężenie glukozy we krwi i przyspiesza glikogenolizę. Działania glukagonu jest antagonistyczne do insuliny. Hormony kory nadnerczy i rdzenia nadnerczy: a) kora nadnerczy wydziela hormony steroidowe, pozostaje pod kontrolą przysadki: *aldosteron – reguluje gospodarkę Na+, K+, H2O *hydrokortyzon i kortyzol- reguluje gospodarkę węglowodanową, białek i tłuszczów, *androgeny- rozwijających drugi narząd, wpływ na gospodarkę białek. b) rdzeń nadnerczy: *adrenalina i noradrenalina –zwiększają ciśnienie krwi, tempo bicia serca i tempo oddechu. Jajniki- hormony jajnika dzielą się na dwie grupy: estrogeny – powstają w pęcherzykach jajnikowych II rzędowych dojrzewających (Graafa). Zasadniczymi hormonami są estradid, estron, estriol. Najwięcej estrogenów wydziela się w fazie folikularnej oraz w drugiej połowie fazy lutealnej. Rola: wywołują rozrost błony śluzowej macicy, powodują przerost błony mięśniowej macicy i jajowodu, wpływają na drugorzędne cechy płciowe, wyzwalają popęd płciowy. Progesteron- wytwarzany przez komórki ciałka żółtego w jajnikach w fazie lutealnej. Progesteron działa na macice antagonistyczne w stosunku do estrogenów. Regulacja: dojrzewanie pęcherzyków II rzędowych, zachodzi pod wpływem FSH przysadki. Jego wydzielanie hamowane jest przez inhibinę. Owulacja występuje na wskutek wzmożonego wydzielania FSH i LH. Jądra: zasadniczy hormon to testosteron kontrolowany przez LH- lutenizujący. Testosteron wywołuje: *u mężczyzn rozwój cech płciowych męskich obejmujących wykształcenie narządów płciowych, prostaty, pęcherzyków nasiennych, owłosienia. *u płodów płci męskiej różnicowanie się ośrodka rozrodczego w podwzgórzu kierunku typu męskiego. *u obu płci przyspieszenie syntezy białek.

TERMOREGULACJA

1.Sposoby wymiany ciepła między organizmem a otoczeniem. Promieniowanie – przekazywanie ciepła w postaci promieni podczerwonych z jednego ciała na drugie nie będące z nim w bezpośrednim kontakcie proporcjonalnie do temperatury ciała promieniującego bez względu na temperaturę otoczenia. Przewodnictwo – wymiana ciepła między dwoma ciałami bezpośrednio się spotykającymi. Przenoszenie ciepła z części układu o temp. wyższej do części o niższej temp. oba ciała muszą być dobrymi przewodnikami (H2O przewodzi 25x szybciej niż powietrze). Konwekcja (przenoszenie) – oznacza że będące w ruchu ciała trzecie np.: powietrze lub woda, najpierw pobiera ciepło od ciała o wyższej temp, a następnie przenosi je na ciało chłodniejsze czyli wspomaga przewodnictwo. W ten sposób układ chłodzi się ruchem powietrza zimnego, ale może też się ogrzać ruchem powietrza gorącego. Parowanie – zmiana stanu skupienia z ciekłego na gazowy. Odbiera od ciała o wyższej temp. tyle ciepła, ile zużywa się na przeprowadzenie określonej ilości H2O w stan pary. Na wyparowanie 1 l. wody zużywa się 580 cal. 2.Stałość temp jako przejaw homeostazy. Homeostaza – utrzymanie względnie stałej temp ciała niezależnie od wahań temp zewnętrznej. Jest zdolnością do utrzymania wagi między ciepłem traconym a wytwarzanym. Człowiek ma bardzo stałą temp ciała – pod pachą 36,6C, w jamie ustnej – 36,8C w odbytnicy – 37C w wątrobie 38 – 39. Temp w różnych częściach ciała wyrównuje krążąca krew, reguluje stały stosunek ciepła traconego od ilości ciepła wytwarzanego. Organizm traci ciepło przez – skórę (promieniowanie, przewodnictwo, pocenie się), układ oddechowy (z wydychanym powietrzem), przewód pokarmowy, układ moczowy (z kałem i moczem). Wytwarzanie ciepła zależy od: podstawowej przemiany materii BHR, pracy mięśni szkieletowych, czynności przewodu pokarmowego. 3.Ośrodek termoregulacji- utrzymuje temp. ciała na stałym poziomie. Znajduje się w części przedniej podwzgórza. O...