Ekran ciągle przegrywa z życiem.pdf

Panie Profesorze, właśnie dowiedzieliśmy się, że Internet przestał istnieć. Koniec z

odbieraniem i wysyłaniem e-maili, buszowaniem w Sieci w poszukiwaniu informacji...

Nie ma Internetu? Nasuwa mi się skojarzenie, chyba scena z jakiegoś filmu: kończy się życie na

ziemi, nie ma ludzi. Zostaje tylko jeden człowiek. Chodzi po zgliszczach i odbiera nieczytelne

sygnały z nadajnika, który działa tylko dlatego, że wiatr porusza klawiszem nadajnika. Czy taki

rzeczywiście stałby się wtedy świat? Dopuszczałem to oczywiście w myśleniu katastroficznym, w

wymiarze globalnym, że nie ma informacji, fale przestają działać. Dla mnie byłoby to okropne, jest

wyobrażalne...

...ale to byłaby katastrofa?

Tak. Chociaż podźwignęlibyśmy się jakoś, zapewne wrócilibyśmy do prostych sposobów

komunikowania. A ten brak Internetu? Natura człowieka jest taka, że jak osiągnie wyższy poziom -

czegokolwiek - jedzenia, ubierania, sposobu leczenia, to nie chce się cofać, do stadium gorszego.

To jest bardzo silny mechanizm. Może to jest dobre, że mamy taką potrzebę, że ciągle idziemy do

przodu. Z psychologicznego punktu widzenia, przyzwyczajenie się do czegoś wygodnego, czyli

nasze wyuczenie, nowe nawyki, uzależniają od kolejnych osiągnięć technologicznych.

Pamiętam, jak kilkanaście lat temu jako badacz akademicki, byłem jednym z tych, którzy jako

pierwsi, w ogóle do KUL i do Polski, przywozili ze Stanów Zjednoczonych ideę praktycznego

zastosowania pierwszych pecetów. Potem komputerów, ale już sprzęganych w jeden organizm,

połączonych w sieć.

Niemożność korzystania z Internetu to dla mnie byłaby wielka szkoda. Wyobrażam sobie także, jak

dużo byłoby potwornego zamieszania w świecie, ile byłoby różnych kosztów. Musielibyśmy wrócić

do przesyłania listów, tego wszystkiego, co się przesyła teraz, przez Internet. Cały bagaż informacji

musiałby znów spocząć na papierze, a od tego już odwykliśmy. Nie chcemy. A po drugie czas.

Bylibyśmy źli i zawiedzeni, sfrustrowani, ponieważ teraz liczy się czas, więc powtarzam, że to

byłoby niekorzystne.

Moje życie prywatne bardzo mocno wiąże się z tym wygodnym kontaktem przez Internet. Z moimi

dziećmi, z których jedno jest za granicą. Z wieloma moimi znajomymi rozmawiamy, wymieniamy

informacje, poglądy prawie tylko przez Internet. Mało już piszę listów tradycyjnych. Lubię je

otrzymywać, ale nierealne już jest, aby tylko taką drogą odbywała się moja i naukowa i prywatna

korespondencja. Mam duży respekt i cieszę się z tego, że Internet jest. Nie chcę już żeby było

inaczej.

Jest grupa ludzi, która żyje z tego i gdyby to przepadło, przestało funkcjonować, to oni popadaliby

w stan depresji, może nawet popełnialiby samobójstwa.

Znaleźlibyśmy się w sytuacji porównywalnej np. z kryzysem w USA latach 30?

Tak, to byłoby ogromnym kryzysem zwłaszcza dla tych, którzy mają z tego pieniądze. Są

kooperacje ludzi, którzy się nie widzą, a komunikują się za pomocą Internetu, oni wypracowują

jakieś nowe dobra, i to jest to.

Panie Profesorze, przeżył Pan w pierwszych doświadczeniach nieufność, czy lęk przed

Internetem?

Lęk, nieufność - może nie, ale kiedyś przeżyłem taki szok albo duży dyskomfort niewiedzy. Gdy

zacząłem się "uczyć komputera" to miałem jakieś 30 lat. Byłem już doktorem uniwersytetu. I

poczułem się głupio, że nie umiem. Pocieszałem się tym, że obok, za drzwiami siedział dużej klasy

profesor Harold Kelley. Wszyscy wiedzieli, że kupił sobie osobisty komputer. I mówiło się, że jak

Kelley idzie po korytarzu i gwiżdże, to coś mu się udało. Potem z nim rozmawiałem i dowiedziałem

się, że zamykał się na klucz, bo się wstydził swojej niewiedzy. Ale uczył się aż się nauczył. Drugi

słynny profesor nigdy komputera się nie nauczył, pisał na maszynie cały czas.

Kwestia pewnych barier, nawyków?

Tak, i jeszcze oczekiwanie, że taki profesor powinien wiedzieć. A nie wie, więc głupio.

Czy Internet jest wynalazkiem na miarę największych osiągnięć w historii ludzkości,

cywilizacji?

Ja podzieliłbym odkrycia i wynalazki na dwa typy: jeden to taki, który ma ogromne znaczenie, ale

bezpośrednio nikt z nas z tego nie korzysta (to np. dzieło Kopernika). Natomiast są takie wynalazki,

które się rozkładają na każdego człowieka, a więc pismo, pieniądz, tego każdy używa. Internet, to

cały czas jakaś wymiana, jakaś komunikacja, to jest rewelacja. To, żeby każdy, ze swojego domu (z

Wólki Przylubelskiej, jak ja to mówię) gdzie nie ma nic, nawet energii nie musi być, tylko może

być bateria, czy satelita, mógł komunikować się z całym światem, to jest wielki fenomen.

Mimo wielu lat pracy naukowej na uczelniach amerykańskich, francuskich i osiągniętej

pozycji akademickiej zawsze bliska była Panu sprawa edukacji wsi. Jakie jest tam miejsce dla

Internetu?

Jestem za jak największym rozwojem Internetu na wsi, ale pod warunkiem, że ta edukacja nie

będzie pod dyktatem Sillicon Valley, jeśli to nie będzie taki czysty wirtualizm nałożony na wsie.

Chodzi mi o danie ludziom wsi możliwości współtworzenia. Samo narzędzie jest neutralne, może

być pięknie kształtowane. Ale niech jeden, czy dwa ośrodki nie kształtują świata, nie mówią, jaka

jest wizja szczęścia, co powinniśmy robić. Nie, niech to pochodzi stamtąd. Niech mieszkańcy wsi

robią swoje strony internetowe. Co znaczy swoje? Niech wydobywają treści, które są u nich, nie

wirtualne, tylko z ich życia, z ich bogactwa kulturowego. Bo jeśli uważają, że pewne rzeczy są dla

nich ważne, a tu im się próbuje co innego narzucać, to nie będzie dobra edukacja. To musi być

interaktywne, a nie przepływ treści tylko w jedną stronę, z Sillicon Valley i Hollywood do wsi pod

Łęczną.

A czy sądzi Pan, że Internet jest dobrą formą edukowania, czy ludzie w Polsce dojrzeli już do

tego? Przeprowadzał Pan już egzamin przez telefon...

Tak, i za jakieś dwa tygodnie mam kolejny "telefoniczny" egzamin doktorski na University of

Minnesota w USA. Ja tutaj wiem, jaka jest praca, przewodniczący przedstawi mi ludzi, którzy

zasiadają w amerykańskiej komisji. Musze przedstawić się, po głosie poznajemy się, i jest normalna

obrona. Potem przyjdą protokoły, będzie głosowanie, czy zgadzam się na ocenę na podstawie tego

co słyszałem.

Brałem udział także w telekonferencyjnej obronie magisterium dziewczyny z Nowej Kaledonii.

Wcześniej była na kursie we Francji, który prowadziłem i byłem jednym z dwóch promotorów. Ona

siedziała tam z kimś z komisji, a my po drugiej stronie, w Nancy we Francji, czyli widzieliśmy

siebie nawzajem. Są i takie możliwości techniczne.

Mnie się wydaje tak, obserwując młode pokolenie moich dzieci i może wasze, w wieku lat 30.

Myślę, że to pokolenie jest już przygotowane do tego, żeby tej formy używać. Druga rzecz to, czy

lubimy, czy nie lubimy, czy jesteśmy przygotowani, czy nie to i tak życie nas do tego zmusza. Co

znaczy, że zmusza? Jest taniej. Tańsza może być edukacja, kiedy ktoś może mieć dostęp do

Internetu w domu. To jest wygodniejsze.

Nie mam nic przeciwko temu, żeby Internet zastępował tradycyjne formy.

Howard Rheingold mówi, że komunikując się przez Internet jesteśmy "Słowami Na Ekranie".

Przeżywamy renesans sztuki słowa? Czy możemy to i tak interpretować?

Nie szedłbym tak daleko. Nie wiem czy to jest powrót do słowa, bo słowa towarzyszyły

człowiekowi cały czas i w komunikacie mówionym i pisanym. A co do renesansu słowa, w szkole

mówili nam "czytajcie", ale mówili "czytajcie literaturę piękną", różną. Książki są obszerne, tam

człowiek wpisany jest w bogactwo świata. Tu mamy sygnał niezmiernie okrojony, dotyczący tylko

jakiejś rzeczy: przyślij mi to, spotkamy się tam.

W e- mailach to jest pewną konwencją, odpisuje się szybko, często niedbale...

Brzydki standard, na który ja się siłą inercji i zapewne lenistwa godzę. Jako akademik chciałbym

się przyznać do takiej rzeczy niegodziwej. Sam sobie szukam usprawiedliwienia. Dla czego? Dla

moich błędów, bo to jest tylko e-mail. Szybko piszę, to nawet literówka przejdzie czego w

normalnym liście nie mógłbym nigdy zaakceptować. To jest niedobre. Sam do tego doszedłem, (nie

toleruję jedynie błędów ortograficznych), że w Internecie mamy szybkość słowa kosztem elegancji.

Te wszystkie skróty uproszczenia, kiedy odpisuje na e-mail lub go dostaję, nie podobają mi się.

Mam pewien dyskomfort, ale to akceptuję.

Skąd się bierze ta szybkość? Gdy otwieram pocztę i mam kilkanaście nieprzeczytanych e-maili, to

chcę odpowiedzieć, choćby jednym słowem, lakonicznie (np. "tak" lub "nie" i w podpisie moje

inicjały "ZZ", np. w korespondencji z moimi studentami). Ale komunikat taki jest nie do końca

osobisty, adresat nie wie czy ja go lubię, czy ja szanuję jego wysiłek, że on się chce ze mną spotkać,

aby coś przedyskutować. To jest minus.

Czyli ktoś, kto przygodę z Internetem dopiero zaczyna i tej konwencji nie zna może poczuć

pewien dyskomfort?

Tak, zwłaszcza, kiedy ludzie się jeszcze nie znają. Jeśli kogoś się zna, jest się w bezpośredniej

interakcji to można sobie pozwolić na takie lakoniczne wypowiedzi. Bo te krótkie komunikaty i tak

dużo nam wnoszą. Kiedy się internauci poznają, to tu bym jednak sugerował większą dbałość, tak

jakbym to był pierwszy list. Żeby to było przedstawienie się, żeby ten ktoś wiedział, kim ja jestem,

z kim ma do czynienia. Żeby się nie naciąć w tej szybkości. Nawiązujemy kontakt, i może nawet

dochodzi do romansu, albo kontraktu finansowego, z kimś, kogo my nie znamy. Tutaj potrzeba

większej dbałości, takie jest moje wrażenie. Ponadto myślę tak. Nasz umysł działa w ten sposób, że

próbuje tworzyć całe mapy, jakiś cały system, musi mieć jakąś całość. Przy skąpej informacji

internetowej musimy resztę dobudowywać, w tym dobudowaniu istnieje prawdopodobieństwo

pomyłki, o czym psychologia wie. Jesteśmy skłonni, ze w względu na nasze lenistwo poznawcze,

budować sobie image stereotypowy. Nasz umysł z wielości różnych informacji wybiera pewne

skróty. Jest doskonały, żadna maszyna go tu nie zastąpi, ale są pewne pułapki, może się dać złapać,

kiedy ze względu na to swoje lenistwo używamy wtedy jakiegoś obrazu, jakiegoś domknięcia, które

nie odpowiada drugiej stronie.

W komunikacji internetowej jest lakoniczność, umowa, że my się rozumiemy, jest ekonomia czasu,

która nie pozwala na wylewność. Nie jesteśmy takimi duchami świętymi, że od razu tworzymy

sobie względnie adekwatny obraz innej osoby, niestety. Byłbym ostrożny.

A zatem powinniśmy próbować przełamywać to lenistwo poznawcze?

Nie, tego lenistwa nie da się przełamać. Przez analogię do jednej z aktualnych spraw w USA.

Pojawia się osoba, która strzela do przypadkowych osób, my przypuszczamy, że to jest snajper,

dobrze doświadczony. I próbuje się tworzyć jego portret psychologiczny, a to nie jest takie proste.

Nie mamy takiego portretu, jaki to jest człowiek, a gdy zostaje złapany okazuje się, że wielu

psychologów się myliło. Nie chcę tu podobieństwa wysuwać, mimo, że z tego okrojonego sygnału,

okrojonych porcji informacji, dobudowując resztę, możemy się zawieść, zbudować błędny obraz

rzeczywistości.

Gdy rozmawiamy przez Internet nic nie wiemy np. o morale, postawach, preferencjach naszego

rozmówcy. Nawet nie godzi się pytać, podczas gdy w interakcji bezpośredniej to się da wyczuć.

Gdy powiemy coś o swojej religijności, albo swojej moralności to widzimy po reakcji słuchacza, po

tym, jak na nas patrzy, czy jest z naszej grupy, czy nie. A przez Internet będziemy pytać "czy Pan

jest niemoralny". Brzmi to niezgrabnie.

Ale ja mogę udawać, grać, znać np. język ciała, świadomie wprowadzać w błąd...

Życie nie jest takie łatwe, ale w realnym życiu są większe szanse na odkrycie pewnej prawdy

psychologicznej. Natomiast w Internecie chyba jednak jest to o wiele trudniejsze.

Jeśli dokonam porównania tego sposobu komunikowania i używania Internetu to drugi jest szybki i

efektywny, ale jest ograniczony. Kiedy nauczyciel mówi (mówię o sobie samym), kiedy ma

audytorium to pewnych rzeczy się dowiaduje z samych reakcji słuchaczy gdzie mogą nic nie

mówić. Tutaj nie ma tych komunikatów, ktoś musi wyraźnie powiedzieć, żebym się o tym

dowiedział. W normalnej interakcji mamy większe bogactwo, które też przyśpiesza proces pełnej

komunikacji.

Komunikacja przez Internet jest więc uboższa od tej naturalnej?

Tak, bo jest jeden środek, jest bardzo suchy, ma jeden moduł przekazania informacji dotyczących

różnych treści, aspektów. Jeśli chodzi o nasze emocje, uczucia nam nie trzeba mówić, my wiemy,

intuicyjnie, wyczuwamy to. A internauta musi powiedzieć np. "nie zrozumiałem tego, co dokładnie

miał pan na myśli".

W naszej komunikacji pewnych komunikatów nie trzeba opowiadać, nie potrzeba używać słów

żeby to było jasne, a tutaj wszystko musi się przekładać na słowo. Wszystko, chyba, że będą jakieś

obrazki, żeby wybierać, że mam twarz smutną czy inną. Są takie próby, żeby wzbogacić język

internauty, ale to nie to samo.

Czy emocje w związku z ekspansją Internetu wymagają już pewnego przedefiniowania? Na

przykład zazdrość, zaufanie i inne: w życiu realnym a wirtualnym?

Widzę tu dwa takie pokłady, jeżeli Internet będzie się dalej tak intensywnie rozwijał to

podejrzewam, że inżynierowie, czyli krótko Sillicon Valley znajdą się w ścisłej współpracy np. z

psychologami. Będą starali się rozwinąć ten system, te moduły, albo modalności jakościowego

komunikowania przez Internet, to, o czym mówimy, żeby jak najbardziej naśladować taką normalną

interakcję ludzi, czyli bezpośrednią rozmowę.

Czy to możliwe?

Nie wiem, ale jestem fantastą i myślę, że można. Jeżeli będzie obraz, będziemy się obserwowali to

już będzie dużo. Kiedy będzie kamera i będziemy widzieć swoją twarz, zbliżymy się do

bezpośredniej rozmowy.

Tzw. webcam można już nawet za 100 złotych kupić...

Technicznie jest już to możliwe i oczywiście będzie coraz bardziej popularne... Rzecz druga to

kwestia, jakiego rodzaju emocje wywołuje się, albo zagłusza w takim sposobie komunikacji. Jedną

z nich można wskazać, chociaż badań jest ciągle mało, to jest pewne poczucie niepewności co do

wzajemnych emocji, niewiedza. A my chcemy wiedzieć. Gdy siedzimy w autobusie, żeby mieć

pewną czytelność sytuacji emocjonalnej, to się odwracamy, patrzymy na ludzi, zaglądamy im w

oczy, szukamy jakiegoś komunikatu poza słowami. Na ekranie tego brak, po prostu to nie

wystarcza, a taki do tej pory jest Internet.

Internet też pozwala "otworzyć" różne emocje. Ludzie za pomocą Internetu potrafią ujawnić takie

rzeczy, które w bardziej upublicznionej czy w innej formie komunikacji mogą być skrywane. To

jest też taka forma komunikacji, która dodaje ludziom odwagi, żeby próbować coś załatwiać,

uzyskiwać, a jednocześnie komunikuje o przeżywanych emocjach.

A jeżeli skrywanie emocji to jakich?

W bezpośredniej interakcji ma miejsce skrywanie takich, których nie chcemy upubliczniać, które

są, wstydliwe, kłopotliwe, mogą też być agresywne. W jakiejś gazecie, chyba J. Urban cytuje, jakie

rzeczy ludzie piszą na papieża w sms-ach, albo na biskupa, czy na ministra, czy na inną osobę

publiczną. Ta forma komunikacji może wyzwalać więcej niekontrolowanych emocji, także agresji

bluzgania, wręcz bluźnierstwa, które w innych sytuacjach publicznych mogłyby być hamowane.

Internet jak gdyby zwalniał z cenzurowania wielu emocji i odczuć nieaprobowanych społecznie.

Brak bezpośrednich społecznych buforów.

A to, dlatego, że czujemy się bezkarni?

Tak, bezkarni, bez kontroli. Tu nie mamy bezpośrednich sprzężeń zwrotnych. Jeżeli ja bym pana

czymkolwiek tutaj obraził, albo mówił takim językiem, że czułbym z pana twarzy niezadowolenie

używając jakiś słów, to pan by przerwał wywiad i powiedział, że nie chce rozmawiać. Mam

informacje zwrotną i do niej trzeba się dostosować.

W Internecie jawi się jakaś nowa jakość słowa, jakiej jeszcze nie było. Nie wiemy, jaki ten

mechanizm jest. Bo tak nie było do tej pory. Listy czytaliśmy wiele razy, grafolodzy sprawdzali

charakter pisma. W Internecie coś mówimy, nie biorąc za to tak dużej odpowiedzialności jak w

sytuacjach realnych.

Jak z naszymi zabawami z tożsamością? Możemy być kimś innym, płeć "zmieniać" w

Internecie...

Myślę, że to jest nadużywanie pojęcia "tożsamość". Tu przyjmuje się tylko pewne role. W tym

sensie, że ja się przedstawiam, iż jestem supermanem. Czy to już jest tożsamość, trudno mi

powiedzieć.

Ale Amerykanie zajmujący się teorią Internetu mówią - identity ...

Ja myślę, że to jest przesada. Pańskie pytanie nasunęło mi takie skojarzenie. Tożsamość mojego

pokolenia kształtowała się gdzieś tam wśród lasów, zagajników, wyprawach na rowerze.

Jesteśmy do tego przywiązani w takim samym stopniu jak czuję szacunek, zachwyt wobec nowych

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: