PROCES WYCHOWANIA
ELEMENTY PROCESU WYCHOWANIA:
cele, formy, metody, zasady, warunki, uczestnicy (podmioty) – wychowanek, wychowawca.
OGNIWA PROCESU WYCHOWANIA:
I. Wdrażanie wychowanków do pożądanych form aktywności (uzewnętrznionej-działanie, lub uwewnętrznionej -myślenie , przeżywanie)
II. Rozwijanie i utrwalanie dyspozycji do danej aktywności przez ćwiczenie
III. Uświadamianie wychowankom znaczenia, celów i zasad tej aktywności
IV. Przyswajanie wychowankom ocen i przekonań wzmacniających dyspozycje do pożądanej aktywności
V. Przyswajanie wychowankom wiedzy na temat związku między pożądaną aktywnością a życiem społecznym, umożliwiającej rozumienie wielorakich aspektów tych zależności
Struktura procesu wychowania
Wychowawca organizuje
sytuacje wychowawcze
Cel(e) à ↓ à Zmiana w zachowaniu
wychowanka
Wychowanek zdobywa
doświadczenia
W koncepcji czteroczynnikowej zakłada się, że o rozwoju osobowości , o tym kim, jacy się stajemy decydują złożone 4 czynniki:
• Czynnik dziedziczny i okołoporodowy
• Środowisko( rodzina!)
• Wychowanie (celowa działalność- szkoła)
• Aktywność własna
Osobowość rozwija się poprzez utrwalanie określonych form aktywności (związanych z działaniem, myśleniem, przeżywaniem), czyli uczenie się. Podstawą uczenia się są różne mechanizmy. Znajomość tych mechanizmów wykorzystuje się w metodach wychowawczych. Funkcją metod wychowania jest: wprowadzenie zmian w zachowaniu: wdrażanie do zachowania pożądanego (funkcja kreująca), podniesienia zachowania na wyższy poziom (funkcja korekcyjna), lub eliminowanie zachowań niepożądanych (funkcja eliminująca).
Wychowawca tworzy sytuacje wychowawcze (organizuje proces wychowania w odpowiedniej formie), w których daje wychowankom możliwość bycia aktywnym (myśli, przeżywa, działa). Aktywność ta związana jest z założonym przez wychowawcę celem. Aby wychowanek był aktywny(zgodnie z celem) wychowawca stosuje metody wychowania. W wyniku aktywności wychowanek zdobywa doświadczenie, czyli zmienia się (np., jego wiedza, poglądy, umiejętności, wartości, zdolności, inteligencja, zainteresowania, nawyki, postawy, ideały, zdolności poznawcze- myślenie, pamięć, wyobraźnia, spostrzegawczość, uwaga).
Przykład: Wychowawca zakłada w ramach celu ogólnego: rozwijanie postawy ekologicznej, że zapozna wychowanków z pojęciem ekologia. Może zaplanować cel operacyjny: uczeń szuka w słowniku wyrazu ekologia. Organizuje więc sytuacje wychowawczą dając odpowiednie polecenie: „ Każde z was odszuka w słowniku, encyklopedii słowo ekologia i zapozna się z tym co ono oznacza”. Można powiedzieć, że wychowawca zorganizował proces wychowania w formie poznawczej. Uczeń odnajduje słowo, czyta, zapamiętuje-poznaje! Zmienił się, nie wiedział, teraz wie co znaczy słowo ekologia. Jeśli wychowanek miał polecenie szukania , a nie szuka (a np. rozmawia z kolegą) wychowawca stosuje jakąś metodę. Na przykład sugestii: „Szukaj w słowniku, nie rozmawiaj”.
METODY WYCHOWANIA
Indywidualnego oddziaływania:
A. Karania – nagradzania (uczenie się poprzez warunkowanie instrumentalne)
B. Perswazji (sugestia, argumentowanie, przewidywanie skutków, instruowanie) (uczenie się przez przekaz językowy)
C. Modelowania (uczenie się przez obserwowanie modelu, wzorca osobowego)
D. Zadaniowa (uczenie się przez działanie)
Grupowe (poprzez grupę):
A. Kształtowanie odniesienia porównawczego
B. Kształtowania nacisku grupowego
C. Kształtowania systemu ról i norm społecznych
D. Kształtowania grupowych wzorców życia
FORMY WYCHOWANIA (wg H. Muszyńskiego)
Przedmiotowe i Organizacyjne
I. Ze względu na przedmiot aktywności wychowanka ( przedmiotowe ) :
- Poznawcza ( zdobywanie, pogłębianie, utrwalanie, operowanie , przyswajanie
wiedzy)
- Wytwórcza ( wytwarzanie wartości użytkowych )
- Gospodarcza (opieka nad dobrami materialnymi, sprzętem, dbanie o
porządek, praca)
- Twórcza ( wytwarzanie dzieł indywidualnych, oryginalnych)
- Recepcyjna ( przeżywanie uczuć estetycznych, moralnych, społecznych-
odbiór muzyki, filmu, poezji, sztuki, przemówień, wystąpień, wystaw )
- Usługowa ( świadczenie usług, obsługiwanie innych)
- Opiekuńcza ( opiekowanie się ludźmi, innymi istotami żywymi,
niesienie pomocy )
- Sportowo- turystyczna ( poznawanie świata, wysiłek fizyczny, dbanie o
kondycję fizyczną i zdrowie)
- Zabawowo- rozrywkowa ( aktywność uprawiana z przyjemności, dla
przyjemności, dla relaksu, poprawienia humoru)
- Konsumpcyjna ( uczestnictwo w sytuacjach kiedy jest konsumentem
i użytkownikiem dóbr społecznych )
- Techniczna ( posługiwanie się narzędziami, sprzętem technicznym,
konstruowanie, budowanie)
II. Ze względu na relacje w jakie wchodzi wychowanek z innymi wychowankami i wychowawcą ( organizacyjne) :
- Indywidualna
- Grupowa (zespołowa)
- Zbiorowa
III. Formy przedmiotowe i organizacyjne krzyżują się ze sobą. Każda forma przedmiotowa przyjmuje jakąś formę organizacyjną !!!!! (patrz przykłady z punktu VI)
IV. W wybranej formie przedmiotowej możemy realizować różne cele !!!!
Przykład: Forma sportowa: - rozwijanie umiejętności pływania żabką - rozwijanie umiejętności jazdy na nartach – rozwijanie postawy fair-play.
V. Wybrany cel możemy realizować w wielu formach, ale tylko w wybranej możemy go zrealizować!!!!!
Przykład realizowania: Rozwijanie umiejętności jazdy na nartach – oglądanie filmu z przykładami różnych stylów jazdy (forma poznawcza) – czyszczenie i konserwowanie nart (forma gospodarcza) – słuchanie wywiadu z Małyszem o emocjach doznawanych w czasie skoków narciarskich (forma recepcyjna)
Przykład zrealizowania: wychowanek ćwiczy na stoku jazdę na nartach (forma sportowa)
VI. Wychowanie organizowane /rozpoczynane jest w danej formie odpowiednim - do założonego celu/założonych celów - poleceniem.
Przykład I :
1. Cel – rozwijanie twórczej wyobraźni
2. Polecenie skierowane do uczniów: Każde z was narysuje Muflika
3. Forma wychowania: indywidualna/twórcza
Przykład II :
1. Cel – zapoznanie z pojęciem ekologia
2. Polecenie skierowane do uczniów: Każda grupa znajdzie w Encyklopedii wyjaśnienie słowa ekologia i poda przykłady działań ludzi które określić można jako działania ekologiczne
3. Forma wychowania: grupowa/poznawcza
Przykład III :
1. Cel – rozwijanie postawy zachwytu wobec zjawisk przyrody
2. Polecenie skierowane do uczniów: W czasie wycieczki w górach zapamiętujcie miejsca, które wam się najbardziej podobały
3. Forma wychowania: zbiorowa/recepcyjna
Zadanie: Opracować przykłady do każdej formy wychowania
CELE WYCHOWANIA
GŁÓWNE WARTOŚCI :
DOBRO, PRAWDA, PIĘKNO
…………………………………………………………………………………………………..
DZIEDZINY WYCHOWANIA :
1. Wychowanie fizyczne (sprawność, zdrowie, wygląd)
2. Wychowanie zdrowotne (zdrowie)
3. Wychowanie seksualne (do życia w rodzinie) (miłość, seks, rodzina)
4. Wychowanie umysłowe (intelekt, wiedza, prawda)
5. Wychowanie estetyczne (piękno)
6. Wychowanie ekologiczne (środowisko naturalne)
7. Wychowanie moralne (dobro)
8. Wychowanie patriotyczne (ojczyzna)
I. GŁÓWNE CELE EDUKACJI ( WYCHOWANIA w szerokim znaczeniu):
WIEDZA, UMIEJĘTNOŚCI, POSTAWY
Rozwijanie sfery poznawczej:
Wiedza, Umiejętności, Sprawności, Zdolności poznawcze (myślenie, pamięć, wyobraźnia, Inteligencja, Zainteresowania poznawcze
Rozwijanie sfery wolicjonalno-emocjonalnej, motywacyjnej, moralnej:
Postawy, Zainteresowania , Zamiłowania, Ideały, Poglądy, Przekonania, Wartości
II. GŁÓWNE CELE (WYCHOWANIA w wąskim znaczeniu) :
...
kiteek