PRI 2007 - inteligencja.pdf - Różnice Indywidualne - ewcia_a

Stanisław Just

PRI 2007 ‐

inteligencja

Opracowaniepowstałena podstawietekstów na do przeczytania na ćwiczeniai

przy pomocy materiałów nadesłanych do bazy „Zasoby Frojda”

2007‐06‐07

Spis treści

1 Pojęcie, struktura i geneza inteligencji..................................................................................................3

1.1 Klasyczne definicje Inteligencji......................................................................................................3

1.1.1 Sir Francis Galton..................................................................................................................3

1.1.2 Alfred Binet..........................................................................................................................3

1.1.3 Wilhelm Stern.......................................................................................................................3

1.1.4 Charles Spearman.................................................................................................................4

1.2 Współczesne definicje Inteligencji................................................................................................4

1.3 Ukryte koncepcje I........................................................................................................................5

1.4 Robocza definicja I........................................................................................................................6

2 Biologiczne korelaty inteligencji...........................................................................................................7

2.1 Szybkość przewodzenia nerwowego.............................................................................................7

2.1.1 badania behawioralne..........................................................................................................7

2.1.2 badania psychofizjologiczne..................................................................................................8

2.1.3 badania neurofizjologiczne...................................................................................................9

2.2 Sprawność mózgu.........................................................................................................................9

2.3 Wielkość mózgu..........................................................................................................................10

2.4 Dziedziczność inteligencji.............................................................................................................10

3 Poznawcze korelaty inteligencji...........................................................................................................12

3.1 Poznawcze korelaty inteligencji...................................................................................................12

3.2 Poznawcze komponenty inteligencji............................................................................................13

3.3 Uczenie się..................................................................................................................................14

3.4 Uwaga.........................................................................................................................................14

3.5 Pamięć robocza...........................................................................................................................15

3.6 Strategie poznawcze....................................................................................................................15

3.7 Kontrola poznawcza....................................................................................................................16

4 Inteligencje wielorakie. Metody pomiaru inteligencji..........................................................................17

4.1 INTELIGENCJA SPOŁECZNA...........................................................................................................17

4.2 INTELIGENCJA EMOCJONALNA....................................................................................................18

4.3 INTELIGENCJA PRAKTYCZNA........................................................................................................19

4.4 INELIGENCJE WIELORAKIE............................................................................................................19

1 Pojęcie, struktura i geneza inteligencji

1.1 Klasyczne definicjeInteligencji

1.1.1 Sir Francis Galton

Ulegał silnym wpływom ewolucjonizmu, z którego zapożyczył pojęcia indywidualnej zmienności cech i

przystosowania do wymagań środowiska.Istotę zdolności umysłowych upatrywał w 2 podstawowych

cechach:

• Energii działania

• Wrażliwości zmysłowej

„Geniusz” charakteryzuje się:

• zdolnością do wytężonego, długotrwałego wysiłku

• podwyższoną wrażliwością (absolutną i różnicową) na dźwięki, zapachy i inne wrażenia

zmysłowe

1 cecha jest niezbędna, aby „geniusz” był w stanie oddawać się długotrwałej pracy umysłowej, a 2 ma

gwarantować niezakłócony odbiór informacji z otoczenia

Galton empirysta: „nie ma niczego w umyśle, czego by wcześniej nie było w zmysłach”, a z 2 strony

natywista: „geniusz” jest dziedziczny, próbował udowodnić ten ogład z szeroko zakrojonych badaniach

statystycznych

Empiryzm + natywizm = zdolności intelektualne są zależne od sprawności w zakresie odbioru wrażeń z

otoczenia, ale wrażliwośćzmysłowa jest cechą wrodzoną

Zasługi: zapoczątkował badania empiryczne nad zdolnościami i wprowadzenie pierwszych testów. Testy

Galtona: zadania psychofizyczne wymagające długotrwałego wysiłku lub różnicowania fizycznych cech

przedmiotów (np. wagi ciężarków, wysokości dźwięków)

Trafność teoretyczna owych testów była wysoka, ponieważ ściśle odpowiadała przyjętej koncepcji. Jeśli I

rozwija się na podłożu sensorycznym, najlepiej badać ją testami psychofizycznymi (współczesne ujęcie I

odbiega od tego)

Zauważyłi opisał zjawisko „regresji do średniej”‐> potomstwo osobników wysoce uzdolnionych jest

przeciętnie mniej uzdolnione od swoich rodziców. Cecha ta jak gdyby cofa się w wyniku dziedziczenia, co

uznano za przejaw degradacji „geniuszu”. Galton nie zauważył jednak zjawiska odwrotnego: wzrostu

przeciętnego poziomu uzdolnień potomstwa osób mniej zdolnych w stosunku do rodziców.Oba fakty

dobrze wyjaśnia współczesna genetyka.

1.1.2 Alfred Binet

W przeciwieństwie do Galtona działał pod wpływem potrzeba społecznych: opracowywanie testów do

diagnozy dzieci opóźnionych w rozwoju umysłowym

Kluczowa zdolność intelektualna: umiejętność dokonywania sądów (zdrowy rozsądek)

Prekursor procesualno‐poznawczych koncepcji I : szukał źródeł zdolności umysłowych w cechach procesu

myślenia.Myślenie osób inteligentnych charakteryzuje się:

§ Ukierunkowaniem –polega na planowaniu procesu myślenia i składających się nań operacji

mentalnych

§ Przystosowaniem –polega na przyjęciu właściwego sposobu rozwiązywania zadań (dziś

powiedzielibyśmy: strategii), w szczególności na przestrzeganiu właściwej kolejności operacji

umysłowych, łączy się też ze stosowaniem wiele alternatywnych sposobów podejścia do problemu

§ Kontrolą –umiejętność krytykowania własnych myśli i działań

Osoby upośledzone: ich myśl jest nieukierunkowana, nieprzystosowana i niepoddana skutecznej kontroli

Jego idee przyjęły się w USA, gdzie powszechnie używano baterii testów Bineta w adaptacji Lewisa

Termana (Stanford‐Binet Intelligence Scale)

1.1.3 Wilhelm Stern

Wprowadził pojęcie ilorazu inteligencji ( IQ ), w którym wiek umysłowy dziecka dzieli się przez wiek życia,

a następnie mnoży przez sto. Wiek umysłowy to umowne określenie rzeczywistego poziomu rozwoju

intelektualnego konkretnego dziecka, odpowiadające wiekowi, w którym większość dzieci osiąga właśnie

ten poziom rozwoju

Obecnie, zwłaszcza w odniesieniu do ludzi dorosłych, stosuje się tzw.dewiacyjny IQ, czyli skalę, w której

wynikowi przeciętnemu dla danej populacji przypisuje się umowna wartość 100, a odchyleniu

standardowemu od przeciętnej–umowna wartość 15.

Zasługa: upowszechnienie tezy, że istotnym przejawem I jest umiejętność przystosowania się do nowych

okoliczności i zadań (pogląd ten obecny jest w wieluwspółczesnych teoriach I , a niektórzy teoretycy

wręcz definiują I jako zdolność radzenia sobie w nowych sytuacjach)

1.1.4 Charles Spearman

Uznany za najbardziej wpływowego klasyka badań nad I

Zdefiniował I jako rodzaj energii mentalnej , przydzielanej poszczególnym czynnością i zadaniom

umysłowym. Różnice indywidualne wynikają z tego, jaką ilością potencjalnej energii mentalnej się

dysponuje. Wszystkie czynności wymagają owej energii, choć nie wszystkie w równym stopniu. Zadania i

czynności różnią się zatem pod względem tego, jak bardzo są „intelektualne”, czyli w jakim stopniu zależą

od wydatkowa energii mentalnej.

Podział na 3 podstawowe czynności poznawcze:

§ Nabywanie doświadczeń –zdolność do „inteligentnego” postrzegania świata. /Sternberg: termin

ten odpowiada współczesnemu pojęciu kodowania, czyli postrzegania wspomaganego procesami

kategoryzowania i kojarzenia wiedzy nowej ze starą/.Znajdowanie sensu w postrzeganych

treściach. Dotyczy 3 sfer funkcjonowania człowieka:

1. poznawczej

2. emocjonalnej (afektywnej)

3. motywacyjnej (konatywnej)

(wyróżnienie 2 ostatnich sfer każe uznać Spearmana za prekursora badań nad I emocjonalną)

§ Wnioskowanie o relacjach (edukacja relacji)–dostrzeganie abstrakcyjnych zależności między

obiektami lub sytuacjami. Wyprowadzenie relacji, aktywne tworzenie na podstawie wcześniej

nabytych, odpowiednio zakodowanych doświadczeń. Poznanie 2 lub więcej obiektów, prostych czy

złożonych, prowadzi do automatycznego poznania zachodzących między nimi związków, co jest

podłożem I . Definicja I rozumianej jako zdolność do edukacji bliska jest współczesnej psychologii;

sprowadza się do określenia I jako sprawności wzakresiewnioskowania indukcyjnego. Ważny jest

nacisk na niezależność tej zdolności od treści zadania i wcześniej nabytej wiedzy. Dostrzeganie

abstrakcyjnych relacji i posługiwanie się nimi ma być przejawem I „czystej” lub „płynnej”,

niepodlegającej wpływom kultury, wiedzy i doświadczenia jednostkowego.

§ Wnioskowanie o współzależności (edukacja korelatów)–łączy się z wyprowadzaniem reguł

następstwa zdarzeń lub reguł ich współwystępowania. Jeśli znamy jakiś element i przypisana mu

relację, natychmiast znajdujemy drugi element, pozostający w tejże relacji wobec pierwszego.

Pojęcie korelatu jest tutaj rozumiane szeroko: odnosi się nie tylko do czegoś, co koreluje z czymś

innym, ale też do czegoś, co zostaje zauważone dzięki wcześniejszemu dostrzeżeniu innego

obiektu.

Takie ujęcie czynności poznawczych stało się podstawą konstrukcji wiele testów I , np. Testu Matryc

Progresywnych Ravena lub Testu Rozumowania Abstrakcyjnego autorstwa Susan Embretson. Autorzy

tych narzędzi przyjęli, że istotą I jest dostrzeganie abstrakcyjnych relacji zachodzących między

poszczególnymi elementami zadania, a następnie wykorzystanie tych relacji do poszukiwania

rozwiązania.

1.2 Współczesne definicjeInteligencji

Współcześnie I jest określana jako zdolność umysłowa lub grupa zdolności, nie majednak zgody co do

sposobu rozumienia terminu „ zdolność ”. W literaturze używa się tego pojęcia co najmniej w 3

znaczeniach:

§ zdolności potencjalne( capacities )–określają, do czego człowiek byłby zdolny, gdyby zostały

spełnione optymalne warunki jego rozwoju: środowiskowe, zdrowotne, społeczne, osobiste

itd.

§ zdolności rzeczywiste( abilities )–odpowiadają temu, do czego człowiekjest faktycznie

zdolny, jeśli są spełnione optymalne warunki ekspresji jego możliwości: dobry stan

psychofizyczny organizmu, sprzyjające warunki otoczenia, brak stresu itp.

§ rzeczywisty poziom wykonania określonych czynności lub zadań( performance )–to,co

można zmierzyć lub zaobserwować w konkretnej sytuacji.

Każdy człowiek rozwija tylko część swoich potencjalnych zdolności, a z tego jedynie część ujawnia się w

pomiarach i obserwacjach. W odniesieniu do zdolności umysłowych takie ujęcie odpowiada

wprowadzonej przez Hebba (1949) podziałowi na:

§ I nteligencję A–wrodzone możliwości

§ I nteligencję B–możliwości rzeczywiście rozwinięte

§ I nteligencję C–to, co się ujawnia w testach

Problem z definicją I :

§ Zdolności umysłowe–mało precyzyjne

§ Sprawność myślenia–zbyt wąska

§ Myślenie abstrakcyjne–jeszcze bardziej wąska

§ Badacze w 2 połowie XX wieku–unikanie prób definiowania np.Guilford

Praca Sternberga i Dettermana (1986), zorganizowali sympozjum w celu zebrania opinii

reprezentatywnej grupy badaczy, współczesne definicje I można podzielić na 3 grupy, I to:

§ Zdolność uczenia się na podstawie własnych doświadczeń. Osoba inteligentna może popełnić

błąd, ale raczej go nie powtórzy. Będzie też próbować wykorzystać uprzednie doświadczenia w

pewnej dziedzinie lub w związku z określonym rodzajem zadań, planując bieżące czynności

intelektualne.

§ Zdolność przystosowania się do otaczającego środowiska. Osoba inteligentna zachowuje się

adekwatnie do okoliczności, a jeśli nie przestrzega reguł panujących w środowisku, czyni to z chęci

kontestacji, a nie z braku rozeznania w tychregułach, czy też z powodu nieumiejętności

wypracowania przystosowawczych wzorów działania.

§ Zdolność metapoznawcza , czyli rozeznanie we własnych procesach poznawczych i zdolność ich

kontrolowania. Osoba inteligentna „używa” umysłu bardziej refleksyjnie ijest w stanie

intencjonalnie sterować własnymi procesami poznawczymi.

Powrót do rozważań nad I po publikacji książki „ Krzywa w kształcie dzwonu ” Herrnsteina i Murraya

(1994), wywołana ostrą polemikę na temat dziedziczności I , różnic międzyrasowych w zakresie

sprawności intelektualnych, a także znaczenia I dla życiowego i materialnego sukcesu człowieka.

Artykuł socjologa Lindy Gottfredson, podsumowanie poglądów zgodnych z obowiązującym „głównym

nurtem” badań naukowych, wysłała do 100 uczonych, 52 podpisało się, reszta nie zgadzała się z

przedstawionymi tam poglądami (publikacja w „Wall Street Journal”, a potem w „Intelligence”, 1997).

Gottfredson–definicja: „ I jest bardzo ogólną zdolnością umysłową, która między innymi obejmuje

umiejętność rozumowania, planowania, rozwiązywania problemów, myślenia abstrakcyjnego,

rozumienia złożonych kwestii, szybkiego uczenia się oraz uczenia się na podstawie osobistego

doświadczenia”

Definicja ta sugeruje możliwość rozbicia I na 2 podstawowe zdolności. 1 byłaby odpowiedzialna za

radzenie sobie w sytuacjach złożonych, 2 w sytuacjach nowych. Umiejętność zmagania się ze złożonością

i nowością stanowi zatem wyróżnik I jako zdolności umysłowej.

1.3 Ukryte koncepcjeI

Neisser: I to pojęcie naturalne, a nie naukowe, więc nie wymaga ścisłych określeń, nawet gdyby były

możliwe. Jak wiele pojęć naturalnych jest zbudowane wokół prototypu, czyli najlepszego egzemplarza

wszystkich obiektów należących do kategorii.

Wyidealizowany prototyp szczególnie uzdolnionej osoby , konkretne „egzemplarze”, czyli ludzie, są

porównywani z prototypem i na tej podstawieklasyfikowani jako mniej lub bardziej inteligentni.

Neisser reprezentuje podejście tych teoretyków, którzy uważają, że żadne definicje nie są im potrzebne,

ponieważ mogą się ograniczyć do badania wzorców poznawczego funkcjonowania osób uznanych za

inteligentne na mocy powszechnie przyjętego kryterium.

Konsekwencje:

PRI 2007 - inteligencja.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: