1
1. Przedmiot teologii fundamentalnej w której są dwa traktaty(czy dwie tezy) :
a. Chrystologiczny
b. Eklezjologiczny
Ad. A. Traktat czy teza chrystologiczna dotyczy faktu objawienia chrześcijańskiego, które się wypełniło w Osobie Jezusa Chrystusa.
Ad B. Traktat czy teza eklezjologiczna dotyczy przekazywania tego faktu w założonym przez Chrystusa Kościele.
Po uzasadnieniu tezy chrystologicznej, nasuwają się pytania:
1. Czy Jezus Chrystus zamierzał zapewnić swojemu dziełu i swojemu posłannictwu jakiś określony sposób trwania i docierania do ludzi wszystkich czasów aż do skończenia świata?
2. Jaką formę organizacyjną Jezus przewidział dla swojego dzieła?
Eklezjologia w oparciu o naukę i działania Chrystusa uzasadnia :
1. Wyraźne zainteresowanie się Jezusa sprawą zbawienia wszystkich ludzi (tych którzy kiedykolwiek będą żyli na ziemi).
2. Wyraźne zainteresowanie oraz świadome i celowe działanie Jezusa zmierzające do ustanowienia społeczności religijnej (Kościoła), który działa w Jego imieniu i dzięki temu, że Jezus posiada uprawnienia zbawcze.
Naukę, którą nazywamy Eklezjologią można rozważać w dwóch ujęciach:
a. dogmatycznym
b. apologetycznym
w obu przypadkach przedmiot materialny będzie ten sam natomiast będzie inny aspekt owych rozważań (przedmiot formalny) oraz inna będzie metoda uzasadniania.
Apologetyka (Eklezjologia apologetyczna) zajmuje się przede wszystkim zewnętrznymi strukturami Kościoła tzn.
a. początkiem
b. pochodzeniem od Chrystusa
c. zewnętrzną organizacją
d. autorytetem
e. uprawnieniami – władzą
Kościół wysuwa roszczenia następującej treści: -że jest autorytatywnym głosicielem prawdy objawionej.
-Że jest jedynym szafarzem Łaski Bożej.
-Nosicielem autorytetu i nieomylności w sprawach wiary.
Te roszczenia winny być uzasadnione. Zadanie uzasadnienia boskiego początku i boskiego autorytetu Kościoła katolickiego podejmuje teologia fundamentalna
w tezie eklezjologicznej. Do teologii fundamentalnej jest włączony także traktat o Urzędzie Nauczycielskim Kościoła, który w szczególny sposób jest odpowiedzialny za proces strzeżenia i przekazywania depozytu objawienia.
Kościół Chrystusowy w swojej genezie, zadaniach i celu jaki posiada, opiera się na treści objawienia. Tylko w oparciu o objawienie można poznać wewnętrzną strukturę Kościoła, Jego istotę a przede wszystkim boską rzeczywistość. Sam Kościół przekazuje treści prawd objawionych, jako całość depozytu objawienia. W teologii dogmatycznej zrozumienia treści depozytu objawienia dokonuje się przez wiarę.
Traktat dogmatyczny o Kościele zajmuje się Jego strukturą wewnętrzną.
Traktat apologetyczny strukturą zewnętrzną.
Podział ten metodologicznie poprawny i konieczny jest bardzo trudny w praktyce do zrealizowania.
Eklezjologia apologetyczna posługuje się :
Metodą rozumową historyczno-spekulatywną
Tą drogą uzasadnia:
a. Istnienie Kościoła
b. Istnienie Jego podstawowych struktur organizacyjnych
c. Jego autorytetu i wiarygodności
Metoda ta korzysta niekiedy pomocniczo z danych poznania dogmatycznego. Dane te są przedstawione jako hipotezy, które trzeba w sposób rozumowy zweryfikować. Są to dane związane z: Ustanowieniem Kościoła, Apostolatem: prymatu, Królestwa Bożego, Urzędu nauczycielskiego Kościoła.
Katolicka Eklezjologia apologetyczna posługuje się trzema schematami wywodu argumentacyjnego, który zmierza do uzasadnienia tez o boskim pochodzeniu Kościoła. Schematy te tzn. metody są następujące:
a. metoda historyczna (via historica)
b. metoda znamion (via notarum)
c. metoda doświadczalna (via empirica)
Metoda historyczna próbuje odkryć i ustalić naukowo fakty historyczne. Czy Chrystus założył społeczność religijną zwaną Kościołem. I gdzie aktualnie znajduje się owa społeczność, chodzi tu o odnalezienie źródeł historycznych świadczących o istnieniu i działalności Kościoła od początku chrześcijaństwa, a także ustalenie jego struktury prawno-organizacyjnej.
Metoda ta również zapytuje gdzie ten Kościół jest obecnie i po czym można Go poznać. Istotnym takim elementem jest element ustroju. Tylko ta społeczność chrześcijańska, która posiada ustrój identyczny z gminą apostolską, jest Kościołem Chrystusowym.
Metoda druga stosowana w wywodzie eklezjologiczno-apologetycznym to metoda znamion.
Kościół założony przez Chrystusa posiada szereg przymiotów. Z woli Chrystusa stanowią one znak prawdziwości i znak Bożego pochodzenia. Zatem tylko taka wspólnota, która posiada określone znamiona (przymioty) zasługuje na nazwę Kościoła Chrystusowego.
Chrystus założył Kościół i wyposażył Go w następujące cechy:
a. Jedność
b. Świętość
c. Powszechność
d. Apostolskość
Trzecia metoda- metoda empiryczna – zwana inaczej metodą eklezjologiczną lub metodą transcendencji.
Metoda ta poddaje Kościół szerokiemu wszechstronnemu badaniu. Jeżeli stwierdzenie że w Kościele istnieją takie fakty jak: jedność, dynamika, trwałość, wyjątkowa świętość, to faktów tych nie da się sprowadzić jedynie do działań sił wyłącznie naturalnych. Trzeba dostrzec i wykazać cud moralny, który wskazuje na aktualne działanie Boga w Kościele- a tym samym na Jego prawdziwość i boskie pochodzenie. Metoda empiryczna została zaaprobowana przez Urząd Nauczycielski Kościoła na Soborze Wat. I (D.1794; BF II 44)
Argumentacja teologii fundamentalnej powinna być skierowana zawsze do konkretnego człowieka. Człowiek jednak na drodze tej argumentacji spotyka się zawsze z pewnymi utrudnieniami. Jest to droga prowadząca do Kościoła.
a. Kierunki antykościelne.
Czasy nowożytne charakteryzuje pęd do indywidualizmu i subiektywizmu.
Początek XIV w (humanizm i reformacja)
XVIII i XIX w. Oświecenie – Okres ten cechuje walka z autorytetami uznanymi z kulturą i metodą nauk. Człowiek stawał się centrum myśli i zainteresowań. Przesadne dążenie do niczym nie skrępowanej autonomii. Człowiek zaczyna rozwijać samowolę także w stosunku do Kościoła. Reformacja skierowała ludzi w kierunku zeświecczenia chrześcijaństwa do pobożności subiektywnej i teologii liberalnej. Humanizm, reformacja nurty indywidualistyczne wywierają wpływ na stosunek do Kościoła. Kwestionują określony Kościół, kontestują każdą zorganizowaną społeczność religijną, hierarchię i dogmaty. Kościół i Jego struktury ograniczają osobowość człowieka, pozbawiają Go poczucia odpowiedzialności i ubezwłasnowolniają.
b. Postawa przychylna wobec Kościoła
-człowiek zmęczył się wolnością, tęsknotą za życiem religijnym we wspólnocie, która daje poczucie bezpieczeństwa.
-życie religijne jest przekazywane w społeczności. Życie religijne w społeczności daje poczucie bezpieczeństwa, uczy pokory, ukazuje każdemu jego miejsce we wspólnocie.
-dotyczą Starego Testamentu i Nowego Testamentu, prowadzą do przyjęcia tezy o społecznym charakterze zbawienia. Bóg pragnie człowieka jako uczestnika wspólnoty Kościoła.
-Tęsknota za zjednoczeniem rozdzielonych Kościołów i wspólnot chrześcijańskich. Poszukiwanie drogi do zjednoczenia w całym Kościele.
Definicja kard. Belarmina:
„Kościół jest tylko jeden a nie dwa i ten jeden prawdziwy jest zgromadzeniem ludzi, złączonych razem przez wyznanie tej samej wiary chrześcijańskiej, przez uczestnictwo w tych samych sakramentach świętych, pod rządami prawowitych pasterzy, a szczególnie jedynego na ziemi zastępcy Chrystusa, biskupa rzymskiego”.
Definicja ta dotarła aż do czasów Soboru Watykańskiego II .
Dokumentem podstawowym i centralnym jest Konstytucja Dogmatyczna o Kościele „ Lumen Gentium”. Konstytucja podkreśla, że Kościół w swej najgłębszej istocie jest rzeczywistością nadnaturalną i tajemniczą , której poznanie i wyczerpujące określenie przerasta możliwości naturalnych dociekań ludzkich. Właściwe poznanie Kościoła umożliwia otwarcie się na objawienie przy pomocy nadprzyrodzonej wiary. Wewnętrzną naturę Kościoła, daje się poznać, jak naucza Sobór Wat II, przez rozmaite obrazy:
- z życia pasterskiego
- z uprawy roli
- z budownictwa
- z życia rodzinnego
Por. KK 6
1. Owczarnia Boża.
Chrystus nazywa Siebie Dobrym Pasterzem, który żywi, otacza opieką, dokonuje odkupienia i prowadzi całą wspólnotę wiernych do jednej owczarni w której On sam jest Pasterzem i Jedyną Bramą (Mt 15,24 ; J 10, 1-8). Zadania Pasterza wobec owczarni pełnią także apostołowie (Por. J 21, 17) Piotr oraz pozostali apostołowie, biskupi, starsi i nauczyciele (Ef 4,11).
2. Rola uprawna
„Jest Kościół rolą uprawną, czyli rolą Bożą, a Niebieski Rolnik zasadził go jako winnicę wybraną” (KK 6)
Porównanie Kościoła do roli uprawnej, do winnicy, pozwala zrozumieć, że w Kościele Bóg jest dawcą wszelkiego dobra nadprzyrodzonego, które od Niego bierze swój początek, przez Niego i w Nim się dokonuje.
3. Krzew winny
Pismo Święte ukazuje Kościół jako krzew winny. Chrystus jest szczepem, a ludzie latoroślami – gałązkami. Nadprzyrodzone życie wspólnoty jest możliwe tylko w zjednoczeniu z Chrystusem. Zaś zerwanie tej łączności powoduje takie skutki jak odcięcie gałązki od szczepu.
4. Budowla Boża
„Kościół nazwany jest budowlą Bożą... a Pan porównał siebie do kamienia węgielnego, (czyli fundamentu). Na tym fundamencie apostołowie budują Kościół” (KK 6).
Kościół jest Chrystusowy i nie może być inny. Chrystus jest Jego fundamentem, od Niego Kościół bierze swą moc i swoją spoistość (spójność). Kościół jest budowany nie mocą człowieka ale dzięki mocy Chrystusa. Chrystus jest Jego fundamentem.
Budowla Boża Kościół ma różne nazwy:
a. Dom Boga (1Tm3,15)
b. Mieszkanie Boże w Duchu (Ef2,19-22)
c. Przybytek Boga z ludźmi
d. Świątynia Ducha Świętego (1Kor 3,16)
Wierni niby żywe kamienie tworzą duchową świątynię i sprawują duchowe kapłaństwo (Ef 4,15)
5. Oblubienica Baranka
Ap 19,7 Kościół nazwany jest oblubienicą Baranka Ef 5,26, Chrystus miłował Kościół jako swoją oblubienicę i wydał za niego samego siebie aby Go uświęcić.
„am”- lud – szczep, pokolenie, klan (wspólnota rodowa czy językowa).Termin „am” łaczono z Jahwe (am Jahwe - lud Jahwe; Pwt 27,9); łączono z kadosz (am kadosz - lud święty; Pwt 14,2); z am segullah (lud własny nabyty na własność; Pwt 26,18); z am nahalah ( „lud będący dziedzictwem Jahwe”; Pwt 4, 20).
Am Jahwe w miarę upływu czasu oznacza Izraela – naród Izraelski na podstawie wybrania przez Boga i zawarcia przymierza otrzymał nazwę Ludu Bożego. Izrael zaczął istnieć, ponieważ Bóg Go wybrał, był to całkowicie darmowy akt miłości Boga. Inne narody zostały oznaczone nazwą „goi” „goj im”. Początki ludowi Izraela dał Abraham. W sensie teologicznym Izrael jako lud Boży ukonstytuował się pod Górą Synaj (Wj 19,5-6) „Jeśli pilnie będziecie słuchać głosu mego i strzec mojego przymierza, będziecie szczególną moją własnością pośród wszystkich narodów... będziecie mi królestwem kapłanów i ludem świętym”.
Cechy ludu Bożego S.T.:
1. Uformowanie się ludu jest faktem historycznym (niewola Egipska –wyprowadzenie; pustynia ; Synaj)
2. Przymierze na górze Synaj – łaska darmowa dla ludu
3. Celem jest zbawienie- charakter soteriologiczny
4. Na skutek przymierza Izrael staje się własnością Jahwe
5. Jahwe jest ze swoim ludem, przebywa z nim, troszczy się i błogosławi.
6. Lud Boży jest królestwem kapłanów ( jest to element konstytutywny ludu Bożego).
7. Lud Boży to lud święty.
8. Lud Boży jest ludem Bożym na mocy łaski i swej wierności.
W Nowym Testamencie słowo lud – „ Laos” występuje ok. 555 razy. W ewangelii Łk i Dz Dz15,14.
Według świętego Pawła chrześcijanie to lud Boży odkupiony krwią Chrystusa, lud napełniony Duchem Świętym- lud głoszący światu ZBAWIENIE. Lud ten to według Izraela „reszta” Por. Tt 2,14; Rz 9-11; 1P 2,9-10.
Głównie o Ludzie Bożym w Patrystyce mówi św. Ambroży i św. Augustyn; w późniejszym okresie literatura używa innych określeń : Ciało Chrystusa, Oblubienica Chrystusa, Świątynia Ducha Świętego.
1. Nowe przymierze rodzi się w Wieczerniku stare na Synaju. Dwanaście pokoleń – Dwunastu Apostołów- Fundamenty Kościoła.
2. Kościół jako lud Boży ukazuje wspólnotowy charakter planu i Bożej ekonomii Zbawienia.
3. Lud Boży to Kościół jako całość; zarówno wierni jak i hierarchia. Jedni i drudzy tworzą Kościół ten sam i przynależą do ludu Bożego na jednej i tej samej zasadzie powszechnego kapłaństwa. Mimo, że istnieje różnica między powszechnym a hierarchicznym kapłaństwem jeśli chodzi o służbę.
4. Ludowi Bożemu jako wspólnocie wszystkich wiernych łącznie z hierarchią przyznaje KK charyzmat nieomylności. Lud Boży jest zobowiązany do wnikania w prawdy wiary i do coraz pełniejszego wprowadzania w życie prawd wiary objawionej (por. KK 12).
5. Sobór Wat. II, mówiąc o ludzie Bożym podkreśla uniwersalistyczny charakter Kościoła. Do Kościoła powołani są wszyscy ludzie i wszyscy do niego należą... (KK 13). Człowiek ze swej natury jest wcielony do historii zbawienia. (KK 14, 15, 16)
Kościół jako Lud Boży posiada następujące cechy:
a. Bóg nabył sobie ten lud
b. Do ludu tego człowiek przynależy przez wiarę w Chrystusa i chrzest (J 3,3-5) a nie przez fizyczne zrodzenie
c. Głową tego ludu jest Jezus Chrystus, zaś członkowie tego ludu uczestniczą w mesjańskim namaszczeniu Duchem Świętym Chrystusa są zatem ludem mesjańskim.
d. Wszyscy należący do tego ludu posiadają godność i wolność dzieci Bożych.
e. Kierują się oni nowym przykazaniem miłości to jest ich prawo.
f. Misją tego ludu jest być „solą ziemi” i „światłem świata” budować mają jedność, nadzieje i przyczyniać się do zbawienia świata.
g. Celem tego ludu jest szerzyć królestwo Boże.
Ten Nowy lud jest ludem kapłańskim, prorockim i królewskim; uczestniczy w trzech funkcjach Chrystusa:
a. Kapłańskiej gdyż ludzie tworzący Lud Boży składają w ofierze Bogu czyste sumienie i ofiary pobożności
b. Prorockiej przez nadprzyrodzony zmysł wiary, który jest zmysłem całego ludu Bożego, świeckich i hierarchii, dzięki temu trwa przy świętej wierze i pogłębia jej zrozumienie a zarazem świadczy o Chrystusie.
c. Królewskiej – lud ten służy w ubogich i cierpiących samemu Chrystusowi ponieważ ci którzy tworzą lud kierują swym ciałem zgodnie z wolą Bożą .
(Rz12,4-8; 1Kor12,12-31; 6,15-18; Ef1,22-23; 4,7-17; Kol1,18-24; 3,15) Kościół to Ciało Jezusa, którego Chrystus stanowi Głowę (por. 1Kor12,12-31) Analogia nauki św. Pawła znajduje się w przypowieści o krzewie winnym (J15,1-6) czy w wydarzeniu z pod Damaszku (Dz9,4), w scenie sadu ostatecznego (Mt25,40).
Nowy testament ujmuje Ciało Chrystusa w potrójnym znaczeniu:
1. Indywidualne ciało Jezusa historycznego.
2. Ciało Jezusa jako Eucharystia.
3. Ciało Jezusa jako Kościół.
Anatomicznie ciało to zespół komórek. Teologicznie ciało oznacza wewnętrzną jedność.
Obraz Ciała Chrystusa służy do wyłożenia nauki o dwóch prawdach:
1. W społeczności Kościoła jest wielu członków, każdy z nich ma swoje miejsce i swoje zadania, wszyscy stanowią organiczna jedność, taką jak w ciele ludzkim poszczególne członki: „ Wszyscy razem tworzymy jedno Ciało w Chrystusie (Rz12,5). Społeczność Kościoła jako Ciało Chrystusa to organiczna jedność i harmonijna różnorodność.
...
Pablus