Opracowane tezy na ex uniwersa
Spis treści
Teologia dogmatyczna
Pojęcia wstępne.........................................................................................................................
Teza 1. Wielka godność człowieka w świetle Objawienia Bożego: stworzenie na obraz i
podobieństwo Boże...................................................................................................................
Teza 2. Grzech pierworodny i jego skutki (błędy i nauka Kościoła).......................................
Teza 3. Tajemnica Trójcy Świętej (rozwój dogmatu)..............................................................
Teza 4. Tajemnica Słowa Wcielonego (unia hipostatyczna i jej konsekwencje)......................
Teza 5. Tajemnica Odkupienia..................................................................................................
Teza 6. Boże Macierzyństwo Maryi.........................................................................................-
Teza 7. Maryja w tajemnicy Kościoła.......................................................................................
Teza 8. Dzieło usprawiedliwienia człowieka grzesznego (wiara - nadzieja - miłość)..............
Teza 9. Kościół zgromadzeniem eucharystycznym (rola sakramentów w życiu Kościoła).....
Teza 10. Treść artykułu: „Wierzę w życie wieczne"................................................................
Teologia fundamentalna
Pojęcia wstępne........................................................................................................................
Teza 1. Współczesny kontekst wiary - od Oświecenia do postmodernizmu...........................
Teza 2 Objaiwenie Boze w nauczaniu Kościoła................................
Teza 3. Wiarygodność źródeł o Jezusie Chrystusie.................................................................
Teza 4. Boska tożsamość Osoby Jezusa Chrystusa w Jego relacji do Ojca i w tajemnicach
Jego ziemskiego życia...............................................................................................................'
Teza 5. Wiarygodność historyczna i miejsce Krzyża w samookresleniu Jezusa Chrystusa ....(
Teza 6. Źródła i relacje wiary w Zmartwychwstanie Pana Jezusa...........................................(
Teza 7. Chrystusowa geneza Kościoła.....................................................................................<
Teza 8. Istota nauki Ił Soboru Watykańskiego o Kościele......................................................<
Teza 9. Uzasadnienie katolickiej nauki o prymacie papieskim................................................<
Teza 10. Określenie, formy nieomylności Urzędu Nauczycielskiego Kościoła......................>
Teologia moralna
Teza I. Człowiek jako podmiot i przedmiot moralności:.........................................................
Teza 2. Czyn ludzki..................................................................................................................
Teza 3. Personalistyczne i społeczne rozumienie cnoty...........................................................'
Teza 4. Prawo moralne porządku stworzenia a Prawo Odkupienia.........................................;•
Teza 5. Sumienie jako subiektywna norma moralności...........................................................i-
Teza 6. Współczesna refleksja teologiczna dotycząca grzechu...............................................l
Teza 7. Wiara, nadzieja i miłość u podstaw życia chrześcijańskiego......................................'
Teza 8. Nawrócenie i pokuta....................................................................................................'
Teza 9. Czystość w służbie miłości. Wykroczenia moralne przeciw cnocie czystości:
zagrożenia i grzechy...............................................................................................................K
Teza 10. Szczególne rodzaje wykroczeń moralnych w zakresie dobra życia:.......................K
Pismo Święte
Pojęcia wstępne........................................................................................................... 109
Teza 1. Interpretacja Pisma Świętego w Kościele........................................................ 1 1 1
Teza 1 A. Metody interpretacji Biblii według Instrukcji PKB „Interpretacja Pisma Sw \
Kościele".................................................................................................................. 113
Teza IB. Różne poziomy sensu Pisma Świętego..................................................... 1 15
Teza 2. Pięcioksiąg........................................................................................................ 116
Teza 2A. Teoria czterech źródeł Pięcioksięgu i jej współczesne oceny.................. 1 16
Teza 2B. Prawo Izraela i jego dzisiejsze znaczenie................................................. 119
Teza 3. Dzieło Deuteronomistyczne.............................................................................. 1 !?•<
Teza 3A. Powstanie dzieła i jego przewodnie idee teologiczne................................ I 24
Teza 3B. Teokracja i monarchia w Izraelu w kontekście nadziei mesjańskich*...... 1 28
Teza 4. Księgi prorockie.............................................................................................. I 29
Teza 4A. Zapowiedzi mesjańskie w księgach prorockich........................................ 1 29
Teza 4B. Problemy społeczne w nauczaniu proroków............................................. i 32
Teza 5. Księgi mądrościowe......................................................................................... i 36
Teza 5A. Rola Mędrców w dawnym Izraelu. Wpływ literatury mądrościowej na N-
Testament................................................................................................................. I 36
Teza 5B. Teologia Księgi Psalmów; gatunki literackie, problematyka psalmów
..złorzeczących"....................................................................................................... 140
Te/a 6. Ewangelie synoptyczne.................................................................................. I 46
Teza 6A. Geneza Ewangelii synoptycznych. Problem synoptyczny........................ I 16
Teza 6B. Jezus jako Mesjasz, Syn Boży i Zbawiciel............................................... I 49
Tc/a 7. Ewangelia Świętego Jana................................................................................ \51
Te/a 7A. Pochodzenie, redakcja i środowisko powstania Czwartej Ewangelii....... ! 37
Teza 7B. Chrystologia IV Ewangelii......................................................................... i 60
Te/a 8. Dzieje Apostolskie........................................................................................... i 63
Teza 8A. Rozwój pierwotnej wspólnoty chrześcijańskiej........................................ 163
Teza 8B. Misjonarska działalność Kościoła pierwotnego........................................ 168
Te/a 9. Listy św. Pawła................................................................................................ I 7 I
Te/a 9A. Nauka o usprawiedliwieniu w Corpus Paulinum...................................... i 71
Te/a 9B. Życie i działalność św. Pawła................................................................... i 76
Teza 10. Listy Katolickie i Apokalipsa........................................................................ 181
Teza 10A. Nauka o moralności chrześcijańskiej w Listach Katolickich*............... I 8 I
Te/a I0B. Różne sposoby interpretacji Apokalipsy św. Jana.................................. !8l
Pojęcia wstępne 1. Termin „teologia"
1) Definicja etymologiczna: pochodzi od słów greckich....Theos. - Bóg, i Logos - nauka wiedza
Teologia - to nauka o Bogu. Jest rozumowym poznawaniem Boga z zastosowaniem wszelkich dostępnych metod na podstawie Objawienia.
2) Definicja historyczna. VW starożytnej Grecji termin teologia miał zastosowanie pogańskie.
Oznaczał: świętą poezję, synonim mitów lub pierwszą filozofię według ujęci
Arystotelesa.
W Kościele Wschodnim Orygenes (III w.) twierdził, że prawdziwa teologia jest nauką Bogu. W chrześcijaństwie termin ten. stosowali: św. Klemens Aleksandryjski, św. Atanazy Euzebiusz z Cezarei.
W Kościele Zachodnim termin „teologia" zaczyna pojawiać się dopiero u schvlk średniowiecza. Ojcowie łacińscy stosowali inne określenia na naukę o Bogu: doctria Chiisliaua, sacra doclrina, sacra scriptura, sacra
3) Definicje współczesne.
„Teologia jest to wiedza, za pomocą której rozum chrześcijanina wzmocniony i oświecony.
wiarą, próbuje pojąć przez rozumowanie tajemnice objawione przez Boga"(Y. Congar
„Teologia jest nauką o przepowiadanej w Kościele objawionej tajemnicy Boga
Chrystusie" (Scheffczyk).
„Teologia jest nauką o Bogu i stworzeniach w świetle Bożego Objawienia" (Różycki). Teologia obejmuje obszerny dział wiedzy:;
teologię historyczną (nauki biblijne, patrologię, historię Kościoła, historię dogmatów
historię teologii),
teologię fundamentalną (chrystologię i eklezjologię fundamentalną) teologię systematyczną (dogmatyczną, moralną, ascetyczną i mistyczną) teologię praktyczną (homiletykę, katechetykę, misjologię, teologię caritas, liturgikę. teologię pastoralną i prawo kościelne).
2. Termin „dogmat"
1) Definicja etymologiczna: pochodzi od słowa łacińskiego „doceo" - dogmat, czyli u co okazało się prawdziwe, dekret prawny, ustawa, opinia filozoficzna.
2) Definicje systematyczne:
a) Dogmat jest to zdanie, które Kościół mocą Nauczycielskiego Urzędu Kościoła lul soboru
lub papieża, wyraźnie ogłasza jako objawione przez Boga. Jednocześnie podaje że zaprzeczenie tego zdania jest herezją.
b) Dogmat - to prawda istotnie ogłoszona przez Boga, a przez Kościół autorytatywnie określona.
3. Teologia dogmatyczna
Teza 1. Wielka godność człowieka w świetle Objawienia Bożego: stworzenie na obraz i podobieństwo Boże.
1) Na czym polega wielka godność człowieka?
Człowiek został ustanowiony przez Boga panem wszystkich stworzeń ziemskich, by w imieniu Boga człowiek rządził i panował nad światem. Jako przedstawiciel Bogn ziemi, człowiek uczestniczy w stwórczvm działaniu Bożym, udoskonala i przeksztalca świat stworzony, współdziała w/wypełnianiu Bożych zamysłów, człowiek został stworzony przez Boga z natury jako bardzo dobry, stworzony z miłości obdarowany przez Boga darami naturalnymi, pozanaturalnymi i nadprzyrodzonymi człowiek został stworzony do pracy, która jest czymś błogosławionym, ponieważ jest
udziałem w trudzie Bożym, człowiek jest uwieńczeniem dzieła stworzenia, góruje swym rozumem nad światem
rzeczy, uczestniczy w świetle Bożych myśli,
spośród stworzeń tylko człowiek został ożywiony „tchnieniem Bożym", o godności człowieka świadczy obdarowanie go przez Boga rozumem i wolnością,.
Dzięki rozumowi człowiek poprzez rzeczy widzialne dochodzi do poznania rzeczy niewidzialnych do poznania Boga. Dzięki wolnej woli. człowiek może w sposób świadomy i , wolny /wracać się ku Dobru, ku Bogu Najwyższemu,
człowiek został stworzony na obraz i podobieństwo Boże, jest zdolny do poznania; i miłowania swego Stwórcy,
dzięki Wcieleniu Syna Bożego nastąpiło niezwykłe wywyższenie człowieka. Dzięki Odkupieniu nastąpiło przywrócenie człowiekowi dziecięctwa Bożego. Tajemnica człowieka i jego godności wyjaśnia się dopiero w pełni w tajemnicy Wcielenia i Odkupienia.
od początku Bóg miał na myśli chwałę „nowego stworzenia" w Chrystusie; postanowił nas uczynić synami na wzór swego Syna Jednorodzonego, który dla naszego zbawienia stal się jednym z nas,
Istotą dziejów zbawienia jest dokonywanie się tajemnicy przebóstwienia poszczególnych ludzi i całej ludzkości. Dzieje te zmierzają do chwalebnego wypełnienia.
2) Co oznacza, że człowiek został stworzony na obraz i podobieństwo Boże?
Hebrajskie określenia selem - obraz, i denni! - podobieństwo, wielu egzegetów przyjmuje za dwa synonimy.
Św. Ireneusz odróżniał te pojęcia. Według niego słowo selem - „obraz" - oznacza naturalne podobieństwo człowieka do Boga. dzięki obdarowaniu człowieka rozumem i wolną wolą. Słowo demut - „podobieństwo" oznacza nadprzyrodzone podobieństwo człowieka do Boga, dzięki obdarowaniu człowieka synostwem Bożym.
Eiwangelie Święte podkreślają nasze nadprzyrodzone dziecięctwo Boże i Ojcostwo Boże względem ludzi..
Jezus Chrystus jest najdoskonalszym „obrazem Boga": On jest nowym Adamem, który pokonał śmierć i zwyciężył grzech. On prowadzi całe stworzenie do stanu doskonałości.
Jest to dział teologii systematycznej, obejmuje natępujące traktaty: (1) o wierze (traktat wstępny), (2) trynitologię, (3) kreatologię (protologię), (4) chrystologię (wraz z mariologią), (5) soteriologię, (6) charytologię, (7) eklezjjologię, (8) sakramentologię (ogólną i szczegółową), (9) eschatologię, f(10) patrylogię (naukę o Bogu Ojcu)
nowego Królestwa, które zostało określone w Piśmie Świętym jako „nowe niebo i nowa ziemia". Historia jest długim, bolesnym rodzeniem świata, który nadchodzi.
3) Dwa opisy stworzenia człowieka według Księgi Rodzaju.
Pius XII w encyklice Humani generis z 1950 r. przestrzega przed zestawianiem opisów prehistorii z opowieściami mitologicznymi. Papież podaje, że opisy te są w pewnym. prawdziwym sensie historią. W prostej i obrazowej formie, dostosowanej do poziomu niewykształconych ludzi, podają zasadnicze prawdy, na których opierają się nasze wysiłki w dążeniu do osiągnięcia zbawienia. Autorzy natchnieni mogli zasięgnąć porównania z ludowych opowieści, ale uczynili to pod natchnieniem Bożym.
I opis stworzenia człowieka (Rdz 1, ,26-31), tzw. hexa hemeron, hymn mówiący
0 stwarzaniu świata przez Boga w ciągu 6 dni. Według badań egzegetycznych napisany został prawdopodobnie ok. V wieku przed Chr.,(według tradycji kapłańskiej..
Elementy opisu stworzenia człowieka:
tekst podaje najpierw zamysł Boży co do stworzenia człowieka,
Bóg stwarza człowieka na samym końcu ,.swoim Słowem"; stworzony wcześniej świal
ma służyć człowiekowi i ma być mu poddany.
Bóg stwarza mężczyznę i niewiastę, błogosławi im i poleca, by się rozmnażali, zaludnili
ziemię i czynili ją sobie poddaną.
U opis stworzenia człowieka (Rdz 2, 7-25), o stworzeniu człowieka z prochu ziemi
1 ożywieniu go „tchnieniem Bożym". Tekst pochodzący prawdopodobnie z X-IX wieku przed Chr., napisany według tradycji jahwistycznej.
Elementy opisu:
Bóg stwarza nie tylko „swoim Słowem" ale i czynem.
podana jest inna kolejność stwarzania: :mężczyzna, rośliny, zwierzęta, kobieta.
Wnioski teologiczne, wynikające z opisów biblijnych:
a) O wspólnym początku rodzaju ludzkiego: „Bóg z jednego człowieka wywiódł cały rodzaj Iudzki"(Dz 17, 26). Według nauki Piusa XII w encyklice Humani generis, „nie wolno wiernym przyjąć teorii, że po Adamie istnieli jacyś inni Judzie nie pochodzący od niego, ani że słowo „Adam" oznacza nieokreśloną ilość „praojców". Tych teorii nie da się pogodzić z nauką Objawioną i nauką Kościoła o grzechu pierworodnym.
b)( Człowiek składa się z ciała i duszy nieśmiertelnej, które zjednoczone tworzą jedną naturę i tak zjednoczone będą trwać w wieczności. Dusza jako „tchnienie Boże" sprawia, że człowiek w sposób szczególny staje się „obrazem Boga"._ W chwili śmierci ciało zostaje pozbawione ożywczego „tchnienia Bożego" i dusza oddziela się od ciała. W momencie ostatecznego zmartwychwstania podczas powtórnego przyjścia Pana Jezusa na końcu czasów, dusza połączy się na nowo z ciałem (taka jest prawowierna nauka ...
Pablus