Fundamentalna.
Apologia - obrona prawd wiary jakiejś jej części, jakieś fakty; Apologetyka – zajmuje się systematyzowaniem, uzasadnieniem i obroną religii chrześcijańskiej
T. fundamentalna – nauka o fundamentach chrześcijaństwa, nauka, która ma za zadanie ukazania wiarygodności chrześcijaństwa.
1. Objawienie Boże wg Dei Verbum
KO Posługuje się formą opisową objawienia – revelare – objawiać, loqui - mówić
- Objawienie Boże jest darem i łaską – jest wyrazem wolnej decyzji Bożej, Jego dobroci – spodobało się Bogu...KO 2. Jest to akt dobrowolnego, wynikającego z miłości odniesienia się Boga do ludzi, które odsłania im tajemnicę samego Boga
- O ma charakter historyczny – przez objawienie Bóg wszedł w historię ludzką i objawił się przez swoje dzieła zbawcze. Izraelici rozpoznawali działanie Boga poprzez interpretację proroków. Później wyjaśniał je Jezus i apostołowie. Różni się od objawienia naturalnego i eschatologicznego – naturalne nie wiąże się z historią jest dane wszędzie i zawsze, nie ma określonego początku, miejsca czy czasu. Objawienie eschatologiczne zaistnieje, gdy skończy się historia
- O. Ma charakter osobowy – jest to przyjazny dialog Boga z człowiekiem, wchodzi z człowiekiem w osobowe przymierze. J. Chr. przyjął ludzką naturę i jako człowiek przemawia. Osobowy charakter objawienia przejawia się również ze strony człowieka – jest to odpowiedź człowieka w akcie wiary, staje się dzieckiem Bożym
- O dokonało się przez dzieła Boże i słowo Boże – prze Jego działanie w historii; poprzez zjawiska nadzwyczajne; poprzez słowo, które odkrywa tajemnice Jego istoty i Jego woli.
- Szczególna rola słowa w objawieniu – słowo to najlepsza forma przekazywania wew. Treści. Bóg posłużył się słowem jako najlepszą formą kontaktu międzyosobowego. Objawienie zawiera tajemnice, które mogą być wyrażone i przekazane tylko w formie słowa – tajemnica Trójcy Św.
- O samym objawieniu
- O przekazywaniu objawienia Bożego
- O boskim natchnieniu Pisma Św. i jego interpretacji
- O ST
- O NT
- O Piśmie Św. w życiu Kościoła
2. Historyczne istnienie Jezusa z Nazaretu
Świadectwa pozachrześcijańskie:
- Talmud – zbiór praw i komentarzy spisane po upadku Jerozolimy. Talmud zna Jezusa, w jego życiu działy się niezwykłe rzeczy, T. nienawidzi Jezusa, szuka usprawiedliwienia dla tych, którzy skazali go na śmierć; potwierdza jego historyczne istnienie.
Józef Flawiusz – autor Wojny Żydowskiej. Był świadkiem zburzenia Jerozolimy w 70 r. – Inne dzieło - Dawne dzieje Izraela - pisał o z szacunkiem o Janie Chrzcicielu i jego śmierci; pisze o Jakubie, zaznaczając, że był on bratem Jezusa zwanego Chrystusem; pisze o Jezusie – w trzecim tekście – człowiek mądry, „choć nie wiem, czy należy nazywać go tylko człowiekiem”.
– Pliniusz Młodszy – wielkorządca Bitynii, w liście do Trajana wspomina o kulcie Chrystusa, że czci się go jako boga. Z dokumentu wynika, że Chr był nie tylko bogiem, ale i człowiekiem
Swetoniusz – napisał życiorysy 12 cesarzy. W jednym z nich, o Neronie wspomina o chrześcijanach, którzy zostali poddani torturom. Pisząc o cesarzu Klaudiuszu wspomina, że wypędził z Rzymu Żydów, którzy podburzani, przez Chrestosa, wywoływali częste zamieszki 49/50. Potwierdzają to Dz 18, 2
Tacyt – W Rocznikach /Annales/ pisze o spaleniu Rzymu. Neron o ten czyn oskarżył chrześcijan. Nazwę wzięli od Chrystusa, który za panowania Tyberiusza skazany został na śmierć przez prokuratora Poncjusza Piłata
Pisma chrześcijańskie - niekanoniczne
Apokryfy, ojcowie Kościoła
Chęć wzbogacenia biografii Jezusa, która wydawała się zbyt skąpa w ewangeliach kanonicznych. A stanowią argument przemawiający za historycznością Chr, ponieważ należą do najstarszych pism chrześcijańskich. Próba wyjaśnienia praktyk religijnych na podstawie życia Jezusa.
Agrafa – rzeczy zapisane – krótkie aforyzmy i zdania, które miał wypowiedzieć Jezus, a nie zamieszczone w księgach NT.
Logia – treściowo oznaczają to samo – nazwa odnosi się do tych pism zawierających wypowiedzi Jezusa, które od początków XX są odkrywane we fragmentach papirusów pochodzących z Egiptu.
– Przekazałem wam na początku to, co przejąłem: Chr, umarł za nasze grzechy, że został pogrzebany, że zmartwychwstał trzeciego dnia z godnie z Pismem 1 Kor15, 3; Chr jest Panem kyrios – tytuł królewski i boski. Fakt Zmartwychwstania jest motywem uzasadniającym wiarę Pawła; Paweł uwierzył, bo sam widział Jezusa – kerygmat wiara w zmartwychwstanie. „Jeżeli Chr. nie zmartwychwstał próżna jest nasza wiara i daremne nasze nauczanie” – 1 Kor 15
Paweł głosi Chr. historycznego – potomka Abrahama, syna Dawida, narodzonego z niewiasty – Ga 4, 4, pisze o męce, śmierci, ustanowieniu Ostatniej Wieczerzy i ukazywaniu się Chr. po zmartwychwstaniu.
Paweł mało kładzie nacisk na historyczność Jezusa, ponieważ chce ukazać głębszą treść teologiczną wydarzeń zbawczych
Paweł jest czasowo bliski historycznym wydarzeniom związanym z Jezusem; zasługuje na pełne zaufanie – jego nawrócenie
3. Ewangelie kanoniczne jako źródła i dokumenty historyczne
Ew. napisane prze 2 uczniów Jezusa: Mt, J i uczniów apostołów: Mk i Łk.
Świadectwa zewn – Hieronim wspomina o Mt, celniku, który pierwszy napisał Ew, po hebr. Dla Żydów; drugi Mk, tłumacz Piotra; trzeci Łk z Antiochii – uczeń Pawła; ostatni J umiłowany uczeń Chr, napisał Ew. w Azji
Również świadczą o tym: Euzebiusz z Cezarei – 3 wiek, Orygenes, Tertulian, Justyn 2 wiek, Papiasz uczeń św. Jana – wszyscy świadczą, że od początku II w. znane były w Kościele 4 Ew.
Świadectwa wewn. – Ew. wg. Św. Mt. Jezus obiecanym Mesjaszem
Ew ta jest adresowana do chrześcijan pochodzenia żydowskiego lub nawróconych z judaizmu. Autor zakłada znajomość zwyczajów żydowskich, których znaczenia z zasady nie wyjaśnia. Napisana ta Ew. prawdopodobnie w języku Aramejskim lub hebrajskim
Św. Mt pisząc do Żydów miał na celu wyjaśnienie, że Jezus jest obiecanym Mesjaszem w którym wypełniły się wszystkie proroctwa ST. Ew. otwiera rodowód Jezusa, syna Dawida, syna Abrahama. Jest również przekaz o hołdzie mędrców ze wschodu, ucieczce do Egiptu i rzeź niemowląt w Betlejem. Uwagę zwrócić na słynne Kazanie na Górze, osiem błogosławieństw, w którym Jezus przedstawia zręby nowego prawa. Jezus nauczał w przypowieściach, czyni cuda, wybiera apostołów. Nakazuje Apostołom by szli i nauczali narody.
Ew. wg. Św. Mk. Jezus Synem Bożym
Św. Mk był uczniem św. Piotra. Jego nauczanie jest nauczaniem św. Piotra. Ew. ta jest kierowana była do chrześcijan rzymskich. Świadczy o tym fakt, że Mk. Tłumaczy zwyczaje żydowskie, określa dokładnie miejscowości, wyrażenia aramejskie tłumaczy na j. gr. Swoje opowiadanie rozpoczyna od ukazania postaci Jana Chrzciciela, chrztu w Jordanie, kuszenie na pustyni. Jezus naucza i czyni cuda najpierw w Galilei. Potem przenosi się do Jerozolimy, gdzie zapowiada swoją mękę. Posyła swoich uczniów, by głosili dobra nowinę i wspomaga ich znakami.
Ew. wg. Św. Łk. Jezus lekarzem duszy i ciała człowieka.
Był grekiem, z zawodu lekarzem, uczniem św. Pawła, którego nauczanie przekazał. Pisze do chrześcijan nawróconych z pogaństwa. Przekazał Ew. dzieciństwa Jezusa. Potem działalność galilejska, gdzie gromadzi wokół siebie wspólnotę uczniów. Udaje się z uczniami do Jerozolimy. W drodze do św. Miasta naucza w przypowieściach, nieznane w innych Ew. o miłosiernym Samarytaninie i o synu marnotrawnym. Po śmierci ukazuje się uczniom i każe im świadczyć o tym, co widzieli.
Ew. wg. Św. Jana – Słowo Ojca Przedwiecznego.
Powstała najpóźniej ok. końca I wieku. Jest ona dogłębną refleksją, medytacją nad zbawczym dziełem Jezusa. Świadom jest istnienia innych wcześniejszych Ewangelii i dlatego pomija wiele kwestii, które miały miejsce w innych Ew. Kieruje swoje nauczanie do wszystkich ochrzczonych i świadomie przeżywających swoją wiarę w Chrystusa, pozostających pod silnymi wpływami greckimi. Ew. rozpoczyna się od prologu – hymnu o słowie, w którym Jezus ukazany jest jako Życie i Światłość świata. Zaczyna się tak jak ks. Rdz. Na początku... Znaki Jezusa potwierdzają Jego misję – cud w Kanie, rozmnożenie chleba, uzdrowienie niewidomego od urodzenia, wskrzeszenie Łazarza. Jest to Ew. pełna symboli: Baranek Boży, krzew winny... Rozmawia o miłości z Piotrem, na którym zbudował swój Kościół.
Historyczność Ewangelii w ujęciu szkoły historii form
Wg Formgeschichte - Ew. są świadectwem wiary, pierwszych chrześcijan, a nie świadectwem historycznych wydarzeń z życia Jezusa – jest to literatura ludowa. Anonimowość, nie liczenie się z chronologią, topografią, zależność od tradycji. Ustnych, nie liczenie się z prawdą historyczną.
Postulat socjologiczny – Sitz im leben /środowisko życiowe/ – wspólnota ludzka jest twórcza, jako masa, we właściwym tego słowa znaczeniu – dlatego u początków Ew. znajduje się nie historyczny Jezus, ani Jego apostołowie, ale wspólnota ludzi wierzących, anonimowa grupa masa, która nie interesowała się tym, co robił Jezus, jego historią, ale starała się zaradzić swoim potrzebom. Ew są świadectwem wiary i życia pierwotnego Kościoła.
SzHF nie neguje historycznego Jezusa. Był on członkiem narodu żydowskiego, który przeciwstawiał się ówczesnemu prawodawstwu żydowskiemu.
Między J historycznym a J kerygmatu nie ma łączności
Postulat demitologizacji – postulat żeby coś zrobić. Chciano dotrzeć do Jezusa historii. Owocem tego była negacja prawie całkowitej możliwości dotarcia do słów i czynów Jezusa. Relacje o życiu Jezusa ma charakter mitologiczny.
Ew wg. SzHF są kompilacjami, mają charakter ludowy. Zwolennicy tego kierunku odrzucają możliwość interwencji Boga osobowego w świecie, czyli fakt rzeczywistego objawienia. Odrzucają możliwość i istnienie cudów.
Błędne pojęcie wiary – wg SzHF wiara nie dba o prawdę historyczną, ani też nie może być z nią w zgodzie. Nie jest to prawdą, gdyż analiza najstarszych tekstów i tradycji wskazuje, że kerygamat apostolski i wiara, żywo interesują się historią i na niej się opierają – prawda o śmierci i Zmartwychwstaniu, kazanie Piotra u Korneliusza, gdzie wskazuje na poszczególne etapy działalności Chr, chrzest, cuda, Jezus jadł, pił z nimi - Dz.
Skrajne ujęcie postulatu socjologicznego - cechy przepowiadania apostolskiego: Wspólnota chrześcijańska jest zorganizowaną społecznością zebraną wokół 12, Są Świadkami Jezusa, opierają się na tradycji – ja bowiem otrzymałem od Pana to, co wam przekazałem – 1 Kor 11, 23
Wg SzHF praca ewangelistów ograniczyła się do zebrania wcześniej istniejących form literackich z okresu przepowiadania ustnego. Jednak była to świadoma praca redakcyjno – literacka nad materiałem występującym w źródłach pisanych i ustnym przekazie. Każdy pisał w oparciu o metodę, cel teologiczny i do konkretnej grupy słuchaczy.
4. Posłannictwo i godność Jezusa z Nazaretu w świetle Jego deklaracji i zachowań.
- k. koniecznego wyjaśniania – opiera się na zasadzie, że jeżeli racjonalność jakiś wydarzeń, faktów stwierdzeń domaga się jakiegoś wyjaśnienia, a jego brak oznacza pozostawienie tych faktów w tajemnicy, to należy przyjąć to wyjaśnienie.
- k. drugorzędne – to, co odróżnia Jezusa od znanych postaci w Jego sposobie życia.
- k. mieszane – wewn. Jedność, jedność z kontekstem np. Mt 16, 8 - struktura tekstu, nie jest rozerwany, jest wpisany w cały kontekst Ew. Mt
- k. różne wyjaśnienie – tym samym faktom nadawane są różne fakty teologiczne
- k. podstawowa zgodność – zgodność co do faktu i do treści, różność w wyjaśnieniu.
Dwie drogi dostępne:
Implicite – analizujemy świadomość Jezusa poprzez nauczanie i sposób zachowania
Explicite – polega na analizie jego świadomości, która się przejawia w tytułach chrystologicznych – Mesjasz, Syn Człowieczy, Syn Boży
W Ew. – J ten, którego Bóg posłał – jest imieniem własnym Jezusa; Ja bowiem od Boga przyszedłem. Nie wyszedłem od siebie, lecz On mnie posłał; nie mówiłem sam od siebie, ale Ten, który mnie posłał, Ojciec, Ten mi nakazał, co mam powiedzieć i oznajmić J 12, 49
Łk - na to zostałem posłany, na to przyszedłem,... sądzicie, że przyszedłem znieść prawo...
Ma władzę, jest świadomy, że przyjęcie nauki i Jego osoby, jak i okazana mu pogarda, dotyczą tego, który Go posłał.
Wyznanie św. Piotra – Cezarea Filipowa Mk 16, 16 – za kogo ludzie Mnie uważają - Ty jesteś Mesjasz, Syn Boga żywego. Jezus przestrzega, aby nikomu o tym nie mówili, czyli zakłada słuszność ich wiary. W przeciwnym wypadku wyprowadziłby ich z błędu.
Odpowiedź Jezusa podczas procesu u Kajfasza – Arcykapłan – Czy te Jesteś Mesjasz, Syn Błogosławionego? Ja jestem Mk 14, 62 – Tak, ja jestem; Sami mówicie, że ja jestem. Jezus oświadcza, że jest Mesjaszem i za to idzie na śmierć.
UZNAWANIE MESJAŃSKIEJ GODNOŚCI JEZUSA:
Uczniowie uważają Jezusa za Mesjasza, chociaż błędnie rozumieli jego misję – J 1, 43, Mt 16, 15, 20, 20 – matka synów Zebedeusza, aby zasiedli w królestwie po lewej i prawej stronie
Ludzie uważają za Mesjasza – wjazd do Jerozolimy miał charakter mesjański
Podstawą wytoczenia procesu Jezusowi są Jego roszczenia mesjańskie Mk 14, 60
Nie nazywa siebie Mesjaszem, ale pozwala innym nazywać siebie Mesjaszem, zwłaszcza, gdy przestrzega przed fałszywymi mesjaszami.
Chorzy określają go jako Syn Dawida, podczas wjazdu do Jerozolimy, określany jest tym tytułem. Potępia faryzeuszy, którzy zabraniali ludziom składać Mu tego hołdu.
Odrzuca narodowo – polityczny ideał mesjasza, nie wplątuje się w żadne rozgrywki polityczne, nie pozwala ogłosić się królem.
Przed Sanhedrynem: Mk 14, 61n; Łk 22, 67 – 70; Mt 63, 64 – czy ty jesteś Mesjasz Syn Boży. Jestem nim
Jezus akcentuje religijny charakter, swego mesjańskiego posłannictwa zwłaszcza w stosunku do zewn. legalizmu faryzeuszy. Nie jest ważne pochodzenie od Abrahama, ale duch nawrócenia i duch pokuty. Istnieje tzw. sekret mesjański – zwłaszcza przy uzdrowieniach
Syn Człowieczy jako Jezusowe określenie funkcji Mesjasza.
Nie chcąc uniknąć nieporozumień /błędne koncepcja Mesjasza wśród ludu/, Jezus przybiera tajemnicze określenie Syn Człowieczy. Idea tego tytułu sięga do proroctwa Daniela 7, 13 – 14 – . S. Człowieczy występuje u Ez – S. Człowieczy jest postacią znikomą w porównaniu do majestatu Boga. Dn – ks. apokaliptyczna, dużo symboli. Ma konotacje mesjańskie. Jezus nawiązuje do: władzy o odpuszczaniu grzechów; gdy mówi o chwale, rozumie ją jako śmierć i Zmartw.; Sąd – powrót w chwale z władzą w dniu ostatecznym.
S. Człowieczy występuje jako ten, który otrzymuje od Boga powszechną i wieczną władzę.
Jezus określa siebie tym zaszczytnym imieniem, stosuje go zawsze w trzeciej osobie.
Treść określenia – Syn Człowieczy – przysługuje Mu wyjątkowa godność i autorytet, jest panem szabatu, ma władzę odpuszczania grzechów, S, człowieczy to więcej niż Jonasz i więcej niż Salomon Mt 12, 38
Identyfikuje się z cierpiącym sługą Jahwe – będzie wydany arcykapłanom, skażą go na śmierci wydadzą poganom, będą z niego szydzić, oplują go, ubiczują i zabiją, a po trzech dniach zmartwychwstanie – Mk 10, 33. Ma to również charakter służby.
Misja S. Człowieczego ma charakter eschatologiczny /chwały/ – ujrzą Syna Człowieczego przychodzącego w obłokach z mocą wielką i chwałą.
Znaczenia Syna Bożego w ST: ben Elohim – aniołowie Boży, Izrael w sensie całej ludności, król w sensie pomazańca; sprawiedliwy występuje tylko w ks. Mdr. – wszystko to Synostwo w sensie adopcji.
Jezus zwraca się za pomocą niespotykanego terminu Abba – ipssima verba Jesu – ogromna zażyłość. Wyraża w ten sposób swoją wyjątkową relację łączącą Go z Bogiem.
Mk 15, 34 – zwraca się do Ojca – Boże mój Boże czemuś mnie opuścił – jest to fragment z Ps.
Jezus miał świadomość, że jest synem Bożym, miał świadomość, że przerasta zwyczajny wymiar człowieczeństwa. Jest większy niż...
Pablus