2007.04. Naturalne wody butelkowane cz.2.pdf

KRENOTERAPIA

Naturalne butelkowane wody

mineralne, źródlane i stołowe – cz. II

Konsumpcja naturalnych wód butelkowanych

rosłego człowieka na wodę pochodzącą

ze wszystkich źródeł konsumpcyjnych wy-

nosi w zwykłych warunkach około 2700-

-3800 ml i różni się w zależności od płci

i wieku, inne jest u kobiet w ciąży i kar-

miących, zależy również od rodzaju i ilości

spożywanych pokarmów. Wraz z ich wzro-

stem powstaje potrzeba dostarczenia więk-

szej ilości płynów, ponieważ związane jest

to z nasileniem procesów metabolicznych

i koniecznością usuwania z moczem zbęd-

nych produktów przemiany materii. Za-

potrzebowanie na wodę w przeciętnych

warunkach życiowych wynosi dla dorosłe-

go człowieka około 2-4% masy ciała, a dla

dzieci – 10%.

Z powyższych względów dla osoby do-

rosłej o przeciętnej budowie, przebywają-

cej w przeciętnych warunkach, dzienne za-

potrzebowanie na wodę w postaci płynnej

waha się w granicach 1200-2800 ml. Nato-

miast minimalna ilość wody, jaka powin-

na być dostarczana ustrojowi, aby zapobiec

występowaniu zmian patologicznych, wy-

nosi 1 litr wody na dobę, nie może być to

jednak długotrwałe.

w granicach 400-500 mg/litr z dużą zawar-

tością wapnia. Woda o wysokiej minerali-

zacji w żadnym wypadku nie może być po-

dawana dzieciom.

Wody o wysokiej zawartości sodu zaleca

się jedynie w czasie upałów i po intensyw-

nych wysiłkach, w normalnych warunkach

nie zaleca się takiej wody, ponieważ w co-

dziennej diecie sodu jest pod dostatkiem,

a nawet w nadmiarze. Poważne ogranicze-

nie sodu powinno być stosowane u osób

z chorobami serca i nerek oraz u małych

dzieci, dla których dopuszczalne stężenie

sodu w wodzie do picia nie powinno prze-

kraczać 200 mg/l. W chorobie nadciśnienio-

wej i we wszystkich schorzeniach z towa-

rzyszącymi obrzękami, woda taka powinna

mieć zawartość sodu poniżej 20 mg/l.

Najbardziej zalecane są wody z dużą ilo-

ścią jonów wapnia i magnezu, ze względu

na ich znaczenie dla prawidłowego funk-

cjonowania organizmu oraz częsty niedo-

bór tych pierwiastków w codziennej diecie.

Zaleca się picie wód, które w litrze mają

co najmniej 150 mg wapnia i co najmniej

50 mg magnezu, a szczególnie korzystne

są te, w których proporcja tych składników

wynosi 1 : 2, ale tego typu wód jest bardzo

mało. Natomiast nie ma problemu z ilością

wód o dużej zawartości wapnia. Przy prawi-

dłowym doborze wody można zaspokoić od

kilku do kilkudziesięciu procent dziennego

zapotrzebowania na wapń i magnez.

Kobiety ciężarne i karmiące powinny

zwracać szczególną uwagę na skład wo-

dy, podobnie powinni czynić rodzice przy

doborze wody dla dzieci. Ludzie w pode-

szłym wieku nie powinni pić zarówno wo-

dy o bardzo niskiej, jak i bardzo wysokiej

mineralizacji oraz unikać wody, która po-

siada dużą zawartość któregoś ze składni-

ków, a głównie sodu. Przy wyborze wody

należy zawsze sprawdzić, jaka jest ogólna

mineralizacja wody i jaka jest zawartość

poszczególnych kationów i anionów, po-

nieważ nie wszyscy producenci w nazwie

swojej wody podają jej miano poprawnie,

zgodnie z obowiązującą klasyfikacją.

schorzeń układu oddechowego i pokarmo-

wego lub wyzwalać bezpośrednio po wypi-

ciu tzw. kolki żołądkowo-jelitowe. Przy po-

jawianiu się takich dolegliwości należy pić

wodę o temperaturze pokojowej. Po otwar-

ciu butelki wodę należy przechowywać

w temperaturze od 4°C do 20°C w miejscu

zacienionym i dbać, aby była przechowywa-

na w lodówce i nie ulegała przemrożeniu.

Po każdym otwarciu należy w miarę szyb-

ko i dokładnie zakręcić nakrętkę i umieścić

wodę w lodówce, nigdy nie pić bezpośred-

nio z butelki. Po otwarciu butelki w pełni

bezpieczne korzystanie z wody w warun-

kach temperatury pokojowej utrzymuje się

przez około 12 godzin, natomiast woda sil-

nie gazowana przechowywana w lodówce

może być użytkowana przez około 1-2 dni.

Zazwyczaj przy przeciętnym piciu wody

naturalnej 1,5-litrowa butelka wystarcza na

1 dzień, chyba że spożywa się kilka rodza-

jów wód jednocześnie. Pozostawianie wody

w otwartej butelce w temperaturze pokojo-

wej sprzyja rozwojowi bakterii i pleśni i po

dłuższym czasie może powodować zabu-

rzenia żołądkowo-jelitowe, a nawet zatru-

cie pokarmowe.

Wybór odpowiedniej wody do codzien-

nego picia jest często przypadkowy i w du-

żym stopniu zależny od reklamy, preferen-

cji w danym środowisku i od ceny. Przy

wyborze wody zazwyczaj najpierw zasta-

nawiamy się, czy ma to być woda gazowa-

na, czy niegazowana. Natomiast zwraca-

nie uwagi na zawartość biopierwiastków

jest często niestety na dalszym planie. Po-

nadto nie wszystkie wody zaklasyfikowa-

ne przez producenta jako mineralne mają

wymaganą zawartość minerałów, co dodat-

kowo dezorientuje konsumenta. W Polsce

spożywa się około 56% wód gazowanych

i około 44% niegazowanych, przy czym

niegazowane wody piją głównie kobiety,

a gazowane mężczyźni, zwłaszcza w mło-

dym i średnim wieku.

Dawkowanie wody

wysoko zmineralizowanej

Przyjmuje się, że osoby dorosłe mogą pić

bez ograniczeń większość wód o minera-

lizacji niskiej – około 500 mg/litr i śred-

niej – do 1500 mg/litr, natomiast nie wol-

no pić w nadmiarze i stale wód wysoko

zmineralizowanych. Codzienne spożywa-

nie w dużych ilościach wody o mineraliza-

cji powyżej 1500 mg/l może doprowadzić

do niebezpiecznej kumulacji biopierwiast-

ków w organizmie, natomiast można ją sto-

sować co pewien czas, aby uzupełnić uby-

tek pierwiastków, zwłaszcza przy obfitym

poceniu się. Wody o dużej mineralizacji

zaleca się w ograniczonych dawkach ce-

lem pobudzenia wydzielania soków tra-

wiennych oraz celem przyspieszenia pe-

rystaltyki przewodu pokarmowego. Na

przykład w zaparciach korzystne jest wypi-

janie rano 1-2 szklanek zimnej gazowanej

wysoko zmineralizowanej wody. Szklanka

wody wysoko zmineralizowanej wypita na

20-30 minut przed posiłkiem może zmniej-

szyć apetyt i jednocześnie nie dostarcza

żadnych kalorii i może przy tej dawce być

często, a nawet stale stosowana. Dzieciom

najlepiej podawać wodę o mineralizacji

Gazowana czy niegazowana?

Wody gazowane powodują rozszerzenie

naczyń krwionośnych w żołądku, przyczy-

niając się do wzrostu resorpcji i sekrecji

oraz pobudzenia motoryki przewodu po-

karmowego i zwiększonego wydzielania

soku żołądkowego. Duże ilości dwutlen-

ku węgla powodują rozpieranie żołądka

i czasami odbijanie, ale jednocześnie szyb-

ciej dają uczucie zaspokojenia pragnienia,

Temperatura spożycia

i warunki przechowywania

Powinno się pić wodę o temperaturze około

12-15°C i raczej nie niższej niż 10°C. Znacz-

nie zimniejsza woda może powodować sta-

ny zapalne gardła i strun głosowych oraz

być przyczyną zaostrzenia istniejących

REHABILITACJA W PRAKTYCE 4/2007

P rzeciętne dzienne zapotrzebowanie do-

KRENOTERAPIA

działają moczopędnie i powodują niewiel-

ki wzrost potliwości. Woda gazowana po-

budza także przemianę materii, ponieważ

powoduje zwiększone wydzielanie soków

trawiennych. Wody z większą zawartością

dwutlenku węgla powodują zafałszowanie

uczucia zaspokojenia pragnienia, które po-

jawia się znacznie wcześniej niż rzeczywi-

ste zaspokojenie pragnienia uzyskiwane

przy piciu wody niegazowanej, z powyż-

szego względu nie należy pić tego rodzaju

wód przy odwodnieniu i w okresie upałów.

Picie wód gazowanych w pewnych odstę-

pach czasu, w niewielkich ilościach wyno-

szących jednorazowo 1/2 do 3/4 szklanki

nie daje żadnych objawów. Natomiast wy-

picie jednorazowo i szybko 2-4 szklanek

zimnej i mocno gazowanej wody wyzwala

u większości osób wyraźnie niekorzystne

objawy. Regularne picie gazowanej wody

w większych ilościach o bardzo niskiej mi-

neralizacji może powodować obniżenie po-

ziomu elektrolitów ustrojowych, zwłaszcza

u dzieci i osób starszych. Z powyższych

względów wód gazowanych wcale nie po-

winny pić małe dzieci, osoby z nadkwaso-

tą, zaburzeniami trawienia oraz z choro-

bami gardła i strun głosowych.

Najczęstszą przyczyną wyboru wody

gazowanej są walory smakowe, ponieważ

nasycenie wody dwutlenkiem węgla ko-

rzystnie modyfikuje jej smak, zwłaszcza

wody alkalicznej lub gorzkiej oraz wód ni-

skozmineralizowanych. Taka woda działa

orzeźwiająco i przyspiesza gaszenie pra-

gnienia. Dzięki obecności dwutlenku wę-

gla następuje obniżenie pH wody, które

w zależności od ilości CO 2 może obniżać

się o 0,05 pH do 2,66 pH w stosunku do tej

samej wody niegazowanej. Tak obniżone

pH powoduje znaczne zahamowanie roz-

woju bakterii, co przyczynia się do tego,

że pod względem mikrobiologicznym są

one o wiele bezpieczniejsze. Dlatego wo-

dy wysokonasycone dwutlenkiem węgla

powinny być w szczególności używane

w niektórych środowiskach młodzieżo-

wych i w niektórych rodzinach, gdzie pa-

nuje bardzo niehigieniczny zwyczaj picia

wody bezpośrednio z jednej butelki przez

kilka osób.

szych osób dodatkowo obciąża to krążenie.

Wypicie szybko jednorazowo około 250 ml

wody powoduje niewielki wzrost diurezy,

ale wypicie w krótkim czasie 700-800 ml

daje już znaczną diurezę, która wiąże się

zawsze ze wzrostem wydalania elektroli-

tów, zwłaszcza gdy stosowana jest woda

słabo zmineralizowana.

Należy pamiętać, że organizm czło-

wieka nie może magazynować większej

ilości wody i z tego powodu istnieje ko-

nieczność stałego jej uzupełniania. Nie-

stety, uzupełnianie wody najczęściej jest

dokonywane, gdy pojawi się uczucie pra-

gnienia, które występuje nieco później niż

rzeczywiste zapotrzebowanie organizmu

na wodę. W niektórych warunkach może

to doprowadzać do odwodnienia, zwłasz-

cza u dzieci i starszych osób, ponieważ

wypijanie płynów w ilościach zaspokaja-

jących uczucie pragnienia uzupełnia stra-

ty wody jedynie w 60-70%. Nawet niewiel-

kie odwodnienie pomimo odpowiedniej

podaży płynów daje się zrekompensować

dopiero po upływie kilku godzin, a poważ-

niejsze dopiero w ciągu co najmniej doby.

Z powyższego względu najlepszym sposo-

bem na poprawne uzupełnianie wody jest

Płeć żeńska

Płeć męska

Wyszczególnienie

Wiek

[lata]

Zalecone normy

wody

[l/dzień]

Wyszczególnienie

Wiek

[lata]

Zalecane normy

wody

[l/dzień]

Dziewczynki

9-13

2,1

Chłopcy

9-13

2,4

Młodzież 14-18

2,3

Młodzież 14-18

3,3

Kobiety

2,7

Mężczyźni

3,7

Kobiety ciężarne 3,0

Kobiety karmiące 3,8

Tab. 1. Zalecane normy wody (zawartej w żywności i płynach) w zależności od płci i wieku oraz u kobiet w ciąży

i karmiących (według National Academy of Sciences, Food and Nutrition Board, USA)

Produkty

Woda

[%]

Produkty

Woda

[%]

chleb żytni razowy

mleko chude

chleb biały

kefir

Pieczywo

i inne

zbożowe

mąka pszenna

Produkty

mleczne

mleko pełne

kasza manna

jogurt owocowy

makaron

śmietana 20%

paluszki

ser twarogowy

chrupki żytnie

ser żółty

kurczak surowy

dorsz

wołowina (śr. tłusta)

mintaj

cielęcina (śr. tłusta)

pstrąg

Mięso

i tłuszcze

kiełbasa zwyczajna

tuńczyk

wieprzowina (śr. tłusta)

Ryby

łosoś 69

masło

karp

margaryna

makrela

słonina

śledź 66

olej roślinny

węgorz

ogórek

melon

Pijmy, nie czekając na pragnienie

Picie wody powinno być rozłożone równo-

miernie na cały dzień, jednak osoby starsze

i małe dzieci powinny pić większość pły-

nów rano i wczesnym popołudniem, tak,

aby organizm mógł wydalić ich większość

przed snem. Natomiast całkowite wyłącze-

nie picia wody od godzin popołudniowych

nie jest korzystne dla organizmu. Wodę na-

leży pić w małych ilościach, nie czekając, aż

pojawi się pragnienie, natomiast picie jed-

norazowo dużych ilości wody jest dla orga-

nizmu niekorzystne, ponieważ następuje

przyspieszone wydalanie wody przez nerki

wraz z niezbędnymi elektrolitami, a u star-

sałata

truskawki

pomidory

pomarańcze

cukinia

gruszki

Warzywa

cebula

Owoce

jabłka

marchew

winogrona

ziemniaki

wiśnie

groszek zielony

śliwki

frytki

banany

ketchup

ciasto z owocami

Dodatki

dżemy

Desery

biszkopt

cukier

0,2

czekolada gorzka

Tab. 2. Zawartość wody w podstawowych produktach żywieniowych

32 REHABILITACJA W PRAKTYCE 4/2007

KRENOTERAPIA

picie wody małymi łykami jednorazowo

w ilości nie większej niż 1/2 do 3/4 szklan-

ki i ponawiać w ten sam sposób picie wody

co 20-30 minut. Wynika to z czasu zatrzy-

mywania wody w organizmie, który zale-

ży od wielkości porcji i szybkości jej spo-

życia. Przy szybkim wypiciu wody równie

szybko przechodzi ona do płynu pozako-

mórkowego, zmniejszając jego ciśnienie

osmotyczne, i następnie szybko jest wy-

dalana przez nerki i z potem, natomiast

przy piciu małymi porcjami utrata płynu

z moczem i potem jest powolniejsza i ilo-

ściowo mniejsza.

i w domu. Osoby te przy niesprzyjających

warunkach zazwyczaj szybciej doznają

rzeczywistego odwodnienia niż inne prze-

bywające w tych samych warunkach.

Natomiast typowe odwodnienie jest

stanem dużej utraty wody z organizmu,

które szybko narasta. W początkowej fa-

zie występuje w postaci zmęczenia i roz-

drażnienia, następnie pojawia się suchość

skóry i błon śluzowych oraz narastające

zwiotczenie skóry, później dochodzi do

widocznego zwolnienia procesów życio-

wych. Mocz jest skąpy i ciemny, poce-

nie się mimo wysiłku jest zmniejszone,

stwierdza się przyspieszoną akcję serca

i obniżone ciśnienie krwi mogące dopro-

wadzić do omdlenia. Znaczny niedobór

wody już po kilkunastu godzinach powo-

duje gorsze ukrwienie mózgu, zmniejsza

zdolność koncentracji, pojawiają się za-

burzenia koordynacji ruchów i pamięci.

Najłatwiejszym do potwierdzenia i naj-

wcześniejszym objawem odwodnienia

jest narastające zwiotczenie skóry. Skó-

ra chwycona między dwa palce tworzy

fałd, który bardzo powoli wyprostowuje

się. Jest to alarmowy sygnał dający znać

o konieczności natychmiastowego rozpo-

częcia nawadniania organizmu.

mających wyższe ciśnienie osmotyczne

niż płyny ustrojowe, nie grozi takimi na-

stępstwami. Jednak wody hipertoniczne

dłużej przetrzymywane są w przewodzie

pokarmowym i wolno wchłaniają się do

krwi, co upośledza sprawność nawodnie-

nia organizmu mimo dostarczenia odpo-

wiedniej ilości wody.

Proces rehydratacji, czyli nawodnie-

nia, zachodzi najszybciej, gdy wraz z wo-

dą podawane są roztwory elektrolitów.

Płyny o odpowiednim ciśnieniu osmotycz-

nym mają zdolność szybkiego uzupełnia-

nia ubytku wody z ustroju. Z powyższych

względów przy dużym odwodnieniu do-

brze jest na początku podawać wody lekko

hipotoniczne, aby szybko nawodnić orga-

nizm, a następnie stosować głównie wo-

dy izotoniczne, które powinny być pod-

stawową wodą wyrównującą niedobory.

Dopiero po kilku lub kilkunastu godzi-

nach po wyraźnym ustąpieniu odwodnie-

nia należy podawać wody hipertoniczne,

aby ostatecznie wyrównać powstałe niedo-

bory elektrolitów. Przy tym postępowaniu

nie wolno pić wody gazowanej i zbyt zim-

nej oraz piwa. W pewnych warunkach ze-

wnętrznych, które są dla większości ludzi

przewidywalne, zachodzi zwiększony uby-

tek wody, który bez większych trudności

można na bieżąco uzupełniać, nie czeka-

jąc na negatywne skutki deficytu.

Zwiększone zapotrzebowanie

na wodę

Zapotrzebowanie na wodę wzrasta znacz-

nie w okresie wzmożonego wysiłku fizycz-

nego oraz w wyniku zmian temperatury

otoczenia. Przyjmowanie płynów podczas

znacznego obciążenia pracą mięśniową po-

winno być szczególnie ważne i ukierun-

kowane na systematyczne wyrównanie

niedoborów wody, uzupełnienie zasobów

elektrolitowych i zasilenie uszczuplonych

rezerw węglowodanowych. W tych przy-

padkach zalecane jest wypijanie wody

w ilości około 0,5 litra na każde 30 minut

intensywnego wysiłku. Podczas upałów

nawet przy niewielkiej aktywności fizycz-

nej powinno się wypijać co najmniej 3 litry

wody na dobę, podobnie przy długim prze-

bywaniu w temperaturze ok. -20°C.

Gruczoły potowe podczas upałów wy-

dalają liczne elektrolity, metabolity i tok-

syny, ale głównie chlorek sodu, sole ma-

gnezu, wapnia i potasu. Intensywność

wydalania tych elektrolitów jest sprzężo-

na z wysokością temperatury środowiska

i stopniem termoregulacji. Szczególnie na-

leży zwracać uwagę na znaczny ubytek

sodu, który należy uzupełnić wraz z po-

dawanymi płynami. Wyrównywanie ubyt-

ku wody i minerałów jest konieczne, gdyż

w przeciwnym razie może dojść do szko-

dliwych objawów niedoboru, których skut-

kiem jest odwodnienie organizmu.

Nawodnienie

W zwalczaniu odwodnienia podstawowe

znaczenie ma ciśnienie osmotyczne zasto-

sowanej wody uzależnione od stężenia roz-

puszczonych składników, które odnosi się

do ciśnienia osmotycznego osocza krwi.

U osób dorosłych fizjologiczne ciśnienie

osmotyczne wynosi od 275 mosm/l do

295 mosm/l wody i w stosunku do tej wiel-

kości kwalifikuje się wody pod względem

ich osmolarności. Wody izotoniczne mają

osmolarność w granicach ciśnienia osmo-

tycznego osocza krwi i z tego względu dzia-

łają najkorzystniej i są w stanie w miarę

szybko przywrócić stan prawidłowy i utrzy-

mać organizm w stanie nawodnienia przy

zrównoważonym stężeniu składników mi-

neralnych. Wody hipotoniczne charaktery-

zują się ciśnieniem osmotycznym niższym

niż ciśnienie płynów ustrojowych i powo-

dują znacznie szybsze nawodnienie orga-

nizmu niż wody izotoniczne, ale też i szyb-

ciej są wydalane. Należy zdecydowanie

unikać wody hipotonicznej o bardzo małej

zawartości elektrolitów, gdyż stosowanie

jej przy dużym niedoborze wody powodu-

je zwiększone wydalanie moczu, pomimo

że organizm znajduje się w fazie odwod-

nienia. Dodatkowo daje to przejściowe za-

fałszowanie objawów, ponieważ w pierw-

szym okresie picia takiej wody zaspakaja

się uczucie pragnienia, zwiększa się wyda-

lanie potu i moczu, ale jednocześnie pogłę-

bia się odwodnienie organizmu. Natomiast

stosowanie wód hipertonicznych zawie-

rających więcej rozpuszczonych składni-

ków stałych niż płyny ustrojowe, a więc

Kiedy należy pić więcej?

Najczęściej zwiększony ubytek wody wy-

stępuje w kilku sytuacjach, podczas któ-

rych spożycie wody zawsze powinno być

zwiększone:

– wszelkie formy większego wysiłku fi-

zycznego,

– wysoka temperatura powierza,

– niska temperatura powietrza (poniżej

-15°C),

– dłuższe przebywanie w terenie położo-

nym na znacznej wysokości zarówno

latem, jak i zimą (powietrze zazwyczaj

jest bardziej suche i parowanie jest bar-

dziej intensywne),

– infekcje, gorączka, wymioty, biegunka

(utrata znacznych ilości wody),

– przyjmowanie środków moczopęd-

nych,

– alkohol,

– dieta wysoko błonnikowa (błonnik po-

trzebuje dużej ilości wody),

– intensywneodchudzaniesię,

– długotrwała podróż samolotem (powie-

trze jest wysuszane podczas recyrkula-

cji),

– długotrwałe przebywanie w domu bez

dostępu do świeżego powietrza,

– długotrwałe przebywanie w pomiesz-

czeniach klimatyzowanych z recyrku-

lacją.

Odwodnienie

Odwodnienie (dehydratacja) w przecięt-

nych warunkach termicznych i przy umiar-

kowanym wysiłku występuje rzadko i jest

zazwyczaj procesem słabo wyrażonym.

Prawdopodobnie znacznie częściej do-

chodzi do chronicznego niedoboru wody

w organizmie, który charakteryzuje się

najczęściej uczuciem nieuzasadnionego,

narastającego zmęczenia, częstymi pobo-

lewaniami lub bólami głowy, wzmożoną

drażliwością i zmniejszeniem łaknienia.

Problem ten dotyczy zazwyczaj osób, któ-

re z reguły piją tylko wtedy, gdy odczuwa-

ją wyraźne pragnienie oraz tych, u których

dochodzi nie do umiarkowanego, lecz sta-

łego zwiększonego ubytku wody z przy-

czyn zewnętrznych, zarówno w pracy, jak

PROF . DR HAB . J. W IESŁAW K OCHAŃSKI

Wyższa Szkoła Fizjoterapii we Wrocławiu

34 REHABILITACJA W PRAKTYCE 4/2007

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: