Strugarki - ochrona przed zagrozeniami mechanicznymi.pdf - Czynniki mechaniczne - pitol23

BEZPIECZEİSTWO PRACY 2/2003

mgr inŇ. DARIUSZ KALWASIİSKI

Centralny Instytut Ochrony Pracy

¢ Państwowy Instytut Badawczy

Str ugarki Î ochrona przed zagroŇeniami mechanicznymi

trugarki stanowiĢ grupħ maszyn

przeznaczonych do obrbki po-

wierzchni drewna lub materiaþw

pochodnych, za pomocĢ obrotowego

waþu noŇowego. WĻrd tej grupy moŇe-

my wyrŇnię strugarki wyrwniarki

z rħcznym posuwem, jednostronne stru-

garki grubiarki z posuwem rħcznym lub

zmechanizowanym, strugarki wyrwniar-

ko-grubiarki, strugarki kombinowane

oraz strugarki trzy- i czterostronne (gdzie

waþy noŇowe sĢ usytuowane poziomo

i pionowo).

ChociaŇ liczba wypadkw podczas

mechanicznej obrbki drewna z zastoso-

waniem strugarek przejawia z roku na rok

tendencjħ malejĢcĢ, to jest ich nadal duŇo,

tym bardziej Ňe najczħĻciej sĢ to wypadki

ciħŇkie lub nawet Ļmiertelne.

W 2000 roku, wedþug danych GUS,

przy obsþudze strugarek zarejestrowano

425 wypadkw. Z tych wzglħdw w Unii

Europejskiej oraz w Polsce maszyny te zo-

staþy zakwalifikowane do szczeglnie

niebezpiecznych, wymagajĢcych badaı

i oceny pod wzglħdem bezpieczeıstwa,

przez jednostki niezaleŇne od producenta.

Podstawħ tej oceny stanowiĢ wymagania

ujħte w przepisach prawnych oraz nor-

mach, ktre uszczegþawiajĢ i konkrety-

zujĢ wymagania ujħte w tych przepisach.

Najbardziej rozpowszechnione wĻrd

wspomnianej grupy strugarek, sĢ strugar-

ki wyrwniarki z rħcznym posuwem. SĢ

one z powodzeniem stosowane w prze-

myĻle drzewnym jak rwnieŇ wykorzy-

stywane do celw pozazawodowych (np.:

w gospodarstwie rolnym). W przemyĻle

drzewnym, obok nowych strugarek sto-

sowane sĢ maszyny eksploatowane dþuŇ-

szy czas. Natomiast osoby uŇytkujĢce te

maszyny do celw pozazawodowych na-

bywajĢ czħsto maszyny uŇywane (np.

wycofywane z zakþadw pracy) lub wy-

konywane we wþasnym zakresie.

W trakcie uŇytkowania strugarek

mogĢ powstawaę zagroŇenia urazami,

spowodowane:

Î przez pracujĢce ze znacznĢ prħdko-

ĻciĢ narzħdzia, co przy rħcznym posuwie

obrabianego materiaþu moŇe doprowadzię

do kontaktu dþoni obsþugujĢcego

z wirujĢcym narzħdziem

Î rozerwaniem siħ lub rozpadem na-

rzħdzia podczas pracy

Î moŇliwoĻciĢ odrzutu obrabianego

materiaþu, wynikajĢcego najczħĻciej

z niejednorodnej struktury obrabianego

materiaþu (drewna)

Î oczyszczaniem strefy niebezpiecz-

nej z wirw, trocin i pyþu drzewnego

powstaþych podczas skrawania.

Wymagania konstrukcyjne w zakresie

bezpieczeıstwa pracy, dotyczĢce wszyst-

kich grup strugarek dotychczas byþy okre-

Ļlone w jednej normie PN-D-56277 [1].

Norma ta okreĻlaþa doĻę oglnie wyma-

gania dotyczĢce gþwnych elementw

konstrukcyjnych, jak korpusy, stoþy, waþy

i gþowice noŇowe, zespoþy posuwowe,

urzĢdzenia do hamowania, urzĢdzenia

ochronne i zabezpieczajĢce, urzĢdzenia

odprowadzania pyþw i wirw, urzĢdze-

nia do sterowania i wyposaŇenia elek-

tryczne, zespoþy dociskowe i zaciskowe,

nie precyzowaþa sposobu ochrony przed

zagroŇeniami mechanicznymi. Obecnie

norma ta zostaþa zastĢpiona przez wpro-

wadzenie norm europejskich, okreĻlajĢ-

cych wymagania konstrukcyjne dotyczĢ-

ce poszczeglnych grup tych maszyn,

a mianowicie:

Î strugarek wyrwniarek z rħcznym

posuwem PN-EN 859:1999 [2]

Î jednostronnych strugarek grubiarek

z posuwem rħcznym lub zmechanizowa-

nym PN-EN 860:1999 [3]

Î strugarek wyrwniarko-grubiarek

PN-EN 861:1999 [4]

Î strugarek kombinowanych PN-EN

940:1999 [5]

Î frezarek czterostronnych PN-EN

12750:2002 (U) [6].

Nowe normy uwzglħdniajĢ dotych-

czasowe oglne wymagania konstrukcyj-

ne dotyczĢce strugarek, rozszerzajĢc

i uszczegþawiajĢc je oraz charakteryzu-

jĢc dokþadniej sposoby lub elementy

ochrony przed zagroŇeniami mechanicz-

nymi.

BiorĢc pod uwagħ szeroki zakres sto-

sowania strugarek wyrwniarek z rħcz-

nym posuwem, w artykule zostanĢ om-

wione wymagania bezpieczeıstwa pracy

w zakresie konstrukcji strugarek, wynika-

jĢce z aktualnych norm. Norma PN-EN

859:1999, zastħpujĢca PolskĢ Normħ PN-

D-56277, szczegþowo okreĻla wymaga-

nia bezpieczeıstwa odnoĻnie: stateczno-

Ļci korpusu i stoþw oraz prowadnic,

a takŇe precyzuje sposoby i elementy

ochrony przed zagroŇeniami mogĢcymi

zaistnieę przy obsþudze strugarek wyrw-

niarek.

Konstrukcja strugarki powinna byę

taka, aby caþa maszyna oraz jej elementy

byþy stateczne, tzn. nie mogĢ zmieniaę

pozycji pod wpþywem drgaı lub innych

moŇliwych do przewidzenia siþ zewnħtrz-

nych czy wewnħtrznych. Korpus strugar-

ki powinien byę przystosowany do mo-

cowania (np. dziħki otworom) do podþo-

gi, stoþu lub innego trwaþego podþoŇa.

Konstrukcja stoþu strugarki powinna

umoŇliwiaę prowadzenie obrabianego

materiaþu bez przeszkd oraz uniemoŇli-

wiaę wykonywanie wrħgw koıcwkĢ

waþu noŇowego. Powierzchnia obu sto-

þw (podawczego i odbiorczego) powin-

na byę pþaska i rwna, a stoþy strugarki

wzglħdem siebie rwnolegþe. Stoþy po-

winny byę wykonane z lekkiego stopu,

Ňeliwa lub stali o wytrzymaþoĻci min. 20

daN/mm 2 . Zakoıczenie stoþu podawcze-

go i odbiorczego przy wale noŇowym

powinno byę wyposaŇone w nakþadki

(stanowiĢce czħĻę integralnĢ lub zapro-

jektowane jako czħĻę wymienna), ktrych

brzegi powinny byę zamontowane moŇ-

liwie blisko okrħgu skrawania (do 3 mm,

niezaleŇnie od wysokoĻci stoþu). Nakþad-

ki stoþw zastosowane w strugarce powin-

ny mieę wytrzymaþoĻę na rozciĢganie nie

mniejszĢ niŇ 41 daN/mm 2 i udarnoĻę po-

BEZPIECZEİSTWO PRACY 2/2003

niŇej 3,5 daJ/mm 2 . JeŇeli dþugoĻę nakþa-

dek przekracza 15 mm, naleŇy poddaę je

badaniom wytrzymaþoĻciowym okreĻlo-

nym szczegþowo w zaþĢczniku E do

omawianej normy. W przypadku, gdy

strugarka jest wyposaŇona w pionowĢ re-

gulacjħ stoþw, elementy do regulacji

powinny byę poza strefĢ niebezpiecznĢ.

Zakres regulacji stoþw powinien byę

wyznaczony ogranicznikami.

Waþy noŇowe wykorzystywane w stru-

garkach wyrwniarkach powinny speþ-

niaę wymagania normy PN-EN 847-1 [7].

Wymagania te dotyczĢ ksztaþtu korpusu

waþu noŇowego (stosowane sĢ waþy

o ksztaþcie okrĢgþym), kĢta przyþoŇenia

oraz wystawania krawħdzi skrawajĢcej

noŇa poza obrys korpusu waþu (maks.

1,1 mm), a takŇe maksymalnej dopusz-

czalnej szerokoĻci rowka wirowego w za-

leŇnoĻci od Ļrednicy narzħdzia. Waþy no-

Ňowe strugarek wyrwniarek powinny byę

wywaŇane dynamicznie w klasie dokþad-

noĻci G6,3 (zapobiega to przenoszeniu

wibracji z narzħdzia obrotowego na kor-

pus strugarki). Wymagania tej normy sta-

nowiĢ podstawħ badania waþu noŇowego

uŇywanego w strugarce z posuwem rħcz-

nym, podczas oceny typu strugarki.

W strugarkach wyrwniarkach pod-

czas skrawania waþy noŇowe pracujĢ ze

znacznymi prħdkoĻciami (dopuszczalny

zakres prħdkoĻci 4500-9000 obr/min),

stanowiĢc duŇe zagroŇenie dla obsþugu-

jĢcego. Zgodnie z £15 rozporzĢdzenia

ministra gospodarki z dnia 14 kwietnia

2000 r. [8] strugarki wyrwniarki powin-

ny byĚ wyposaňone w automatyczny ha-

mulec sterowany samoczynnie lub dņwi-

gniģ noňnģ . Norma PN-EN 859 uszcze-

gþawia wymagania dotyczĢce ukþadu

hamowania, okreĻlajĢc rodzaje stosowa-

nego hamulca (mechaniczny i elektrycz-

ny) oraz czas zatrzymania waþu noŇowe-

go, ktry nie powinien przekraczaę 10 s.

Strugarki wyrwniarki, uruchamiane

i zatrzymywane za pomocĢ tylko jednego

elementu sterowniczego powinny byę

wyposaŇone w hamulec mechaniczny. Je-

Ļli w strugarce zastosowano automatycz-

ny hamulec elektryczny, wwczas element

sterowniczy wyþĢcznika gþwnego stru-

garki nie powinien byę umieszczony po

tej samej stronie strugarki co element ste-

rowniczy zatrzymywania normalnego.

Norma PN-EN 859 wymaga, aby stru-

garki wyrwniarki byþy wyposaŇane

w mostkowe lub uchylne osþony waþu no-

Ňowego ochraniajĢce przed urazami mo-

gĢcymi powstaę np. podczas kontaktu

czþowieka z waþem noŇowym. Wedþug tej

normy w strugarkach o uŇytkowej szero-

koĻci roboczej do 100 mm wþĢcznie, na-

leŇy stosowaę mostkowe lub uchylne osþo-

ny waþu, a powyŇej 100 mm tylko osþony

mostkowe.

Obydwa wspomniane rodzaje osþon,

powinny speþniaę pewne podstawowe

wymagania.

Osþony powinny byę wykonane z ma-

teriaþw, ktre w razie kontaktu z tym

waþem nie spowodujĢ jego uszkodzenia

(np. z drewna, z aluminium). Powinny one

zakrywaę waþ noŇowy na caþej jego dþu-

goĻci, niezaleŇnie od poþoŇenia stoþu

i prowadnicy. Ich ksztaþt powinien byę

wypukþy lub pþaski, a powierzchnia dol-

na osþony nie powinna dotykaę waþu no-

Ňowego, nawet pod wpþywem obciĢŇenia

okoþo 40 kg. Powinny posiadaę moŇli-

woĻę zablokowania nastawy osþony

w kaŇdym poþoŇeniu roboczym, bez po-

mocy narzħdzia. Ponadto powinna byę

moŇliwoĻę, rħcznej lub automatycznej re-

gulacji pozwalajĢcej na zmniejszanie do

6 mm szczeliny odkrywajĢcej waþ miħ-

dzy prowadnicĢ a osþonĢ. Wszystkie ele-

menty do regulacji nastawy osþony po-

winny byę dostħpne dla obsþugujĢcego

w jego normalnej pozycji roboczej. Osþo-

ny mostkowe i uchylne powinny byę

poddane badaniom wytrzymaþoĻciowym

opisanym w zaþĢczniku D do normy PN-

EN 859.

Osþony mostkowe (fot. 1.) powinny

zakrywaę waþ noŇowy przez caþy cykl

pracy, unoszĢc siħ tylko pod wpþywem

naporu obrabianego materiaþu i samo-

czynnie powracajĢc do poþoŇenia wyj-

Ļciowego po skoıczeniu skrawania (np.

pod dziaþaniem sprħŇyny lub wþasnego

ciħŇaru). KrawħdŅ osþony mostkowej po

stronie stoþu podawczego powinna siħ

znajdowaę najwyŇej 2 mm, a po stronie

stoþu odbiorczego 3 mm, od grnej po-

wierzchni przedmiotu obrabianego. Osþo-

na mostkowa wykonana ze stali powinna

mieę wytrzymaþoĻę na rozciĢganie nie

mniejszĢ niŇ 350 N/mm 2 i gruboĻę Ļcian-

ki co najmniej 2 mm. W przypadku za-

stosowania materiaþu o wytrzymaþoĻci

185 N/mm 2 gruboĻę jej powinna wynosię

co najmniej 5 mm. Dolna powierzchnia

osþony oraz przednia krawħdŅ po stronie

podawczej powinny byę tak wykonane

i uksztaþtowane, aby nie utrudniaþy prze-

suwu przedmiotu po stole strugarki. Osþo-

na mostkowa powinna dziaþaę na obra-

biany materiaþ z siþĢ 15÷30 N. Osþona

mostkowa nie powinna wystawaę poza

korpus strugarki wiħcej niŇ 550 mm.

Minusem zastosowania osþony most-

kowej jest to, iŇ w trakcie obrabiania ma-

teriaþu naleŇy przekþadaę dþoı nad osþonĢ,

Fot. 1. Osþona mostkowa

Fot. 2. Osþona uchylna

co pociĢga za sobĢ pogorszenie jakoĻci

obrabianego materiaþu, spowodowane

zmniejszeniem docisku w tym miejscu.

Wady tej nie ma osþona uchylna

(fot. 2.), ktra odchyla siħ rwnolegle do

blatu stoþu pod wpþywem nacisku struga-

nego przedmiotu i odsþania tylko tħ czħĻę

waþu, ktra bierze udziaþ w struganiu. Waþ

noŇowy, nie biorĢcy udziaþu w procesie

skrawania, caþy czas pozostaje zakryty.

Osþona uchylna jest mocowana do kor-

pusu strugarki wraz ze sprħŇynĢ, ktra po-

woduje samoczynny jej powrt do stanu

wyjĻciowego. Dziħki sprħŇynie osþona

dziaþa czħĻciowo jak dociskacz, ponie-

waŇ poddajĢc siħ jej dziaþaniu (o sile do-

cisku 30 N ° 10%), dociska materiaþ ob-

rabiany do prowadnicy. Osþona uchylna

powinna mieę gruboĻę 10 mm.

W koıcowej fazie skrawania, przy

maksymalnym wychyleniu osþony, czħĻę

waþu noŇowego moŇe na krtki moment

pozostaę odkryta, stwarzajĢc zagroŇenie

np. dotkniħciem waþu lub pochwyceniem

noszonej odzieŇy. Dlatego tak waŇne jest

zachowanie odpowiednich ksztaþtw

i wymiarw osþony, minimalizujĢcych od-

krywanie waþu (kĢt natarcia krawħdzi

osþony na obrabiany materiaþ powinien

byę wiħkszy niŇ 15 , rys. 3.). Źle wyprofi-

lowana przednia krawħdŅ osþony, przy

zetkniħciu siħ z obrabianym materiaþem,

moŇe powodowaę odkrywanie waþu,

umoŇliwiajĢc do niego dostħp.

BEZPIECZEİSTWO PRACY 2/2003

Rys. 3. KĢt natarcia krawħdzi osþony na materiaþ

obrabiany

kumentacji techniczno-ruchowej (instruk-

cji obsþugi) danej strugarki.

W celu uþatwienia producentom opra-

cowywania tych wskazaı, w zaþĢczniku

C do normy PN-EN 859 przedstawiono

metody bezpieczeıstwa pracy przy ob-

sþugiwaniu strugarek, zwþaszcza podczas

strugania. W zaþĢczniku tym zawarto opi-

sy i ilustracje dotyczĢce przygotowania

strugarki do obrbki materiaþw oraz spo-

sobu ich prowadzenia oburĢcz. Zalecane

jest prowadzenie i dociskanie materiaþu

do powierzchni stoþu odpowiednimi po-

pychaczami (dociskaczami), (fot. 4.). Po-

pychacz nie powinien byę grubszy od

przedmiotu obrabianego. ObsþugujĢcy

strugarkħ wyrwniarkħ znajdzie tu rw-

nieŇ opis, w jaki sposb przekþadaę dþo-

nie nad osþonĢ mostkowĢ. Wskazania te

mogĢ byę bezpoĻrednio wykorzystywa-

ne przez uŇytkownika podczas obsþugi

strugarki.

Ryzyko zawodowe zwiĢzane z obsþugĢ

strugarek moŇe byę zminimalizowane

w wyniku speþniania wymagaı konstruk-

cyjnych przez producentw strugarek

oraz przestrzegania zasad bezpiecznej ich

obsþugi przez osoby pracujĢce z tymi ma-

szynami.

rojektowana i budowana prasa hy-

drauliczna powinna speþniaę wy-

magania dotyczĢce bezpieczeı-

stwa i ochrony zdrowia. OkreĻla je przede

wszystkim rozporzĢdzenie Rady Mini-

strw z dnia 3 lipca 2001 r. w sprawie

wymagaı zasadniczych dla maszyn i ele-

mentw bezpieczeıstwa podlegajĢcych

ocenie zgodnoĻci, warunkw i trybu do-

konywania oceny zgodnoĻci oraz sposo-

bu oznakowania tych maszyn i elemen-

tw bezpieczeıstwa (DzU nr 127, poz.

1391, zm. DzU z 2002 r. nr 231, poz. 1945).

RozporzĢdzenie to wprowadza do prawo-

dawstwa polskiego postanowienia dyrek-

tywy 95/37/WE, tzw. maszynowej.

Postanowienia tych aktw prawnych,

w odniesieniu do pras hydraulicznych,

uĻciĻla i konkretyzuje zharmonizowana

z dyrektywĢ maszynowĢ Norma Europej-

ska EN 693. Norma ta zostaþa uznana jako

Polska Norma i na zamwienie jest do-

stħpna w jħzyku angielskim jako PN-EN

693:2002 (U), w OĻrodku Informacji Nor-

malizacyjnej Polskiego Komitetu Norma-

lizacyjnego (00-050 Warszawa, ul. ĺwiħ-

tokrzyska 14 B, tel. 556 77 77). Projekt

polskiej wersji tej normy (PN-EN 693 Ob-

rabiarki Î BezpieczeĲstwo Î Prasy hy-

drauliczne ) bħdzie w ankietyzacji w mar-

cu br. i w tym czasie bħdzie dostħpny

w OĻrodku PKN (tel. 556 74 64).

OglnĢ zasadĢ zapewnienia ochrony

pracownikw przed zagroŇeniami zwiĢ-

zanymi z ruchomymi czħĻciami maszy-

ny jest:

Î uniemoŇliwienie dostħpu do ele-

mentw ruchomych przeniesienia napħ-

du realizowanego gþwnie poprzez ich

wbudowanie w korpus maszyny lub za-

stosowanie, najczħĻciej staþych, osþon.

Î uniemoŇliwienie lub co najmniej

ograniczenie dostħpu do jej strefy ro-

boczej, w ktrej poruszajĢ siħ te czħĻci.

Chodzi o to, aby dostħp do strefy robo-

czej byþ uniemoŇliwiony podczas wyko-

nywania niebezpiecznego ruchu czħĻci,

jakim Î w przypadku prasy Î jest ruch za-

mykania w jej strefie roboczej oraz aby

dostħp ten byþ ograniczony Î stosownie

do potrzeb technologicznych Î wwczas

gdy ruch odbywa siħ w kierunku przeciw-

nym i ryzyko urazowe zwiĢzane z tym ru-

chem jest niewielkie.

Zasada ta, uwzglħdniajĢc potrzeby

technologiczne i wystħpujĢce przy tym

Fot. 4. Widok oglny popychacza

Konstrukcja strugarki wyrwniarki

powinna umoŇliwiaę zamontowanie pro-

wadnicy. Prowadnice powinny stwarzaę

moŇliwoĻę ich blokowania w dowolnym

poþoŇeniu oraz umoŇliwiaę regulacje na-

stawienia na caþej dþugoĻci waþu, bez po-

mocy narzħdzia. Szczelina pomiħdzy sto-

þem odbiorczym a dolnĢ powierzchniĢ

prowadnicy nie powinna przekraczaę

5 mm, we wszystkich jej poþoŇeniach.

Zmiana poþoŇenia prowadnicy (jej

przesuwanie) moŇe spowodowaę odsþa-

nianie waþu po nie roboczej stronie stoþu,

stwarzajĢc dodatkowe zagroŇenia. Miej-

sce to powinno byę zabezpieczone przez

osþonħ przymocowanĢ do prowadnicy lub

do podpory prowadnicy. Osþona ta powin-

na poruszaę siħ wraz z prowadnicĢ, zakry-

wajĢc caþkowicie niepracujĢcĢ czħĻę waþu

noŇowego. Pod wpþywem obciĢŇenia

osþona nie powinna dotykaę noŇy waþu

noŇowego.

Stosowanie wymagaı dotyczĢcych

konstrukcji zawartych w normie PN-EN

859 moŇe spowodowaę wyeliminowanie

lub zminimalizowanie ekspozycji osoby

obsþugujĢcej maszynħ, na czynnik powo-

dujĢcy zagroŇenie. Mimo przestrzegania

wszystkich wymagaı bezpieczeıstwa

dotyczĢcych konstrukcji strugarek, ich

obsþuga wiĢŇe siħ z pewnym ryzykiem.

MoŇe ono byę istotnie ograniczone w wy-

niku rygorystycznego przestrzegania

przez osobħ obsþugujĢcĢ tħ maszynħ za-

sad bezpieczeıstwa obsþugi, zgodnie ze

wskazaniami producenta podanymi w do-

PIĺMIENNICTWO

[1] PN-D-56277:1997 Obrabiarki do drewna.

Strugarki. Wymagania konstrukcyjne w zakresie

bezpieczeĲstwa pracy

[2] PN-EN 859:1999 BezpieczeĲstwo obrabia-

rek do drewna. Strugarki wyrwniarki z rĨcznym

posuwem

[3] PN-EN 860:1999 BezpieczeĲstwo obrabia-

rek do drewna. Jednostronne strugarki grubiarki

[4] PN-EN 861:1999 BezpieczeĲstwo obrabia-

rek do drewna. Strugarki wyrwniarko-grubiarki

[5] PN-EN 940:1999 BezpieczeĲstwo obrabia-

rek do drewna. Strugarki kombinowane

[6] PN-EN 12750:2002 (U) BezpieczeĲstwo

obrabiarek do drewna. Frezarki czterostronne

[7] PN-EN 847-1:1997 NarzĨdzia do obrbki

drewna. Wymagania bezpieczeĲstwa

[8] RozporzĢdzenie Ministra Gospodarki z dnia

14 kwietnia 2000 r. w sprawie bezpieczeıstwa

i higieny pracy przy obsþudze obrabiarek do

drewna. DzU nr 36, poz. 409

[9] RozporzĢdzenie Ministra Pracy i Polity-

ki Socjalnej z dnia 26 wrzeĻnia 1997 r. w spra-

wie oglnych przepisw bezpieczeıstwa i hi-

gieny pracy. DzU nr 129, poz. 844

[10] RozporzĢdzenie Rady Ministrw z dnia

3 lipca 2001 r. w sprawie wymagaı zasadni-

czych dla maszyn i elementw bezpieczeı-

stwa podlegajĢcej ocenie zgodnoĻci, warun-

kw i trybu dokonywania oceny zgodnoĻci

oraz sposobu oznakowania tych maszyn i ele-

mentw bezpieczeıstwa. DzU nr 127, poz.

1391

Strugarki - ochrona przed zagrozeniami mechanicznymi.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Strugarki - ochrona przed zagrozeniami mechanicznymi.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Strugarki - ochrona przed zagrozeniami mechanicznymi.pdf