CHARAKTERYSTYKA OGÓLNA MÓZGOWIA
Mózgowie znajduje się w jamie czaszki i jest spowite 3 oponami : miękką, pajęczą i twardą. Mózgowie składa się z istoty szarej (kora mózgu i jądra podkorowe) oraz istoty białej (drogi nerwowe). W mózgowiu wyróżnia się kresomózgowie, międzymózgowie, śródmózgowie, tyłomózgowie wtórne (most i móżdżek) oraz rdzeniomózgowie (rdzeń przedłużony).
W mózgowiu znajdują się przestrzenie wypełnione płynem mózgowo-rdzeniowym :
- w kresomózgowiu - 2 komory boczne (I, II)
- w międzymózgowiu - komora III
- w śródmózgowiu - wodociąg mózgu
- w tyłomózgowiu - komora IV
PODZIAŁ ONTOGENETYCZNY
W podziale onotogenetycznym mózgowia wyróżnia się 3 pęcherzyki pierwotne :
- przodomózgowie (prosencephalon)
- śródmózgowie (mesencephalon)
- tyłomózgowie pierwotne (rhombencephalon)
O ile pęcherzyk środkowy pozostaje niepodzielny, to 2 skrajne rozdwajają się :
- przodomózgowie dzieli się na :
- kresomózgowie (telencephalon)
- międzymózgowie (diencephalon)
- tyłomózgowie pierwotne dzieli się na :
- tyłomózgowie wtórne (metencephalon)
- rdzeniomózgowie (myelencephalon)
Kresomózgowie dzieli się na kresomózgowie środkowe i 2 półkule mózgu.
Międzymózgowie dzieli się na wzgórzomózgowie i podwzgórze. Z kolei wzgórzomózgowie dzieli się na wzgórze, zawzgórze i nadwzgórze.
Śródmózgowie dzieli się na :
- część wodociągową, zwaną pokrywą środkową :
- blaszka czworacza
- 2 wzgórki górne
- 2 wzgórki dolne
- ramiona wzgórków dolnych i górnych
- część podwodociągową zbudowanej z 2 konarów mózgu
2 konary mózgu = 1 nakrywka + 2 odnogi mózgu
z tego wynika, iż :
1 konar mózgu = 1/2 nakrywki + 1 odnoga mózgu
W moście i rdzeniu przedłużonym wyróżnia się część brzuszną i część grzbietową. W rdzeniu przedłużonym wyróżnia się część oliwkową i część podoliwkową.
W móżdżku wyróżnia się 2 półkule móżdżku i robaka.
Do tyłomózgowia wtórnego oprócz mostu i móżdżku zalicz się cieśń tyłomózgowia :
- trójkąt wstęgi
- konar górny móżdżku
- zasłona rdzenna górna
PODZIAŁ KLINICZNY
W podziale klinicznym mózgowia wyróżnia się 2 części :
- stary filogenetycznie pień mózgu (1,5 mld lat)
- młody filogenetycznie mózg (tylko 0,5 mld lat)
Pień mózgu obejmuje rdzeń przedłużony, most i śródmózgowie. Jako, że jest stary filogenetycznie wyróżnia się podobnym planem budowy ogólnej u wszystkich kręgowców i zarazem podobną funkcją wegetatywną (mózg trzewny).
W pniu mózgu odbywa się scalanie odruchów utrzymujących organizm przy życiu.
W rdzeniu przedłużonym są ośrodki krążenia, oddychania i motoryki żołądkowo-jelitowej. W moście jest mostowy ośrodek skojarzonego spojrzenia w bok. I w rdzeniu przedłużonym i w moście są ośrodki ssania, połykania, kaszlowy, wymiotny oraz regulujący napięcie pęcherza moczowego.
W śródmózgowiu są ośrodki przekazywania odruchów wzrokowych i słuchowych. Wreszcie na całej długości pnia mózgu są ośrodki modulujące sen i czuwanie oraz ośrodki torujące i hamujące czynność ruchową mięśni. Pień mózgu jest swoistym zasilaczem dla mózgu. A śmierć pnia mózgu stanowi o śmierci klinicznej i upoważnia do wszczęcia procedur transplantacyjnych. Śmierć mózgowia = śmierć mózgu.
Odrębność pnia mózgu znajduje też wyraz w jego unaczynnieniu przez układ tętnic kręgowo-podstawnych :
- rdzeń przedłużony = zaopatruje t. kręgowa
- most = t. podstawna
- śródmózgowie = t. tylna mózgu
Zgodnie z prawem biogenetycznym Haeckla stare filogenetycznie struktury ulegają szybszemu rozwojowi w ontogenezie. Dlatego też już w 4 miesiącu życia płodowego pień jest ukształtowany podczas, gdy młodsze filogenetycznie struktury mózgu jeszcze do końca 6 miesiąca życia płodowego znajdują się w stadium intensywnej migracji neuroblastów (= stadium rozwoju), co sprzyja procesom teratogennym.
Również przy zaburzeniach ukrwienia mózgowia pień mózgu jest bardziej odporny. I w pierwszej kolejności niedotlenieniu ulega mózg, a szczególnie kora mózgowa.
Mózg stanowi swoistą nadbudowę pnia i to on właśnie jest charakterystyczny dla poszczególnego gatunku.
OŚRODKI KOROWE
Kora mózgowa ulega silnemu procesowi gyryfikacji tak, że powierzchnia zakretów wynosi 2500 cm^2. W korze mózgu znajdują się wyspecjalizowane czynnościowo obszary zwane ośrodkami oznakowane polami Brodmana.
Kora ruchowa (4) pierwszorzędowa znajduje się w płacie czołowym w zakręcie przedśrodkowym, w przedniej części płacika okołośrodkowego oraz w części tylnej zakrętów czołowych (górnego, środkowego i dolnego).
W obrębie kory przedruchowej (6,8), ale tylko w półkuli dominującej znajduje się ośrodek ruchowy mowy Broca (44,45). Jego uszkodzenie powoduje afazję ruchową mowy.
Ośrodki czucia powierzchownego i głębokiego lokalizują się w płacie ciemieniowym (3,1,2) w obrębie zakrętu zaśrodkowego i części tylnej płacika okołośrodkowego. W obrębie kory czuciowej drugorzędowej (5,7), ale tylko w półkuli dominującej jest ośrodek czuciowy mowy Wernickiego (39,40). Jego uszkodzenie wywołuje afazję czuciową mowy (pacjent nie wie co mówi i nie rozumie co do niego mówią).
Kora smakowa (43) znajduje się w części dolnej zakrętu zaśrodkowego tuż nad bruzdą boczną Sylwiusza.
Kora słuchowa (41,42) pierwszorzędowa znajduje się w zakrętach skroniowych poprzecznych Heschla. Drugorzędowa kora słuchowa (22).
Kora węchowa leży na haku hipokampa (34).
Kora wzrokowa (17) znajduje się w okolicy bruzdy ostrogowej płata potylicznego. Drugorzędowa (18,19).
17 (wzrok) ; 17x2 = 34 (węchowa) ; 43 (smakowa)
JĄDRA MÓZGOWIA
W poszczególnych częściach mózgowia znajdują się specyficzne dla nich jądra. Do najważniejszych jąder kresomózgowia zalicza się jądro ogoniaste, jądro soczewkowate, jądro migdałowate i przedmurze.
Jądro ogoniaste składa się z głowy, trzonu i ogona.
Jądro soczewkowate składa się z gałki bladej i skorupy.
jądro ogoniaste + jądro soczewkowate = ciało prążkowane
nucleus caudatus + nucleus lentiformis = corpus striatum
jądro ogoniaste + skorupa = prążkowie
nucleus lentiformis + putamen = striatum
ciało prążkowane - prążkowie = gałka blada
corpus striatum - striatum = globus pallidus
W międzymózgowiu wyróżnia się jądra wzgórza i podwzgórza.
Jądra wzgórza dzieli się na przednie, przyśrodkowe, środkowo-pośrodkowe i boczne. Jądra boczne mają segment górny, dolny oraz tylny.
Najważniejszym z tych jąder w sensie czuciowym jest jądro brzuszne tylne, przez które przechodzą wszystkie drogi czucia powierzchownego i wewnętrznego.
Jądra wzgórza są głownie czuciowe ("brama dla dróg czuciowych"). Z wszystkich zmysłów węch jest najstarszym filogenetycznie czuciem, jako jedyny NIE przechodzi przez to jądro.
Jądra podwzgórza dzielą się na przednie, środkowe i tylne. Są one ośrodkami wegetatywnymi.
/5/ Jądra PRZEDNIE PODWZGÓRZA :
- [NC] jądro skrzyżowania (nucleus chiasmaticus) - ośrodek rytmów biologicznych i aktywności somatycznych w 24h cyklu dnia i nocy.
- [AP] pole przedwzrokowe (area preoptica) - produkują hormony gonadotropowe dla przedniej części przysadki
- [NSo/PV] jądro nadwzrokowe/przykomorowe (nucleus supraotpicus/paraventricularis) - produkuje wazopresynę, oksytocynę i hormon antydiuretyczny i w gotowej postaci przekazuje tylnemu płatowi przysadki
- [NA] jądro przednie (nucleus anterior) - ośrodek termoregulacji rozpraszający energię, zabezpieczając ustrój przed przegrzaniem.
/4/ Jądra ŚRODKOWE PODWZGÓRZA :
- [NI/A] ...
Endress