M. Goc - Polska baza DNA.pdf

(96 KB) Pobierz
396146945 UNPDF
"Problemy
Kryminalistyki"
Nr 237 (III z 2002 r.)
Wydawnictwo
Centralnego
Laboratorium
Kryminalistycznego
KGP
00-583
Warszawa
Al.
Ujazdowskie
7
tel. : 601-55-48, 601-45-30
Mieczysław
Goc,
Halina
Dąbrowska
Polska baza danych DNA dziś i jutro *
Decyzją Rady Unii Europejskiej z 9.06.1997 roku państwa członkowskie Unii zachęcono do
utworzenia krajowych baz danych DNA. Dotyczyło to również krajów ubiegających się o przyjęcie
do struktur unijnych, w tym i Polski. Wskazanie to wynikało z rosnącej przestępczości
międzynarodowej, którą można ograniczyć korzystając z osiągnięć najnowocześniejszych narzędzi
technologicznych. Jednym z nich jest właśnie zbiór profili DNA skazanych przestępców,
podejrzanych oraz śladów biologicznych zabezpieczonych na miejscu zdarzenia. W związku z tym,
że Polska jest krajem przedakcesyjnym, w wielu sektorach, w tym policyjnym i kryminalistycznym,
podjęto szereg czynności przygotowawczych mających na celu dostosowanie do zaleceń unijnych.
Czułość i rozróżniająca moc współczesnych technik profilowania DNA, które od 1996 r. były
stopniowo wprowadzane do badań kryminalistycznych, stanowiły ważne przesłanki dla utworzenia
bazy danych DNA. Jednocześnie bardzo szybki rozwój nauki i techniki spowodował konieczność
wyposażenia pracowni genetycznych w Policji polskiej w sprzęt analityczny najnowszej generacji.
Ponadto, dzięki środkom pomocowym z Unii Europejskiej, naczelnik Wydziału Biologii CLK KGP
oraz eksperci kryminalistyki mieli możliwość zapoznania się ze strukturą i organizacją baz
genetycznych funkcjonujących w Europie. Działania te przesądziły o podjęciu decyzji utworzenia
takiej
bazy
danych
w
Polsce.
Zgodnie z zaleceniami Unii Europejskiej w początkowym etapie planowania bazy danych należy
rozważyć trzy czynniki, a mianowicie:
Cel, któremu baza ma służyć, a jest nim wymiana wyników analiz DNA między państwami
członkowskimi w odniesieniu do ściganych przestępstw.
Normy baz danych, gdzie wskazuje się na konieczność tworzenia baz z zachowaniem ich
kompatybilności, w tym również ograniczenie wymiany danych wyników analiz z
niekodującej części molekuły DNA (nie zawierają one informacji na temat określonych cech
dziedzicznych), a także korzystanie z rekomendowanego przez Grupę Roboczą ds. DNA
396146945.001.png
Interpolu zakresu oznaczanych układów.
Wybór platformy informatycznej, która byłaby zarówno opłacalna, jak i skuteczna w
zakresie szybkiego, dokładnego i wiarygodnego przeszukiwania bazy danych.
Jak wynika z doświadczeń zagranicznych, podczas tworzenia bazy danych DNA obejmującej zbiór
próbek od osób, należy mieć na uwadze również aspekty polityczne i społeczne. Głównym
problemem, który się wyłonił, była obawa niektórych polityków wyrażających niepokój odnośnie
do nadużycia praw obywatelskich oraz możliwości uzyskiwania przez policję danych
zapewniających informację o konkretnej osobie (np. wygląd, cechy charakterologiczne). Aby
rozwiać te obawy, przedstawiciele policji uczestniczyli w obradach Sejmowych Komisji Spraw
Wewnętrznych i Wymiaru Sprawiedliwości, gdzie wyjaśnili cele założenia bazy danych oraz
podkreślali fakt, że loci (układy analityczne) wybrane do kryminalistycznej analizy DNA zajmują
się jedynie niekodowanymi obszarami molekuły DNA.
Działania te zakończyły się opracowaniem stosownej legislacji w postaci uchwały parlamentu z
27.07.2001 r. (nowelizacja ustawy o Policji - art. 20 ust. 2.), podpisanej przez Prezydenta RP
24.08.2001
r.
Artykuł 20 ust. 2. znowelizowanej ustawy o Policji:
Policja może pobierać, przetwarzać i wykorzystywać w celach wykrywczych i
identyfikacyjnych informacje, w tym dane osobowe o osobach podejrzanych o popełnienie
przestępstw ściganych z oskarżenia publicznego, nieletnich dopuszczających się czynów
zabronionych przez ustawę jako przestępstwa ścigane z oskarżenia publicznego, osobach o
nieustalonej tożsamości lub usiłujących ukryć swą tożsamość oraz o osobach poszukiwanych,
także bez ich wiedzy i zgody, a w szczególności:
1) dane osobowe, o których mowa w art. 27 ust. 1 ustawy z 29 sierpnia 1997 r. o ochronie
danych osobowych (...), z tym że dane dotyczące kodu genetycznego, wyłącznie o
niekodujących regionach genomu
Ponadto w art. 20 ust. 19 znowelizowanej ustawy zawarto delegację dla Komendanta Głównego
Policji w celu stworzenia aktów wykonawczych, a brzmi ona następująco:
"Komendant Główny Policji, po zasięgnięciu opinii Centralnego Inspektora Ochrony Danych
Osobowych, określi, w drodze zarządzenia, sposób i warunki pobierania, przetwarzania i
wykorzystywania informacji, o których mowa w ust. 2, oraz sposób zakładania i prowadzenia
zbiorów tych informacji, rodzaje służb policyjnych uprawnionych do korzystania z tych
zbiorów, przełożonych właściwych w tych sprawach oraz wzory dokumentów
obowiązujących przy przetwarzaniu danych, uwzględniając przepisy o ochronie informacji
niejawnych"
Zaplecze laboratoryjne bazy danych DNA
Biorąc pod uwagę zdobyte dotychczas doświadczenie, pozyskane w trakcie szkoleń zagranicznych,
oraz wytyczne europejskie przekazywane w trakcie spotkań ENFSI, przyjęto, że funkcjonowanie
polskiej bazy DNA będzie podzielone na dwa ciągi technologiczne:
badanie śladów biologicznych,
badanie próbek pobranych od podejrzanych.
Jest to możliwe przy wykorzystaniu skomputeryzowanej sieci pracowni biologicznych laboratoriów
kryminalistycznych k.w.p. oraz Wydziału Biologii CLK KGP, gdzie będzie zainstalowany system
centralny wraz z bazą danych. W CLK KGP będą oznaczane i wprowadzane do bazy profile
genetyczne podejrzanych. Pracownie biologiczne l.k. k.w.p. będą prowadzić identyfikację
genetyczną śladów z miejsc zdarzeń, a oznaczone profile NN śladów przekazywać do CLK w celu
wprowadzenia do bazy danych DNA. Stanowiska robocze w laboratoriach wojewódzkich mogą być
połączone z systemem centralnym za pomocą sieci PSTD.
Dotychczas polska Policja, przygotowując się do prowadzenia bazy danych DNA, zakupiła 10
aparatów do sekwencjonowania DNA (analizatory żelowe ABI PRISM 377) wraz z niezbędnym
oprzyrządowaniem, stanowiskami komputerowymi i oprogramowaniem. Pięć spośród zestawów
przekazano laboratoriom krymi-nalistycznym k.w.p., które docelowo będą pracować na rzecz bazy
danych DNA, pozostałych pięć znajduje się w wyposażeniu Wydziału Biologii CLK KGP. Na
przełomie lat 2002/2003 w oparciu o fundusz inwestycyjny Phare przewidywana jest realizacja
pełnego wyposażenia aparaturowego zarówno Wydziału Biologii CLK, jak i pracowni
biologicznych l.k. k.w.p. przewidywanych do pracy w sieci bazy danych DNA.
Warto w tym miejscu dodać, że w CLK KGP na ukończeniu są prace modernizacyjne
nowoczesnego zaplecza laboratoryjnego w budynku adaptowanym na potrzeby bazy danych DNA,
a w wielu k.w.p. poniesiono stosowne nakłady inwestycyjne na rzecz zagwarantowania standardów
europejskich pracowniom laboratoriów kryminalistycznych, prowadzącym identyfikację śladów
biologicznych.
Elementy składowe bazy i jej możliwości
Policyjna baza danych DNA zawierać będzie w swoim składzie oznaczone profile genetyczne:
podejrzanych,
NN śladów,
NN zwłok.
Zgromadzone w bazie 'danych DNA profile stworzą możliwość powiązania ze sobą typu:
ślad - człowiek,
ślad - ślad,
człowiek - człowiek,
NN zwłoki - rodzina zgłaszająca zaginięcie.
Wyprzedzając pytania dotyczące możliwości przeszukiwania i porównywania z policyjną bazą
danych DNA wyników uzyskanych w badaniach przeprowadzanych poza siecią policyjnych
laboratoriów kryminalistycznych, należy dodać, że możliwość taka będzie oczywiście istniała, pod
warunkiem że definiowane profile genetyczne będą kompatybilne co najmniej w ośmiu układach.
Jest to równoznaczne z koniecznością wyboru przez wnioskodawcę badań takiego laboratorium,
które będzie znało ogólnoeuropejskie zalecenia Interpolu i ENFSI i przestrzegało ich.
W odniesieniu do bazy danych DNA najistotniejszą sprawą jest rozumienie zadań, jakie ona ma
spełniać. Do podstawowych należą:
rola wykrywcza. Baza danych DNA jest narzędziem wykrywczym, skracającym czas
dotarcia organów ścigania do sprawcy przestępstwa;
rola prewencyjna. O takim oddziaływaniu dowiadujemy się z analiz policyjnych
przeprowadzonych w krajach, gdzie bazy danych DNA funkcjonują od kilku lat;
wymiar ekonomiczny. Jeżeli przeliczymy siły i środki konieczne do zastosowania w
odpowiednio długim czasie w zamian za funkcjonowanie bazy i znacznie skrócony czas
ścigania przestępstw oraz eliminacji niewinnych osób.
Szkolenie menedżera bazy i ekspertów
Eksperci biologii z laboratoriów kryminalistycznych (dwie osoby z CLK KGP i dwie z l.k. k.w.p.)
odbyli łącznie 13-tygodniowe przeszkolenie w brytyjskiej narodowej bazie danych DNA (Forensic
Science Service). Odbywało się ono w 3 etapach -odpowiednio 3, 6 i 4 tygodnie. W trakcie
szkolenia eksperci zapoznali się ze strukturą i organizacją bazy danych DNA, a przede wszystkim
przeszli przeszkolenie (teoretyczne i praktyczne) w zakresie analizy DNA w systemie
multipleksowym "SGM plus". W trakcie szkolenia eksperci poddawani byli wielu testom
kompetencyjnym, a w wyniku ich pozytywnego zaliczenia uzyskali międzynarodowe certyfikaty
poświadczające odbyte przeszkolenie, nabytą wiedzę i umiejętności oraz umiejętność prowadzenia
analizy DNA z wykorzystaniem analizatora żelowego ABI PRISM 377 i wnioskowania.
Naczelnik Wydziału Biologii CLK KG P odbyła dwutygodniowe szkolenie dla menedżerów baz
danych DNA, również w bazie brytyjskiej z zakresu jej struktury, organizacji i zarządzania.
Przeszkolenie zakończone zostało testem kompetencyjnym i uzyskaniem stosownego
międzynarodowego
certyfikatu.
Aktualnie pozostaje do realizacji przeszkolenie wszystkich ekspertów pracowni biologicznych,
które będą prowadzić badania na rzecz policyjnej bazy DNA (zarówno w CLK KGP, jak i w l.k.
k.w.p.), aż do poziomu uzyskania przez nich certyfikatów biegłości oraz udział ekspertów w
międzynarodowym szkoleniu z zakresu interpretacji wyników uzyskiwanych w toku identyfikacji
genetycznej śladów.
Inne działania
1. Opracowano zestawy do bezinwazyjnego pobierania prób do badań genetycznych. Zestawy
te składają się z bibuły FTA, są łatwe do stosowania, pozwalają na uniknięcie kosztownego
przechowywania w warunkach długotrwałego zamrożenia i, co najważniejsze, nie zakłócają
procedury badawczej. Pakiety zostały zwalidowane pod względem procedury badawczej i
opracowano ich pełną specyfikację techniczną.
2. Zadaniem chyba najtrudniejszym, pozostającym do realizacji, jest wybór i pozyskanie
oprogramowania pozwalającego na gromadzenie i przeszukiwanie profili genetycznych.
Obecnie testowane są dwa systemy: amerykański CODIS i system austriacki
DIMENSIONS. Wybór odpowiedniej aplikacji powinien być skoordynowany z planowaną,
międzynarodową wymianą profili genetycznych, tj. powinien być kompatybilny pod kątem
współpracy
z
platformami
europejskimi.
Pozytywna ocena - przez większość laboratoriów europejskich -systemu CODIS przemawia
za jego wyborem, jednak ostateczna decyzja o wyborze systemu zostanie podjęta do końca
2002 roku, po przeprowadzeniu stosownych testów.
3. Utworzono populacyjną bazę danych składającą się z ponad 2000 próbek. Baza ta będzie
wykorzystywana do interpretacji statystycznej wyników analizy DNA.
Dane liczbowe
Rocznie rejestrowanych jest w naszym kraju około 220 tysięcy zdarzeń kryminalnych, w
których zabezpieczane są ślady kryminalistyczne;
Rocznie na miejscach przestępstw zabezpieczanych jest ok. 30 tysięcy śladów
biologicznych;
Szacunkowo ocenia się, że w ciągu roku konieczne będzie przeprowadzenie analiz
genetycznych 100 000-200 000 próbek materiału biologicznego, pobranych od osób
podejrzanych o przestępstwa ścigane z oskarżenia publicznego i wprowadzenie ich do bazy
danych DNA.
Na zakończenie warto podkreślić, że tworzenie krajowej, genetycznej bazy danych jest ogromnym
przedsięwzięciem obejmującym złożone procesy, zarówno techniczne, jak i administracyjne. Z
drugiej jednak strony, dysponowanie kompleksowym i nowoczesnym narzędziem wykrywczym

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin