Koenzym lub grupa prostetyczna
Przenoszona grupa
Witamina
Koenzymy oksydoreduktaz:
· NAD+, NADP+, FMN, FAD, CoQ
· heminy komórkowe Lip(S2)
Wodór, elektronyWodór, grupy acylowe
Amid kwasu nikotynowego (niacyna), ryboflawina
· Koenzymy przenoszące grupy: ATP, PAPS, PLP, CDP, UDP
· Koenzymy przenoszące c1-grupy: SAM, H4-folian, biotyna
· Koenzymy przenoszące C2-grupy: CoA, tiaminodifosforan (ThPP)
· Reszty fosforanowe, reszta AMP, NH2, fosfocholina, cukier, kwas uronowy
· Reszta metylowa, formylowa, karbiksylowa
· Reszta acetylowa, C2-aldehydowa
Pirydoksyna
Biotyna, kwas foliowy
Kwas pantotenowy, tiamina
Koenzymy izomeraz i liaz: UDP, PLP, ThPP, B12
Izomeryzacja cukrów, dekarboksylacja, łączenie grup
Pirydoksyna, tiamina, kobalamina
Witaminy i koenzymy:
1) rozpuszczalne w wodzie (witaminy z grupy B i witamina C)
a) Tiamina (B1)
· difosforan tiaminy (ThPP) jest jej aktywną formą i koenzymem – bierze udział w reakcjach oksydacyjnej dekarboksylacji α-ketokwasów, przenosi grupy aldehydowe
· rola witaminy w organizmie:
o wpływ na przemiany węglowodanów i tłuszczów
o warunkuje prawidłowe funkcjonowanie tkanki nerwowej, przewodu pokarmowego i układu krążenia
· mechanizm działania – tworzenie karboanionu w pierścieniu tiazolowym
· źródła: wieprzowina, wątroba, drożdże, chleb razowy, ziarna zbóż, orzechy, jarzyny
· dzienne zapotrzebowanie: 2 mg
· efekty niedoboru:
o choroba beri-beri – zapalenie i degeneracja nerwów, niewydolność serca, zanik mięśni
o encefalopatia Wernickiego
b) Ryboflawina (B2)
· formy aktywne, koenzymy: mononukleotyd flawinowy (FMN) i dinukleotyd flawinoadeninowy (FAD) – współdziałają z oksydoreduktazami (np. z dehydrogenazami lub reduktazami) w przenoszeniu protonów i elektronów z NADH+H+ lub z substratów
o wpływa na przemiany glukozy i aminokwasów
o pobudza wzrost i odporność organizmu
· mechanizm działania – odwracalna redukcja azotów skondensowanego pierścienia izoalloksazynowego
· źródła: ryby, jaja, wątroba, drożdże, ser, mięso, pszenica, mleko
· dzienne zapotrzebowanie: 2-3 mg
o łojotokowe zapalenie skóry
o stany zapalne rogówki i spojówek; światłowstręt
o pękanie kącików ust (tzw. zajady)
o zahamowanie wzrostu
c) Niacyna (PP)
· formy aktywne, koenzymy:
o dinukleotyd nikonyamidoadeninowy (NAD+)
§ współdziała głównie z dehydrogenazami; zwykle służy do tworzenia ATP
o fosforan dinukleotydu nikonyamidoadeninowego (NADP+)
§ współdziała z dehydrogenazami lub reduktazami biorącymi udział w biosyntezach wymagających siły redukcyjnej (np. szlak pentozofosforanowy)
· rola witaminy w organizmie: utrzymuje w prawidłowym stanie nabłonki skóry, przewodu pokarmowego oraz układ nerwowy
· mechanizm działania: odwracalna addycja jonu wodorkowego H- do pierścienia pirydynowego kwasu nikotynowego i generacji wolnego protonu H+, tworząc NAD(P)H+H+
· źródła: mięso, drożdże, otręby, piwo, świeże jarzyny, mleko, sery, jaja, tryptofan (prekursor)
· dzienne zapotrzebowanie: 20-25 mg
o zmiany na języku (tzw. język truskawkowy)
o pelagra – zaczerwienienie, pękanie i łuszczenie naskórka, biegunka
o paraliż kończyn i otępienie – w skrajnych niedoborach
d) Kwas pantotenowy (B5):
· forma aktywna, koenzym: koenzym A (CoA-SH) – bierze udział w przenoszeniu grup acylowych w cyklu kwasu cytrynowego, w syntezie kwasów tłuszczowych, w reakcjach acetylacji i syntezie cholesterolu
· rola witaminy w organizmie: utrzymuje skórę i tkankę nerwową w dobrej kondycji
· mechanizm działania: utworzenie makroergicznego wiązania tioestrowego między grupą –SH i przyłączanym acylem; najważniejszym połączeniem CoA jest acetylokoenzym A (acetylo-S-CoA, aktywny octan)
· źródła: jaja, mięso, wątroba, orzeszki ziemne, ziarno zbóż
· dzienne zapotrzebowanie: 3-5 mg
o zmęczenie, zaburzenie snu
o siwienie
o uszkodzenia nadnerczy
o zaburzenia czucia i pieczenie stóp
e) Pirydoksyna (B6):
· formy aktywne: pirydoksyna, pirydoksamina, pirydoksal i ich fosforany – najważniejszy fosforan pirydoksalu (PLP) bierze udział w:
o racemizacji optycznie czynnych aminokwasów
o transaminacji (między aminokwasem i α-oksokwasem)
o dekarboksylacji aminokwasów
o eliminacji
o syntezie tryptofanu z seryny i indolu
o fosforolizy sacharydów złożonych
o glokogenolizie
· mechanizm działania: tworzenie zasad Schiffa (iminy powstałe w wyniku kondensacji aromatycznych aldehydów z aminami o wzorze ogólnym: Ar-CH=N-R)
· źródła: wątroba, mięso, drożdże, orzechy, ziarna zbóż, soja, fasola, jaja, makrela, awokado, banan
o zmiany w układzie nerwowym
o zmiany skórne
o objawy padaczkowe u dzieci
o objawy anemii u dorosłych
f) Biotyna (B7, H):
· forma aktywna: karboksybiotyna – uczestniczy w przenoszeniu grup karboksylowych (współdziała z karboksylazami)
o chroni przed łojotokiem
o wpływa na właściwy stan skóry
o jest składnikiem niżej wymienionego kompleksu enzymatycznego
· mechanizm działania: przyłączenie –COO- do azotu N1 w pierścieniu biotyny i przeniesienie na substrat (współdziałanie kompleksu enzymatycznego – nośnika biotyny, karboksylazy biotyny i karboksytransferazy – z HCO3-, ATP, Mg2+ i acetylo-S-CoA)
· źródła: żółtko jaj, groch, soja, wątroba, drożdże, czekolada
· dzienne zapotrzebowanie: 0,015-0,1 mg
o wypadanie włosów
o zmiany skórne (rumień, łuszczenie się skóry)
o bóle mięśni
o depresja, halucynacje
g) Kobalamina (B12):
· formy aktywne:
o metylokobalamina – bierze udział w konwersji homocysteiny do metioniny i metylotetrahydrofolianu do tetrahydrofolianu
o deoksyadenozylokobalamina – bierze udział w konwersji metylomalanylo-CoA do sukcynylo-CoA
o reguluje procesy krwiotwórcze (wytwarzanie erytrocytów w szpiku)
o jest niezbędna w syntezie kwasów nukleinowych
o uczestniczy w utlenianiu kwasów organicznych
· źródła: wątroba, mięso, ryby, mleko, jaja
· dzienne zapotrzebowanie: 0,003 mg
o anemia złośliwa
o trwałe uszkodzenie układu nerwowego
o homocystynuria i acyduria metylomalonowa
h) Kwas foliowy (B10, B11, M):
· forma aktywna – tetrahydrofolian (H4 folian) – przenosi grupy jednowęglowe, np. metylową, metylenową, formylową itp
...
lukpie17842