ROZDZIAŁ XX
POSTĘPOWANIE SĄDOWOADMINISTRACYJNE
Konstytucja RP określa właściwość NSA i sądów administracyjnych. Art. 184 stanowi: NSA oraz inne sądy administracyjne sprawują, w zakresie określonym w ustawie kontrolę działalności administracji publicznej. Konstytucja RP odsyła do określenia właściwości sądów administracyjnych w ustawie Prawo o ustroju sądów administracyjnych.
Sądy administracyjne sprawują wymiar sprawiedliwości przez kontrolę działalności AP oraz rozstrzyganie sporów kompetencyjnych i o właściwość między organami j.s.t., SKO i między tymi organami a organami administracji rządowej. Sądy administracyjne nie są właściwe w sprawach:
· wynikających z nadrzędności i podległości organizacyjnej w stosunkach między organami AP;
· wynikających z podległości służbowej między przełożonym i podwładnym;
· odmowy mianowania na stanowiska lub powołania do pełnienia funkcji w organach AP, chyba że obowiązek mianowania lub powołania wynika z przepisów prawa;
· wiz wydawanych przez konsulów.
Na podstawie Konstytucji RP i Ustawy o ustroju sądów administracyjnych został określony przedmiot postępowania sądowoadministracyjnego. Przedmiotem postępowania sądowoadministracyjnego są sprawy sądowoadministracyjne. Sprawa sądowoadministracyjna- to rozpoznanie i rozstrzygnięcie przez sąd administracyjny skargi na zgodność z prawem działania lub bezczynności organów wykonujących AP. Elementem konstytutywnym sprawy sądowoadministracyjnej jest kontrola przez sąd administracyjny działalności AP. Element ten różni sprawę sądowoadministracyjną od sprawy administracyjnej. Cechą właściwą dla sprawy administracyjnej jest jej merytoryczne rozstrzygnięcie przez dokonanie autorytatywnej konkretyzacji normy prawa materialnego w zakresie uprawnień lub obowiązków jednostki.
Rodzaje skarg do sądu administracyjnego: Stosowane są w legislacji 2 metody określenia właściwości sądów administracyjnych:
1) klauzula generalna – polega na tym, że w zasadzie do właściwości sądów administracyjnych należą wszystkie sprawy, o ile przepis prawa nie wyłącza ich właściwości. Klauzula generalna jest zazwyczaj uzupełniona enumeracją negatywną wyjątków;
2) enumeracja pozytywna – polega na tym, że do właściwości sądów administracyjnych należą wyłącznie sprawy wyraźnie wskazane przez przepis prawa.
Stosowane metody są różne w zależności od rodzaju skarg.
Decyzja administracyjna w postępowaniu administracyjnym i postępowaniu podatkowym jest formą rozstrzygnięcia sprawy administracyjnej. W orzecznictwie sądowym został ukształtowany pogląd, że bez znaczenia jest nazwa nadana rozstrzygnięciu, a zatem czy organ wykonujący administrację publiczną nadał rozstrzygnięciu nazwę decyzji czy np. zezwolenia, pozwolenia, bądź nakazu. Pisma zawierające rozstrzygnięcia w sprawie załatwianej w drodze decyzji są decyzjami, jeśli tylko zawierają minimum elementów niezbędnych do zakwalifikowania ich jako decyzji. Do takich elementów należy zaliczyć:
ü oznaczenie organu administracji państwowej wydającego akt;
ü wskazanie adresata aktu;
ü rozstrzygnięcie o istocie sprawy;
ü podpis osoby reprezentującej organ administracyjny.
Kryterium kwalifikującym akt organu AP do kategorii decyzji administracyjnych będzie władcze i jednostronne rozstrzygnięcie o prawach lub obowiązkach indywidualnych jednostek. Przy kwalifikacji czynności organu AP należy zatem brać pod uwagę przedmiot czyli władcze i jednostronne rozstrzygnięcie o indywidualnych prawach i obowiązkach oraz formę rozstrzygnięcia, mając na względzie spełnienie przesłanek konstytutywnych zapewniających istnienie decyzji w obrocie prawnym.
Zaskarżeniu do sądu administracyjnego podlegają decyzje ostateczne. Przesłanką dopuszczalności zaskarżenia decyzji ostatecznej jest wyczerpanie środków zaskarżenia, jeżeli służyły one skarżącemu w postępowaniu przed organem właściwym w sprawie. Przez wyczerpanie środków zaskarżenia należy rozumieć wykorzystanie w sprawie prawa odwołania, wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy. Niewykorzystanie prawa odwołania powoduje niedopuszczalność skargi. Przesłanka ta nie obowiązuje gdy skargę wnosi prokurator lub RPO.
1) postanowienia, na które służy zażalenie- na postanowienie służy zażalenie gdy k.p.a. tak stanowi
2) postanowienia kończące postępowanie- do takich postanowień zaliczymy postanowienie o niedopuszczalności odwołania, o uchybieniu terminu do wniesienia odwołania oraz postanowienie o odmowie przywrócenia terminu do złożenia odwołania. Postanowienia te kończą postępowanie odwoławcze.
3)postanowienia rozstrzygające sprawę co do istoty- od tego postanowienia służy zażalenie. Do tego rodzaju postanowień można zaliczyć: postanowienie o zatwierdzeniu lub odmowie zatwierdzenia ugody.
Skarga na postanowienia wydane w postępowaniu egzekucyjnym i zabezpieczającym na które służy zażalenie. Ustawa o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, tak jak k.p.a., przyjmuje rozwiązanie, że na postanowienie służy zażalenie, gdy ustawa tak stanowi.
Zaskarżeniu do sądu administracyjnego podlegają postanowienia ostateczne. Przesłanką dopuszczalności zaskarżenia ostatecznego postanowienia jest wyczerpanie środków zaskarżenia, jeżeli służyły one skarżącemu w postępowaniu przed organem właściwym w sprawie. Przez wyczerpanie środków zaskarżenia należy rozumieć wykorzystanie w sprawie prawa zażalenia. Niewykorzystanie prawa zażalenia powoduje niedopuszczalność skargi. Przesłanka ta nie obowiązuje, gdy skargę wnosi prokurator lub RPO.
Skarga na inne niż decyzje i postanowienia akty lub czynności z zakresu AP dotyczące uprawnień lub obowiązków wynikających z przepisów prawa. Do aktów uznających uprawnienia należy zaliczyć zaświadczenia. Do czynności z zakresu AP należy zaliczyć czynności materialno-techiczne np. czynności rejestracji.
Przesłanką dopuszczalności skargi na inne akty lub czynności z zakresu AP jest wezwanie na piśmie właściwego organu w terminie 14 dni do usunięcia naruszenia prawa.
Skarga na akty prawa miejscowego organów j.s.t i terenowych organów administracji rządowej
Kompetencje do stanowienia prawa miejscowego mają samorządy wszystkich szczebli a zatem samorząd województwa, powiatowy, gminny. Na mocy ustaw samorządowych organy stanowiące j.s.t stanowią akty prawa miejscowego: np. statuty, zasady gospodarowania mieniem, zasady i tryb korzystania z obiektów i urządzeń użyteczności publicznej. Ustawy szczególne mogą zawierać delegacje do stanowienia przez organy j.s.t. przepisów prawa miejscowego.
Przesłanką dopuszczalności skargi do sądu administracyjnego na akty prawa miejscowego jest wezwanie organu do usunięcia naruszenia prawa.
Skargi na akty organów j.s.t. i ich związków, inne niż akty prawa miejscowego podejmowane w sprawach z zakresu AP
Obejmuje też prawo do zaskarżania uchwał i zarządzeń organów j.s.t. które nie są przepisami prawa miejscowego. Przesłanką dopuszczalności na akty organów j.s.t. i ich związków jest wezwanie organu do usunięcia naruszenia prawa.
Skarga na niewykonanie wyroku wojewódzkiego sądu administracyjnego. Szczególnym rodzajem skarg do sądu administracyjnego jest skarga na niewykonanie wyroku. W razie niewykonania wyroku uwzględniającego skargę na bezczynność organu lub stwierdzającym nieważność aktu, strona po uprzednim wezwaniu właściwego organu do wykonania wyroku, może wnieść skargę w tym przedmiocie, żądając wymierzenia temu organowi grzywny. Ten rodzaj skargi służy w przypadku rozpoznania skargi na działanie lub bezczynność organów wykonujących AP. Jej przedmiotem jest naruszenie przepisów ustawy.
Przesłanką dopuszczalności skargi na niewykonanie wyroku sądu jest pisemne wezwanie właściwego organu do wykonania wyroku lub załatwienia sprawy.
Skargi w sprawach, w których ustawy szczególne przewidują sądową kontrolę.
Na podstawie ustaw szczególnych służy skarga do sądu administracyjnego:np.
ü na uchwałę organu stanowiącego organu stanowiącego samorządu terytorialnego odrzucającą wniosek mieszkańców o przeprowadzenie referendum;
ü na bezczynność organów samorządu wojewódzkiego, powiatowego i gminnego.
1.Sąd administracyjny
Zgodnie z konstytucją sądami administracyjnymi są: NSA oraz wojewódzkie sądy administracyjne.
Wojewódzkie sądy administracyjne:
Tworzy się je dla jednego województwa lub dla większej liczby województw. Prezydent RP na wniosek Prezesa NSA w drodze rozporządzenia tworzy i znosi wojewódzkie sądy administracyjne. W skład wsa wchodzą: prezes sądu, wiceprezes lub wiceprezesi oraz sędziowie.
Wojewódzkie sądy administracyjne są właściwe we wszystkich sprawach sądowoadministracyjnych z wyjątkiem spraw dla których zastrzeżona jest właściwość NSA. Właściwość miejscowa-do rozpoznania sprawy właściwy jest wsa, na którego obszarze właściwość ma siedzibę organ AP, którego działalność została zaskarżona. Od tej reguły może zostać wprowadzone rozwiązanie szczególne, a mianowicie Prezydent RP ma delegację ustawową do przekazania w drodze rozporządzenia, wojewódzkiemu sądowi administracyjnemu rozpoznania spraw określonego rodzaju należących do właściwości innego wsa, jeżeli wymagają tego względy celowości. Wsa właściwy w chwili wniesienia skargi pozostaje właściwy aż do ukończenia postępowania choćby podstawy właściwości zmieniły się w toku sprawy, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej. Wsa orzeka w składzie 3 sędziów. Od tej reguły ustawa dopuszcza wyjątki a mianowicie sąd na posiedzeniu niejawnym, uproszczonym, mediacyjnym orzeka w składzie jednego sędziego.
W skład NSA wchodzą: Prezes Naczelnego Sądu, wiceprezesi oraz sędziowie.
o rozpoznaje środki odwoławcze od orzeczeń wsa;
o podejmuje uchwały mające na celu wyjaśnienie przepisów prawnych, których stosowanie wywołało rozbieżności w orzecznictwie sądów administracyjnych;
o podejmuje uchwały zawierające rozstrzygnięcie zagadnień prawnych budzących poważne wątpliwości w konkretnej sprawie sądowoadministracyjnej;
o rozstrzyga spory o właściwość między organami j.s.t i między SKO oraz spory kompetencyjne między organami j.s.t a organami administracji rządowej;
o rozpoznaje inne sprawy należące do właściwości NSA na mocy odrębnych ustaw.
NSA orzeka w składzie 3 sędziów. Na posiedzeniu niejawnym orzeka w składzie 1 sędziego.
Wyłączenie sędziego.
Wyłączenie sędziego można usystematyzować na:
1) przyczyny wyłączenia z mocy ustawy – sędzia jest wyłączony z mocy ustawy w sprawach:
ü jest stroną lub pozostaje z jedną z nich w takim stosunku prawnym, że wynik sprawy oddziałuje na jego prawa lub obowiązki;
ü swojego małżonka, krewnych, powinowatych;
ü osób związanych z nim z tytułu przysposobienia, opieki lub kurateli;
ü gdy był lub jest pełnomocnikiem jednej ze stron;
ü świadczył usługi prawne na rzecz jednej ze stron;
ü brał udział w wydaniu zaskarżonego orzeczenia;
ü brał udział w rozstrzyganiu sprawy w organach AP.
2) przyczyny wyłączenia sędziego na wniosek – sąd wyłączy sędziego na jego żądanie lub na wniosek strony, jeżeli między nim a jedną ze stron lub jej przedstawicielem zachodzi stosunek osobisty tego rodzaju, że mógłby wywołać wątpliwości co do bezstronności sędziego.
Wniosek o wyłączenie sędziego strona zgłasza na piśmie lub ustnie do protokołu posiedzenia w sądzie, w którym sprawa się toczy. We wniosku należy uprawdopodobnić przyczyny wyłączenia. O wyłączeniu sędziego rozstrzyga sąd administracyjny, w którym sprawa się toczy. Postanowienie wydaje sąd w składzie 3 sędziów na posiedzeniu niejawnym po złożeniu wyjaśnień przez sędziego, którego wniosek dotyczy.
Postępowanie sądowoadministracyjne jest postępowaniem kontradyktoryjnym, a zatem występują w nim 2 strony:
1) skarżący- jest nim podmiot legitymowany do złożenia skargi do sądu administracyjnego;
2) organ wykonujący AP, którego działanie lub bezczynność jest przedmiotem skargi.
SKARŻĄCY:
1) legitymacja oparta na ochronie interesu prawnego
Interesem prawnym – jest tylko ten interes indywidualny (jednostki), który wynika z prawa np. legitymację do zaskarżenia decyzji o pozwoleniu na budowę wyznacza przepis ustawy –Prawo budowlane.
Legitymację do złożenia skargi mają:
- os. Fizyczne;
- os. Prawne;
- jednostki organizacyjne;
- gmina lub związek gmin;
- powiat lub związek powiatów;
- województwo;
- Rzecznik Praw Obywatelskich, któremu przysługuje skarga ochraniająca prawa i wolności człowieka i obywatela. Nie jest to interes własny Rzecznika, ale jednostki, której prawa i wolności zostały naruszone działaniem lub bezczynnością organu wykonującego AP.
2) legitymacja oparta na ochronie interesu publicznego
W oparciu o ochronę interesu publicznego legitymację do złożenia skargi do sądu administracyjnego ma:
- prokurator – wnosi on skargę ze względu na potrzebę ochrony porządku prawnego, więc powinien wskazać naruszenie prawa;
- organ nadzoru nad organem j.s.t.
- organ nadzoru nad samorządem zawodowym.
3)legitymacja oparta na ochronie interesu społecznego
Do podmiotów, których legitymacja do złożenia skargi jest oparta na ochronie interesu społecznego należy zaliczyć:
- organizację społeczną- może ona w postępowaniu sądowym występować, broniąc własnego interesu prawnego oraz w zakresie jej statutowej działalności w sprawach dotyczących interesów prawnych innych osób, jeżeli brała udział w postępowaniu administracyjnym;
- inicjator referendum lokalnego;
- redaktor naczelny.
4) legitymacja do złożenia skargi, której konstrukcja nie opiera się na ochronie interesu prawnego, publicznego, społecznego- ustawa o dostępie do informacji publicznej.
Strona bierna postępowania sądowoadministracyjnego na samym etapie złożenia skargi. Dopiero potem nabywa uprawnienia z chwilą wszczęcia postępowania sądowoadministracyjnego.
Pojęcie organu AP:
1) ujęcie normatywne wynika z Art.5 k.p.a.
W Art.5 k.p.a. pojęcie organu zostało zdefiniowane w kilku pkt np.:
- ministrowie;
- centralne i naczelne organy;
- organy administracji zespolonej i niezespolonej- organy administracji zespolonej są pod starostą np. Powiatowy Inspektor; lub pod wojewodą np. Wojewódzki Inspektor – nazwa decyduje. Natomiast administracja niezespolona –organy wymienione w załączniku do ustawy o administracji rządowej.
- organy j.s.t. – orany gminy, powiatu, województwa, związków gmin, powiatów np.: kierownicy, straże, prezydent, wójt;
- orany w ujęciu funkcjonalnym- działają z upoważnienia, zlecenia np. zabranie wójtowi pewnych kompetencji i przekazanie innemu podmiotowi.
3) ujęcie doktrynalne – można wyróżnić 4 podstawowe cechy jakie powinien posiadać podmiot, aby był organem AP ( musza być spełnione łącznie):
- wyodrębnienie organizacyjne- drogą ustawy np. organem jest....; lub drogą uchwały j.s.t.; umowy lub zlecenia;
- posiadanie chociaż jednej kompetencji z zakresu prawa publicznego – z ustawy( kompetencje wymienione w ustawie); ze zlecenia, porozumienia;
- podmiot musi działać w imieniu państwa;
- możliwość stosowania środków przymusu, aby istniało władztwo administracyjne, środki egzekucyjne o charakterze pieniężnym i niepieniężnym.
Kompetencja organu AP:
1. kompetencja ogólna – zdolność prawna do prowadzenia orzecznictwa w postępowaniu administracyjnym, ma ją każdy organ AP; kompetencję ogólną mają:
- organy administracji rządowej: ministrowie, terenowe organy administracji rządowej(wojewodowie, działający pod zwierzchnictwem wojewody kierownicy zespolonych służb, inspekcji i straży, organy administracji niezespolonej;
- organy j.s.t.
- inne organy państwowe gdy są powołane z mocy prawa lub na podstawie porozumień;
...
dawid_kowalski1