Sigalovada Sutta.docx

Sigalovada (Singala, Singalovada) Sutta

(Sutta o Nauce dla Sigali [Singali]) lub (Sutta o Singali)

Tak oto słyszałem:

Pewnego razu Wzniosły przebywał w Bambusowym Gaju w Wiewiórczym Sanktuarium, nieopodal miasta Rajagaha.

W tym samym czasie, młody Sigala, syn gospodarza, wstawał wcześnie rano i opuszczał Rajagahę z mokrymi szatami i mokrymi włosami, by ze złożonymi dłońmi oddać cześć różnym częściom świata -- Wschodowi, Południowi, Zachodowi, Północy oraz Nadirowi i Zenitowi.

Wzniosły, ubrawszy się jeszcze przed południem, zabrał swą żebraczą miskę oraz resztę szat i wyruszył do Rajagaha po jałmużnę. Wtedy ujrzał młodego Sigalę modlącego się i przemówił do niego w tymi słowami:

"Dlaczegóż, synu gospodarza, wstajesz wcześnie rano, opuszczasz Rajagahę, z mokrymi szatami i mokrymi włosami, by ze złożonymi dłońmi oddać cześć różnym częściom świata -- Wschodowi, Południowi, Zachodowi, Północy oraz Nadirowi i Zenitowi?"

"Mój ojciec, o Szlachetny, kiedy umierał przemówił do mnie: 'Sześciu częściom, drogi synu, powinieneś oddawać cześć'. I ja, o Szlachetny, szanując, czcząc i poważając słowa mego ojca, wstaję wcześnie rano, opuszczam Rajagahę z mokrymi szatami i mokrymi włosami, by ze złożonymi dłońmi oddać cześć tym sześciu częściom."

"Nie w ten sposób, synu gospodarza, powinno się czcić sześć części w Nauce Szlachetnych."

"Więc w jaki sposób, o Szlachetny, powinno się czcić sześć części w Nauce Szlachetnych? Będę szczęśliwy, o Szlachetny, jeśli Wzniosły obdarzy mnie nauką jak powinny być czczone sześć części w Nauce Szlachetnych."

"Dobrze, synu gospodarza, słuchaj uważnie i zapamiętaj; przemówię." -- "Cudownie, o Szlachetny" odparł młody Sigala.

I Wzniosły przemówił co następuje:

"Ponieważ, synu gospodarza, uczeń szlachetnych (1) wykorzenił cztery występne czyny, [1] (2) ponieważ nie popełnia złych czynów na cztery sposoby, (3) ponieważ odciął się od sześciu kanałów trwonienia dobra, tak też, uniknął czternastu złych rzeczy, obejmując sześć części i wkraczał na drogę prowadzącą do zwycięstwa w obydwóch światach: jest uhonorowany w tym świecie i w świecie ponad. Po rozpadzie ciała po śmierci narodzi się w szczęśliwych niebiańskich światach.

(1) "Jakie cztery występne czyny wykorzenił? Niszczenie życia, gospodarzu, jest występnym czynem, takim też jest kradzież, niewłaściwe seksualne prowadzenie się i kłamstwo. Oto cztery występne czyny, które wykorzenił."

Tak oto prawił Wzniosły. A kiedy Mistrz skończył, przemówił ponownie:

Zabójstwo, kradzież, kłamstwo i cudzołóstwo,
Tych czterech występnych czynów, mędrzec nigdy nie pochwali.

(2) "Na jakie cztery sposoby nie popełnia złych czynów? Kierowani pożądaniem popełniają zło. Kierowani gniewem popełniają zło. Kierowani ignorancją popełniają zło. Kierowani strachem popełniają zło. [2]

"Lecz ponieważ uczeń szlachetnych nie kieruje się pożądaniem, gniewem, ignorancją i strachem, nie popełnia zła."

Tak oto prawił Wzniosły. A kiedy Mistrz skończył, przemówił ponownie:

Ktokolwiek poprzez pożądanie, nieawiść, strach,
Lub ignorancję naruszył Dhammę,
Tego cała sława zniknie
Jak Księżyc podczas nowiu.
Ktokolwiek poprzez pożądanie, nienawiść, strach,
Lub ignorancję nigdy nie naruszył Dhammy,
Tego sława urośnie
Jak Księżyc podczas pełni.

(3) "Od jakich sześciu kanałów trwonienia dobra się odociął?"

(a) od spożywaniu upajających trunków, synu gospodarza, które prowadzą ku nierozważności;
(b) od przebywania na ulicy w nieodpowiednim czasie;
(c) od bywania na teatralnych przedstawieniach;
(d) od hazardzu, który prowadzi ku nierozważności;
(e) od przebywania ze złymi towarzyszami;
(f) od próżności.

(a) "Jest, synu gospodarza, sześć złych konsekwencji spożywania upajających trunków, które prowadzą nierozważności:

(I) utrata dóbr należących do tego żywota,
(II) częste kłótnie,
(III) wrażliwość na choroby,
(IV) zaskarbienie sobie złej reputacji,
(V) nieprzyzwoite obnażanie się,
(VI) osłabienie umysłu.
Oto, synu gospodarza, sześć złych konsekwencji spożywania upajających trunków, które prowadzą nierozważności.

(b) "Jest, synu gospodarza, sześć złych konsekwencji w przebywaniu na ulicy w nieodpowiednim czasie:

(I) jest się pozbawionym ochrony,
(II) żona i dzieci są pozbawione ochrony,
(III) majątek jest pozbawiony ochrony,
(IV) jest się podejrzanym o złe czyny, [3]
(V) jest się przedmiotem niegodziwych plotek,
(VI) naraża się na wiele problemów.
Oto, synu gospodarza, sześć złych konsekwencji w przebywaniu na ulicy w nieodpowiednim czasie.

(c) "Jest, synu gospodarza, sześć złych konsekwencji w bywaniu na teatralnych przedstawienich:

"Myśli się wtedy zawsze:

(I) gdzie jest taniec?
(II) gdzie jest śpiew?
(III) gdzie jest muzyka?
(IV) gdzie jest deklamacja?
(V) gdzie grają na cymbałach?
(VI) gdzie brzmią bębny? [4]
Oto, młody gospodarzu, sześć złych konsekwencji w bywaniu na teatralnych przedstawienich.

(d) "Jest, synu gospodarza, sześć złych konsekwencji hazardu, który prowadzi ku nierozważności:

(I) wygrany wzbudza nienawiść,
(II) przegrany opłakuje utracone dobra,
(III) dóbra należącye do tego żywota są utracone,
(IV) słowo jest nic nie warte na sali zgromadzeń,
(V) pogarda rodziny i przyjaciół,
(VI) hazardzista nie jest miły jako mąż; ludzie powiadają, że hazardzista nie będzie w stanie dopatrywać żony.
Oto, synu gospodarza, sześć złych konsekwencji hazardu, który prowadzi ku nierozważności:

(e) "Jest, synu gospodarza, sześć złych konsekwencji przebywania ze złymi towarzyszami:

(I) każdy hazardzista,
(II) każdy rozpustnik,
(III) każdy pijak,
(IV) każdy oszust,
(V) każdy szalbierz,
(VI) każdy awanturnik jest jego przyjacielem i towarzyszem.
Oto, synu gospodarza, sześć złych konsekwencji przebywania ze złymi towarzyszami.

(f) "Jest, synu gospodarza, sześć złych konsekwencji próżności:

"Nie pracuje, mówiąc:

(I) jest za zimno,
(II) jest za gorąco,
(III) jest zbyt późny wieczór,
(IV) jest zbyt wczesny ranek,
(V) jest bardzo głodny,
(VI) jest zbyt syty.

"Żyjąc w ten sposób, pozostawia wiele obowiązków nie dopełnionych, nowego dobra nie osiągnie a dobra, które już posiada będą się zmniejszać."

Tak oto prawił Wzniosły. A kiedy Mistrz skończył, przemówił ponownie:

"Przyjaciel od butelki powiada "przyjaciel, przyjaciel" w tylko w twarz "przyjaciela", jest przyjacielem tylko wtedy gdy przynosi mu to korzyść.

"Sypianie do wschodu słońca, cudzołóstwo, popędliwość, nieżyczliwość, źli towarzysze, chciwość -- ta szóstka powoduje upadek człowieka.

"Człowiek, który ma złych towarzyszy i przyjaciół kroczy złymi ścieżkami, prowadzącymi ku upadkowi w obu światach -- w tym i następnym.

"Kości, kobiety, alkohol, taniec, śpiew, sypianie za dnia, spacerowanie w nieodpowiednich godzinach, źli towarzysze, chciwość -- ta dziewiątka [5] powoduje upadek człowieka.

"Kto gra w kości i pije alkohol, idzie do kobiety, która jest innym droga jak ich własne życie, zadaje się z nędznikami a nie z mędrcami -- znika jak Księżyc w nowiu.

"Kto jest pijany, biedny, bez środków, wciąż spragniony gdy pije, odwiedza tawerny, tonie w długach jak kamień w wodzie, ten rychle przyniesie niesławę swej rodzinie.

"Kto z nawyku śpi za dnia i spoczywa o późnych godzinach, jest zawsze upojony, rozpustny, ten nie jest przeznaczony do gospodarskiego życia.

"Kto powiada iż jest zbyt gorąco, zbyt zimno, zbyt późno i pozostawia rzeczy nie dokończonymi, tego omija sposobność czynienia dobra.

"Lecz kto nie obawia się chłodu lub gorąca nie bardziej niż źdźbła trawy i wykonuje swe obowiązki mężnie, tego nie opuści szczęście."

* * *

"Tych czterech, synu gospodarza, powinno być rozpoznanych jako wrogowie w przebraniu przyjaciół:

(1) ten kto przywłaszcza sobie własność przyjaciela, powinien być rozpoznany jako wróg w przebraniu przyjaciela,
(2) ten kto celuje w słowach a nie w czynach, powinien być rozpoznany jako wróg w przebraniu przyjaciela, powinien być rozpoznany jako wróg w przebraniu przyjaciela,
(3) ten kto schlebia, powinien być rozpoznany jako wróg w przebraniu przyjaciela,
(4) ten kto przynosi upadek powinien być rozpoznany jako wróg w przebraniu przyjaciela.

(1) "Na cztery sposoby, synu gospodarza, powinien być rozpoznany ten kto przywłaszcza sobie własność przyjaciela (Annadatthuhara - chciwiec) jako wróg w przebraniu przyjaciela:

(I) przywłaszcza sobie dobra przyjaciela,
(II) daje mało i żąda wiele,
(III) wykonuje swe powinności gdy sam jest w niebezpieczeństwie,
(IV) dba tylko o swoje interesy.
Tak oto, synu gospodarza, na cztery sposoby, powinien być rozpoznany ten kto przywłaszcza sobie własność przyjaciela jako wróg w przebraniu przyjaciela.

(2) "Na cztery sposoby, synu gospodarza, powinien być rozpoznany ten kto celuje w słowach a nie w czynach (Vaciparama - człowiek celujący w słowach a nie w czynach) jako wróg w przebraniu przyjaciela:

(I) przyjacielsko zapewnia o wspaniałej przeszłości,
(II) przyjacielsko zapewnia o wspanialej przyszłości,
(III) stara się uzyskać przychylność pustymi słowami,
(IV) gdy nadchodzi okazja do usług, ujawnia swą niemoc.
Tak oto, synu gospodarza, na cztery sposoby, powinien być rozpoznany ten kto celuje w słowach a nie w czynach jako wróg w przebraniu przyjaciela.

(3) "Na cztery sposoby, synu gospodarza, powinien być rozpoznany ten kto schlebia (Anuppiya bham - pochlebca) jako wróg w przebraniu przyjaciela:

(I) pochwala gdy przyjaciel popełnia złe czyny,
(II) potępia gdy przyjaciel popełnia dobre czyny,
(III) chwali przyjaciela w jego obecności,
(IV) mówi fałszywie w jego nieobecności.
Tak oto, synu gospodarza, na cztery sposoby, powinien być rozpoznany ten kto schlebia jako wróg w przebraniu przyjaciela.

(4) "Na cztery sposoby, synu gospodarza, powinien być rozpoznany ten kto przynosi upadek (Apaya sahaya - towarzysz w upadku) jako wróg w przebraniu przyjaciela:

(I) jest towarzyszem w spożywaniu upajających trunków prowadzących ku nierozważności,
(II) jest towarzyszem podczas przebywania na ulicach w nieodpowiednim czasie,
(III) jest towarzyszem w bywaniu na przedstawieniach teatralnych,
(III) jest towarzyszem w hazardzie prowadzącym ku nierozważności."
Tak oto, synu gospodarza, na cztery sposoby, powinien być rozpoznany ten kto przynosi upadek jako wróg w przebraniu przyjaciela.

Tak oto prawił Wzniosły. A kiedy Mistrz skończył, przemówił ponownie:

Przyjaciel, który przywłaszcza sobie własność przyjaciela,
przyjaciel, który celuje w słowach a nie w czynach,
przyjaciel, który schlebia,
przyjaciel, który prowadzi do upadku,
ci czterej to wrogowie dostrzeżeni przez mądrych,
unikaj ich z dala jako ryzykownj ścieżki.

"Tych czworo, synu gospodarza, powinno być rozpoznanych jako przyjaciele o gorących sercach:

(1) ten kto jest pomocny,
(2) ten kto jest taki sam w szczęściu jak i w rozpaczy,
(3) ten kto dowodzi co jest właściwe,
(4) ten kto współczuje.

(1) "Na cztery sposoby, synu gospodarza, powinien być rozpoznany ten kto jest pomocny (Upakaraka - pomocnik) jako przyjaciel o gorącym sercu:

(I) broni nieuważnych,
(II) broni dobra nieuważnych,
(III) jest schronieniem przerażonych,
(IV) w potrzebie wesprze w dwójnasób swymi dobrami.
Tak oto, synu gospodarza, na cztery sposoby, powinien być rozpoznany ten kto jest pomocny jako przyjaciel o gorącym sercu:

(2) "Na cztery sposoby, synu gospodarza, powinien być rozpoznany ten kto jest taki sam w szczęściu i rozpaczy (Samana sukha dukkha ) jako przyjaciel o gorącym sercu:

(I) powierza ci swoje sekrety,
(II) dotrzymuje twoich sekretów,
(III) nie szczęściu cię nie opuszcza,
(IV) poświęci za ciebie nawet swe życie.
Tak oto, synu gospodarza, na cztery sposoby, powinien być rozpoznany ten kto jest taki sam w szczęściu i rozpaczy jako przyjaciel o gorącym sercu

(3) "Na cztery sposoby, synu gospodarza, powinien być rozpoznany ten kto dowodzi co jest właściwe (Atthakkhayi) jako przyjaciel o gorącym sercu:

(I) powstrzymuje od czynienia zła,
(II) namawia do czynienia dobra,
(III) mówi co jest dla niego niewiadome,
(IV) wskazuje drogę do porzucenia cierpienia.
Tak oto, synu gospodarza, na cztery sposoby, powinien być rozpoznany ten kto dowodzi co jest właściwe jako przyjaciel o gorącym sercu.

(4) "Na cztery sposoby, synu gospodarza, powinien być rozpoznany ten kto współczuje (Anukampaka) jako przyjaciel o gorącym sercu:

(I) nie cieszy się czyimiś niepowodzeniami,
(II) cieszy się powodzeniem innych,
(III) powstrzymuje przed mówieniem niegodziwie o innych,
(IV) pochwala tych, którzy mówią dobrze o innych."
Tak oto, synu gospodarza, na cztery sposoby, powinien być rozpoznany ten kto współczuje jako przyjaciel o gorącym sercu.

Tak oto prawił Wzniosły. A kiedy Mistrz skończył, przemówił ponownie:

Przyjaciel który jest pomocny,
przyjaciel który jest taki sam szczęściu i rozpaczy,
przyjaciel dowodzący co jest właściwe,
przyjaciel, który współczuje --
ci czterej przyjaciele dostrzeżeni przez mądrych
są wielbieni z oddaniem,
tak jak matka wielbi swe własne dziecko.

Mądrość i cnota lśnią jak jaskrawy płomień.
Ten kto zdobył swe dobra nie krzywdząc nikogo,
tak jak pszczoła zbierająca miód, [6]
gromadzi swe dobra szybko
tak jak szybko rośnie mrówczy kopiec.

Z dobrami zgromadzonym w ten sposób,
człowiek świecki przystaje do gospodarskiego życia.
Z dobrami podzielonymi na czworo:
przyjaźń zwycięży nad pętami.

Jedna część na jego potrzeby, [7]
dwie części na interesy,
czwartą pozostawia na czas potrzeby.

* * *

"A w jaki sposób, synu gospodarza, uczeń szlachetnych obejmuje sześć części?

"Następującego należy szukać w sześciu częściach. Rodziców należy szukać na Wschodzie, nauczycieli na Południu, żony i dzieci na Zachodzie, przyjaciół i towarzyszy na północy, sługi i pracowników w Nadirze, ascetów i brahminów w Zenicie. [8]

"Na pięć sposobów, synu gospodarza, dziecko powinno czcić swych rodziców jako Wschód:

(I) przez wspieranie ich jak oni je wspierali,
(II) przez wypełnianie obowiązków winnych im,
(III) przez podtrzymywanie rodzinnych tradycji,
(IV) przez staranie by być godnym swego dziedzictwa,
(V) przez ofiarowywanie jałmużny by uczcić swych odeszłych rodziców. [9]

"Na pięć sposobów, synu gospodarza, rodzice czczeni przez swe dzieci jako Wschód, okazują im miłość:

(I) przez powstrzymywanie ich przed złem,
(II) przez namawianie ich do czynienia dobra,
(III) przez przyuczanie ich do zawodu,
(IV) przez zaaranżowanie odpowiedniego małżeństwa,
(V) przez pozostawienie im odpowiednim czasie godnego spadku.

"Tak oto, synu gospodarza, na pięć sposobów dzieci czczą swych rodziców jako Wschód a rodzice okazują miłość swym dzieciom. Oto jest Wschód objęty przez nich i uczyniony cichym i bezpiecznym.

"Na pięć sposobów, synu gospodarza, uczeń powinien czcić nauczyciela jako Południe:

(I) przez powstanie z miejsca by go przywitać,
(II) przez oczekiwanie na niego,
(III) przez gorliwość w nauce,
(IV) przez służenie mu,
(V) przez okazywanie uwagi słuchając go.

"Na pięć sposobów, synu gospodarza, nauczyciel czczony przez ucznia jako Południe, okazuje swą miłość:

(I) przez przekazanie mu najlepszej nauki,
(II) przez dostrzeganie, że uczeń dobrze pojął lekcję,
(III) przez czynienie go biegłym w sztuce i nauce,
(IV) przez przedstawienie go swym przyjaciołom i towarzyszom,
(V) przez nieustanne dbanie o jego bezpieczeństwo.

"Tak oto nauczyciel czczony przez swego ucznia jako Południe, okazuje mu swą miłość na pięć sposobów. Oto jest Południe objęte przez nich i uczynione cichym i bezpiecznym.

"Na pięć sposobów, synu gospodarza, żona powinna być czczona przez swego męża jako Zachód:

(I) przez bycie uprzejmym dla niej,
(II) przez niewzgardzanie nią,
(III) przez wierność jej,
(IV) przez roztaczanie nad nią opiekę,
(V) przez zapewnienie jej odpowiedni ozdób.

"Tak oto żona czczona przez męża jako Zachód okazuje mu swą miłość na pięć sposobów:

(I) przez biegłe zarządzanie pracą,
(II) przez bycie przyjazną krewnym i służbie [10]
(III)przez wierność mu,
(IV) przez ochranianie tego co nagromadzone,
(V) przez umiejętne spełnianie swych obowiązków.

"Na te pięć sposobów żona okazuje swą miłość mężowi, który czci ją jako Zachód. Oto jest Zachód przez nich objęty i uczyniony cichym i bezpiecznym.

"Na pięć sposobów, synu gospodarza, powinien członek klanu czcić swych przyjaciół i towarzyszy jako Północ:

(I) przez szczodrość,
(II) przez uprzejmą mowę,
(III) przez czynienie dobra,
(IV) przez równe traktowanie,
(V) przez szczerość.

"Przyjaciele i towarzysze czczeni przez członka klanu jako Północ okazują mu swą miłość na pięć sposobów:

(I) przez chronienie go gdy jest nieuważny,
(II) przez ochronę jego dobytku gdy jest nieuważny,
(III) przez bycie mu ucieczką gdy jest przerażony,
(IV) przez nie opuszczanie go w potrzebie,
(V) przez okazywanie poważania jego rodzinie.

"Na te pięć sposobów przyjaciele i towarzysze czczeni przez członka klanu jako Północ okazują mu swą. Oto jest Północ przez nich objęta i uczyniona cichą i bezpieczną.

"Na pięć sposobów pan powinien czcić swe sługi i pracowników jako Nadir:

(I) przez przydzielanie im pracy odpowiedniej do siły,
(II) przez zaopatrywanie ich w pożywienie i godziwy zarobek,
(III) przez opiekę w chorobie,
(IV) przez dzielenie się z nimi specjałami w świąteczny czas,
(V) przez pozwolenie na odejście.

"Słudzy i pracownicy czczeni przez ich pana jako Nadir okazują mu swą miłość na pięć sposobów:

(I) przez wstawanie z posłania przed nim,
(II) przez odejście na posłanie po nim,
(III) przez branie tylko tego co zostało dane,
(IV) przez dobre spełnianie swych obowiązków,
(V) przez podtrzymywanie jego dobrego imienia i sławy.

"Słudzy i pracownicy czczeni przez swego pana jako Nadir okazują mu swą miłość na tych pięć sposobów. Oto jest Nadir objęty przez nich i uczyniony cichym i bezpiecznym.

"Na pięć sposobów, młody gospodarzu, gospodarz powinien czcić ascetów i brahminów jako Zenit:

(I) przez miłosierne czyny,
(II) przez miłosierne słowa,
(III) przez miłosierne myśli,
(IV) przez trzymanie przed nimi domu otworem,
(V) przez zaspokajanie ich materialnych potrzeb.

"Asceci i brahmini czczeni przez gospodarza jako Zenit okazują mu swą miłość na sześć sposobów:

(I) przez powstrzymywanie go od zła,
(II) przez namawianie do czynienia dobra,
(III) przez miłowanie go szczerym sercem,
(IV) przez pozwolenie mu usłyszeć to tego czego nie słyszał,
(V) przez wyjaśnienie tego co już usłyszał,
(VI) przez wskazanie mu ścieżki ku niebiosom.

"Na te sześć sposobów asceci i brahmini okazują swą miłość gospodarzowi, który czci ich jako Zenit. Oto jest Zenit objęty przez nich i uczyniony cichym i bezpiecznym." A kiedy Mistrz to powiedział, przemówił ponownie:

Matka i ojciec są Wschodem,
Nauczyciele są Południem,
Żona i dzieci są Zachodem,
Przyjaciele i towarzysze są Północą.
Słudzy i pracownicy są Nadirem,
Asceci i brahmini są Zenitem;

Ten kto przystaje do gospodarskiego życia,
Tym sześciu częściom powinien oddawać cześć.

Kto jest mądry i cnotliwy,
Szlachetny i bystry,
Skromny i odpowiedzialny,
Ten też osiągnie zaszczyty.

Kto jest pracowity i nieopieszały,
W nieszczęściu niewzruszony,
Nieskazitelny w obyczaju i mądrości,
Ten również osiągnie zaszczyty.

Kto jest gościnny i przyjazny,
Szczodrym i niesamolubnym,
Przewodnikiem, nauczycielem, przywódcą,
Ten również osiągnie zaszczyty.

Szlachetność, słodka mowa,
pomoc innym,
równe traktowanie wszystkich,
Tak jak sprawa tego wymaga.

Te cztery drogi zwycięstwa sprawiają, że świat się obraca,
Jak koło u jadącego powozu.
Jeśli nie zaistnieją w świecie,
Ani matka ani ojciec nie otrzymają
Szacunku od swych dzieci.

Odkąd te cztery drogi zwycięstwa
Mędrcy rozważają na każdy sposób,
Tedy wzniosłość osiągają,
I czczą to co w prawości posiedli.

Kiedy Wzniosły to rzekł, Sigala, syn gospodarza, powiedział co następuje:

"Doskonale, o Szlachetny, doskonale!

To jest tak, o Szlachetny, jakby wyprostowano to co było skrzywione lub objawiono to co było ukryte, lub wskazano drogę temu, który się zbłąkał, lub trzymając lampę rozświetlono ciemności, tak by ci co mają oczy mogli ujrzeć. W ten sposób Nauka została objaśniona przez Wzniosłego na różne sposoby. "Przyjmuję schronienie w Buddhdzie, Dhammie i Sandze. Niechaj Wzniosły przyjmie mnie jako swego ucznia, który przyjął schronienie w tym dniu aż do końca życia.

Objaśnienia:

1. kamma-kilesa, dosłownie "czyny skalania". [Powrót]

2. Są nimi cztery agati, "nieprawy tok czynu": chanda, dosa, moha, bhaya. [Powrót]

3. Nieprawości popełnione przez innych. [Powrót]

4. Rodzaj rozrywki. [Powrót]

5. W palijskim oryginale stoi "sześć przyczyn" jako połączenie dwóch słów i jedno słowo o podwójnym znaczeniu, są one traktowane jako pojedyncze. [Powrót]

6. Dhammapada v. 49: "Tak jak pszczoła zbiera miód z kwiatu, nie niszcząc ani jego barwy, ani zapachu..." [Powrót]

7. Ta część obejmuje także to co zostało wydane na dobre czyny: dary dla mnichów, miłosierdzie, itp. [Powrót]

8...