andragogika (2).doc

Andragogika  dr D. Oleksiak

Andragogika to nauka stosunkowo młoda, w Polsce w latach 30 – tych, Radlińska,

Program andragogiki:

Geneza i rozwój refleksji andragogicznej

Współdziałania andragogiki z innymi naukami

Poglądy czołowych przedstawicieli andragogiki Platon, Komeński, Kawula, Wojciechowski,

Dorosłość i rozwój dorosłych, człowiek dorosły, człowiek dorosły a jego tożsamość, jego życie rodzinne, człowiek dorosły w scenariuszu pracy zawodowej, proces kształcenia człowieka dorosłego, działacze oświaty dorosłych, modele edukacji dorosłych, aktywność krajoznawcza i turystyczna człowieka a jego rozwój, edukacja ludzi w wieku senioralnym, edukacja ludzi niepełnosprawnych, charakterystyka wybranych andragogik szczegółowych wg L. Turosa

Andragogika – etymologiczne znaczenie: aner – mąż, mężczyzna, człowiek dorosły;

Agen- prowadzić męża, mężczyznę dorosłego

Prowadzenie dziecka = prowadzenie dorosłego człowieka

Aleksander Kaap – pierwszy użył terminu andragogika,

H. Radlińska, A. Niesiołowski – wprowadzili pojecie to do nauk polskich

Postaci z polskiej andragogiki: T. Wujek, T. Aleksander, K. Wojciechowski, J. Kargul.
L. Turos, J. Półturzycki,

L. Turos -   nawoływał do krajoznawstwa, turystyki, gdyż to przez nie człowiek najbardziej się rozwija, to one kształtują osobowość człowieka.

Szczegółowe dyscypliny pedagogiczne (wyznaczone linią rozwoju człowieka)

1.      Pedagogika rodziny

2.      Pedagogika przedszkolna i wczesnoszkolna

3.      Pedagogika szkolna, w tym szkoły ogólnokształcącej i zawodowej

4.      Pedagogika szkoły wyższej;

5.      Pedagogika dorosłych (andragogika)

Przedmiotem badań andragogiki kształcenie ustawiczne, pedagogika pracy, samokształcenie.

Andragogika – kwestie kształcenia, samokształcenia, wychowania i samowychowania człowieka dorosłego. Zajmuje się konstruowaniem celów, zasad, metodami, formami organizacji edukacji, treściami.

Współdziałania andragogiki z innymi naukami: dotyczy kwestii socjologicznych, medycznych, psychologicznych (rozwojowa, społeczna), filozoficznych (etyka, estetyka, ontologia), nauk o wychowaniu (społeczna, pracy, specjalna)

Działy andragogiki:

- andragogika ogólna;

- teoria wychowania człowieka dorosłego;

- dydaktyka dorosłych;

- andragogika edukacji kulturalnej (animacja kulturalna)– kultura, sztuka, tradycja;

- komparatystyka – teoria porównawcza;

- historia oświaty i myśli andragogicznej.

Andragogika zajmuje się niezależnym, jedynym w swoim rodzaju, pielęgnującym swoją indywidualność człowiekiem. Polega na wykryciu wszystkich przeszkód zewnętrznych
i wewnętrznych w dążeniu do rozwoju człowieka dorosłego. Poszukuje takich rozwiązań
i metod badań, poznaje wartości człowieka, które wpływają na ścieżki życiowe człowieka. Dorosły inaczej uczy się niż dziecko, więc nie można kategorycznie narzucać coś odgórnie. Ujmuje człowieka jako istoty nie w pełni rozpoznawalnej, mającej swoje indywidualne, ukryte przed światem doświadczenia, przeżycia, tajemnice.

Podstawowe zasady andragogicznej:

1.    Zasada podmiotowego traktowania człowieka;

2.    Zasada tworzenia możliwości wyboru kierunku kształcenia i doskonalenia;

3.    Zasada dialogu nauczyciela z dorosłymi uczniami;

4.    Zasada harmonijnej współpracy;

5.    Zasada integralnego związku wychowania i samowychowania, kształcenia
i samokształcenia;

6.    zasada budzenia aspiracji intelektualnych i społecznych;

7.    zasada uwzględniania posiadania przez dorosłych różnych tożsamości, różnego charakteru, temperamentu itp.

Platon to prekursor andragogiki. Tezy:

Wychowanie ma być podporządkowane potrzebom państwa. Podzielił ludzi na zarządców, strażników i zarobników – każdy z nich ma być właściwie przygotowany do pełnienia ról, które mają służyć państwu. Jest prekursorem kształcenia i wychowania permanentnego (ustawicznego). Zwolennik wychowania przez sztukę, której wzorce są właściwe, moralna, pokazująca świat doskonały. Propagator wychowania umysłowego dorosłych – ogromną rolę przywiązywał do inteligencji. Uważał że inteligencja człowieka wyraża się i ma duży wpływ na umiejętność ładnego wypowiadania się. Prekursor kształcenia dorosłych w duchu mistrzostwa zawodowego – w nim upatrywał boskość człowieka. Głosił idee doskonalenia duszy – dobro, piękno, prawda stanowią o boskości człowieka. Propagator wychowania do pełnienia ról prokreacyjnych, wychowania do naśladowania idei, doskonałych prawzorów, głosił ideę wychowania zdrowotnego, estetycznego, moralnego, twórca wzorowej instytucji wychowania i kształcenia dorosłych (Akademia Platońska). Bronił prawa ludzi dorosłych do wychowania i łączenia służby państwu z realizacją dążenia do szczęścia. Prekursor filozofii wychowania dorosłych.

Co wpływa na wychowanie człowieka dorosłego wg Platona:

- predyspozycje wrodzone;

- wpływ bogów;

- treści, którymi wychowawca dysponuje;

- cele, metody, zasady, skutki (efekty) jakie w ludziach i zbiorowościach powstają.

J. A. Komeński – definicja człowieka dorosłego – człowiek jest postacią troistą: rozum,  (aktywność poznawcza), mowa (aktywność werbalna), ręka (aktywność behawioralna).

Warunki do rozwoju człowieka: podsunąć mu adekwatne do rozwoju narzędzia, człowiek dorosły ma prawo wyznaczać swój cel edukacyjny, będzie się rozwijał, kształcił 
i samowychowywał jedynie gdy ma silny charakter i wolę, jego samowychowanie
i samokształcenie ma sprzyjać życiu. 

Edukacja to dokonywanie zmian w człowieku, to manipulacja. Zmiana ta zachodzi
w zakresie umiejętności, poglądów, postaw.

Tendencje zmian w poziomie inteligencji płynnej (wrodzona, odpowiedzialna za informacje niezbędne do nabywania nowych sprawności), po 25.rż zanika, i skrystalizowanej (społeczna, nabyta w toku uczenia się i gromadzenia doświadczeń), rozwija się przez całe życie. Inteligencja płynna jest fundamentem, na którym potem rozwija się inteligencja skrystalizowana, chyba, że przestajemy być aktywni. Z nauką jest jak z jedzeniem, im więcej wiemy, tym więcej możemy.

Helena Radlińska wprowadziła z Niesiołowskim na grunt polski andragogikę jako samodzielną dyscyplinę pedagogiczną. Każdy człowiek jest twórcą własnego życia i życia innych, od niego zależy jakie ono będzie. Tezy:

-     Człowiek jest plastyczny – zdolność do rozwoju, można z nim zrobić dużo rzeczy, należy tylko wiedzieć jak do niego podejść;

-     Kształcenie dorosłych pozostaje w ścisłym związku z warunkami życia społecznego;

-     Wychowanie należy wiązać z treściami życia;

-     wychowanie ma uczyć korzystania z dóbr kultury;

-     cele wychowania dorosłych muszą być ukierunkowane na dialog i tolerancję międzypokoleniową;

-     wychowanie powinno dbać o rozwój indywidualności człowieka dorosłego oraz rozwój umiejętności komunikacyjnych i społecznych;

-     celem wychowania ludzi dorosłych jest rozwój i szczęście ludzi;

Kotarbiński Tadeusz – twórca prakseologii „Traktat o dobrej robocie”, jego tezy:

-     plastyczność człowieka;

-     wychowanie to włączenie człowieka w świat kultury (filozofia kultury);

-     wychowanie to wprowadzanie w świat wartości;

-     człowieka dorosłego kształtują (wychowują) obiektywne sytuacje społeczne, polityczne, ekonomiczne;

-     w procesie wychowania i kształcenia należy pamiętać o integracji wiedzy i doświadczenia;

Dewey – nauczyciel ma prowadzić, pociągać za sznurki, stawiał na samodzielność, myślenie
i umiejętność poszukiwania wiedzy, zaangażowanie ucznia.

Malcolm Knowles (USA)- Aktywność edukacyjna ludzi uzależniona jest od ich potrzeb. Edukacja i samorealizacja należą do tego samego rozwoju duchowego człowieka, należy korzystać z nich obu. Istnieje silny związek samokształcenia dorosłych
z przełomowymi momentami w ich życiu (np. urodzenie dziecka, śmierć kogoś bliskiego). Istnieje silny związek samowychowania dorosłych z nagłymi sytuacjami zewnętrznymi, np. kataklizm, rozruchy społeczne. Ważne jest znaczenie komunikacji intelektualnej
i emocjonalnej nauczyciela z dorosłym – uczącym się. W edukacji dorosłych ważna jest atmosfera życzliwość, zrozumienia, szacunek, spolegliwość, empatia. Poszanowanie godności i praw dorosłego jest warunkiem rozwoju jego osobowości. Właściwości uczenia dorosłego: poczucie własnej wartości, świadomość odpowiedzialności za własne życie, potrzeba zdobywania wiedzy i umiejętności umożliwiających rozwiązywania osobistych
i zawodowych problemów. Ważna jest aktywność ucznia dorosłego w nabywaniu wiedzy
i umiejętności. Oświata dorosłych jest jedną najważniejszych potrzeb współczesnego świata. Przyczyną niedostatków jest niedostateczny poziom naukowej refleksji andragogicznej. Należy opracować specjalną metodykę nauczania dorosłych. Podstawą edukacji dorosłych jest świadomość własnego „ja”. Zwrócił uwagę na człowieka!!!! Uczymy się przez działanie.

Olga Czerniawska (PL)– przedmiotem badań jest człowiek dorosły i proces oświatowy. Człowiek dorosły to istota rozumna, zdolna do poznania samej siebie, kreowania swojego życia, kierowania sobą i odpowiadania za innych. Człowiek dorosły wchodzi w życie w dwóch wymiarach:  wymiarze analityczno – logicznym poznania rzeczywistości oraz intuicyjno – uczuciowym. Należy aktywować ucznia dorosłego. Efektywność edukacji dorosłych zależy również od aprobowania własnej dorosłości.

Hendrik C. M. Michlelse (Holandia) – po raz pierwszy pojawia się opieka społeczna. Istnieje związek opieki społecznej z edukacją dorosłych i instytucji zajmujących się realizacją edukacji. Dzieje edukacji dorosłych związane są z ruchem robotniczym i dorastaniem klas posiadających do roli organizatora „państwa dobrobytu”. Wskazał współzależność między rozwojem opieki społecznej od warunków ekonomicznych i kulturowych w jakich żyją grupy, klasy i warstwy społeczne. Istnieje związek między formami i systemem opieki społecznej
a rozwojem form i systemów oświaty ludowej. Opieka społeczna powinna zajmować się oprócz pomocy materialnej, uczeniem kultury współżycia społecznego i dyscypliny pracy oraz organizowaniem form dokształcania zawodowego. Przejście od opieki nad biednymi do opieki nad bezrobotnymi robotnikami, od wychowawczej opieki nad biednymi do szeroko rozumianej pedagogiki społecznej, od charytatywnego podziału dóbr do tworzenia systemu pomocy społecznej.

J. Kargul – andragogika powinna badać sytuacje życiowe i wykrywać prawa rozwojowe człowieka dorosłego. Trudno jest pogodzić badania człowieka jako jednostki społecznej z podejściem indywidualnym. Proponuje zawężenie badań do aktywności edukacyjnej człowieka. Istnieje ograniczenie badania fazowego i linearnego. Dostrzegalne są wnioski andragogiki z pedagogika. Z kolei manifestowanie odrębności andragogiki jest niebezpieczne dla jej dalszego rozwoju. Należy zwrócić uwagę na problem edukacji dorosłych w prywatnych firmach  oraz wpływu płatności za naukę na skuteczność edukacji dorosłych.

Andragogicznej poglądy F. Pöggelera (Niemcy) – ujmował problematykę edukacji dorosłych w kontekście przemian społecznych, cywilizacyjnych i ekonomicznych. Konieczna jest edukacja całożyciowa, wiedza „starzeje się”, dlatego ludzie dorośli muszą nadążać za zmianami technologicznymi, informatycznymi itp. Należy doskonalić się zawodowo. Po raz pierwszy wspomniał o wykształceniu ogólnym, będące podstawą kształcenia zawodowego. Ważna jest aktywność zawodowa. Ważne są również treści edukacji dorosłych i formy jej przekazywania. Postulował, by zajmować się ludźmi starymi, gdyż społeczeństwo się starzeje. Skuteczność rozwoju edukacji dorosłych uzależnione są od poziomu instytucji tym się zajmujących (kulturalnych, organizacyjnych, oświatowych). Ważna jest tradycja, aspiracje dorosłych, ekonomii państwa itp. Zwracał uwagę, że wykształcony ogólnie człowiek, podnoszący kwalifikacje zawodowe przynosi państwu zysk. Uczeń i nauczyciel mają określone miejsce, nie skupia się jednak na relacjach między nimi.

Człowiek współczesny

Filozoficzne koncepcje współczesnego człowieka E. Fromma i Z. Lorenza. (teorie na egzaminie!!!!!!!!!!!!!!!)

Teza I. natura ludzka jest zmienna i stała 

1.    jest wytworem ewolucji ludzkiego gatunku;

2.    człowiek dąży do zaspokojenia potrzeb: afiliacji (nie lubimy być sami, wolimy żyć między ludźmi), transcendencji (musimy zaistnieć na zewnątrz), zakorzenienia (musimy mieć dokąd wracać, miejsce gdzie odczuwamy jakieś związki), tożsamości (moja odrębność), układu odniesienia i czci jako swoistej mapy orientacji (moje poglądy, religijność, ideały, wartości).

3.    natura ludzka to wilk lub owca;

4.    jakość natury ludzkiej: nekrofila (złośliwy lub destrukcyjny, miłujący śmierć poglądów, etyczną,cebulka). Może przybrać charakter wrogości – reakcja na zagrożenie życia, godności, lub wrogości destrukcyjnej – rekompensata za głębokie uczucie bezsilności; biofilia - człowiek kochający życie i innych ludzi. Dobre jest to co służy życiu, złe co służy śmierci, warunkiem rozwoju biofilii jest wolność.

Teza II.  Ludzie modlą się do pieniędzy – współczesnego człowieka charakteryzuje postawa mieć. Społeczeństwo jest chore (realny socjalizm lub drapieżny kapitalizm). Zaspokajanie wszystkich potrzeb nie sprzyja szczęściu. Syndrom egzystencjalnego modus ma źródło we własności prywatnej. Własność prywatna implikuje władzę (funkcjonalną – używanie rzeczy koniecznych do życia, charakterologiczna – mam wiele dla siebie nie dam nic innym, nie po to to mam, niech wszyscy patrzą i podziwiają,. Warunkiem modusu mojego bycia, mojego ja są niezależność, wolność, krytyczność. Współczesny człowiek merkantylny charakter (rozumie siebie jako towar)

Teza III. homo technikus uczynił maszynę Bogiem

Nastąpił regres człowieczeństwa, nastąpiła dewaluacja indywidualności.

Problemy współczesnego człowieka wg E. Fromma

Człowiek jest obojętny wobec samego siebie. Należy zrezygnować z dążenia do nieograniczonego wzrostu na rzecz wzrostu selektywnego, pozbawionego ryzyka zapaści ekonomicznej. Należy zadbać o warunki, w których ludzie doznają szczęścia i radości , a nie satysfakcji z pędu do zaspokojenia przyjemności. Nie trzeba budować nowego społeczeństwa, lecz tworzyć i wdrażać humanistyczną naukę o człowieku. Zdrowa gospodarka jest możliwa dzięki tym, którzy mają odwagę przeciwstawić się niezdrowym ludziom. Wyzwolenie
z modusu posiadania wymaga zrozumienia rozwoju technicznego i politycznej demokracji uczestniczącej.

Porównanie założeń pedagogiki i andragogiki