Karyn Monk
Czarny Książę
Przekład
Mana Wojtowicz
Rozdział 1
Listopad 1793
Stała dumnie wyprostowana na miejscu dla oskarżonych. Jej dłonie spoczywały na wypolerowanej powierzchni barierki odgradzającej ją od oskarżycieli. Mimo zimna panującego na sali drewniana poręcz była ciepła i ogrzewała jej lodowate palce. Jacqueline zastanawiała się, czy stojący tu poprzednio więzień ściskał tę poręcz równie mocno w przystępie wściekłości czy rozpaczy? Popatrzyła na pięciu sędziów, którzy ziewali i wiercili się na swoich krzesłach znużeni i znudzeni aktem oskarżenia, doszła do wniosku, że oba te uczucia byłyby usprawiedliwione.
- Obywatelka Jacqueline Marie Louise Doucette, córka straconego na gilotynie zdrajcy Charles'a-Alexandre'a, byłego księcia de Lambert, oskarżona jest o działanie na szkodę Republiki Francuskiej i zdradę ojczyzny... - Oskarżyciel publiczny przeszedł teraz do odczytywania dalszych zarzutów.
Napaść na członka Gwardii Narodowej na służbie. Udział w działalności kontrrewolucyjnej, polegającej na ukrywaniu złota, srebra, klejnotów i żywności, oraz nielegalny wywóz rzeczonych pieniędzy i kosztowności poza granice Francji. Korespondencja z emigrantami politycznymi i szerzenie kontrrewolucyjnej propagandy. Lista zarzutów ciągnęła się bez końca. Jedne były prawdziwe, inne wyssane z palca. Nie miało to żadnego znaczenia. Proces był tylko formalnością, a wyrok z góry przesądzony.
Jacqueline oderwała wzrok od sędziów, którzy zamiast słuchać oskarżyciela publicznego, spierali się między sobą, w ilu jeszcze rozprawach będą musieli dziś uczestniczyć. Obiegła wzrokiem zgromadzoną w sądzie publiczność. Nieokrzesani mężczyźni i proste kobiety zapełniający salę sądową najwyraźniej bawili się znakomicie na jej procesie. Podczas odczytywania aktu oskarżenia wykrzykiwali obelgi pod jej adresem, nazywając ją zdrajczynią i dziwką, i domagali się, by zapłaciła głową za zbrodnie. Śmiali się, poszturchiwali i wrzeszczeli. Ten i ów pluł na podłogę, by okazać pogardę dla oskarżonej, inni jedli i pili. Niektóre kobiety przyniosły robótki. Wszyscy bawili się jak publiczność na dobrej farsie. Jacqueline wpatrywała się w tych ludzi w nędznej, brudnej odzieży, czerwonych wełnianych czapkach i trójkolorowych szarfach związanych na piersi lub w pasie. Nie była zaskoczona ich wrogością. Zastanawiała się tylko, jak mogli wierzyć w to, że jej śmierć, czy śmierć jej ojca lub brata, może polepszyć ich nędzne życie. Dziś w nocy, gdy ona będzie już leżeć sztywna i zimna we wspólnym grobie, ci ludzie nie znajdą przecież na stołach więcej chleba czy wina.
- Obywatelu Barbot, powiedzcie nam, czy to jest ta kobieta, która zaatakowała, gdy pełniliście służbę na rzecz Republiki Francuskiej? - spytał z naciskiem oskarżyciel publiczny, obywatel Fouquier-Tinville.
- To ona - odparł żołnierz zajmujący miejsce dla świadków.
Popatrzył na Jacqueline i uśmiechnął się szeroko. Ukazując dziurę po dwóch zębach, które mu wybiła.
- A czy przedtem, zanim was napadła, wygłaszała jakieś antyrewolucyjne hasła?
- Wygłaszała - potwierdził wojak i kiwnął głową.
- Czy możecie powtórzyć dokładnie Trybunałowi Rewolucyjnemu, co powiedziała obywatelka Doucette?
Żołnierz zawahał się i odchrząknął.
- Powiedziała, że Gwardia Narodowa to banda złodziei i świń. I że wszyscy pójdziemy prosto do piekła.
Widać było, że wymawiając te antyrewolucyjne słowa, obywatel Barbot czuł się nieswojo, choć przecież tylko je powtarzał.
- To ona wyląduje w piekle, podła suka! - wrzasnął mężczyzna z tylnego rzędu.
- I to z głową w koszyku! - dodał inny.
Stłoczona w sali ciżba ryknęła śmiechem.
Obywatel Fouquier-Tinville poczekał, aż się uciszą, po czym kontynuował przesłuchanie.
- Czy to prawda, obywatelu Barbot, że obywatelka Doucette próbowała wam przeszkodzić w wejściu do jej domu, choć okazaliście sądowy nakaz aresztowania jej brata, obywatela Antoine'a Doucette'a?
- Zatrzasnęła mi drzwi przed nosem - przyznał żołnierz, nieco zirytowany tym wspomnieniem.
- Co wówczas zrobiliście, wy i wasi ludzie? - spytał Fouquier-Tinville.
- Wyłamaliśmy drzwi - odparł z dumą świadek.
- Co się zdarzyło potem?
- Zaczęliśmy przetrząsać wszystkie pomieszczenia w poszukiwaniu byłego markiza de Lambert i wszelkich dowodów obciążających. Znaleźliśmy jaśnie pana w jego pokoju, w łóżku. Był chory - wyjaśnił żołnierz.
- Tak się nażarł cudzego dobra, aż go kolka sparła! - zawołała kobieta siedząca w pierwszym rzędzie.
- Schował się pod pierzyną, tchórz! - zarechotała inna.
Jacqueline z trudem zwalczyła pokusę zerwania się z ławy oskarżonych i trzaśnięcia baby w gębę.
- Co wtedy zrobiliście? - dopytywał się oskarżyciel.
- Oznajmiłem byłemu markizowi, że jest aresztowany i kazałem mu wstać. Ale on odmówił wykonania rozkazu.
- Był chory, w gorączce, nie wiedział, co się dzieje! - zaprotestowała Jacqueline.
- Cisza! - zagrzmiał przewodniczący ławy sędziów. - Oskarżonej nie wolno rozmawiać ze świadkiem.
- Co zrobiliście, gdy obywatel Doucette odmówił wykonania rozkazu? - pytał dalej oskarżyciel.
Żołnierz wzruszył ramionami.
- Kazałem moim ludziom, żeby go ściągnęli z łóżka i postawili na nogi.
- Zuch chłopak! - wrzasnął jeden z widzów.
- Prawdziwy republikanin! - poparł go inny.
- I właśnie wówczas obywatelka Doucette was zaatakowała? - spytał Fouquier-Tinville.
Żołnierz kiwnął głową.
- Wpadła do pokoju ze sztyletem i powiedziała moim ludziom, że mają zostawić w spokoju jej brata, jeśli im życie miłe. Moi chłopcy tylko się roześmiali i puścili go, a on zwalił się na podłogę. No i wtedy rzuciła się na mnie.
- Czy wasi ludzie nie byli uzbrojeni? - zapytał sędzia przewodniczący.
- Byli - odparł gwardzista. - Mieliśmy muszkiety i szable.
Sędzia przez chwilę zastanawiał się nad tą dziwną sprawą.
Obywatel Fouquier-Tinville znów podjął przesłuchanie.
- Jakie obrażenia odnieśliście, zanim udało się wam obezwładnić obywatelkę Doucette?
Żołnierz miał głupią minę.
- Wpakowała mi sztylet w ramię, nim zdążyłem powalić ją na ziemię. A kiedy złapałem się za zranioną rękę, żeby zatamować krew, zerwała się i wybiła mi dwa zęby.
Spojrzał w stronę ławy przysięgłych i wysunął koniec języka przez paskudną czarną dziurę w uzębieniu. Przysięgli jęknęli ze współczuciem.
- Uderzyła was pięścią? - spytał sędzia przewodniczący, coraz bardziej zdumiony.
- Nie - odparł gwardzista i poruszył się niespokojnie.
- Więc czym? - Nie ustępował sędzia.
Żołnierz się nachmurzył.
- Nocnikiem jaśnie pana.
Sędziowie przysięgli i widzowie wybuchnęli śmiechem. Przewodniczący potrząsnął dzwonkiem, by przywrócić spokój na sali, ale Jacqueline widziała, że nawet on się uśmiechnął.
- Kiedy obywatelka Doucette została pojmana, przeszukaliście wraz ze swymi ludźmi zamek, nieprawdaż?
- Przeszukaliśmy wszystko - potwierdził żołnierz. -1 znaleźliśmy dowody obciążające w postaci listów do sióstr obywatelki Doucette, które nielegalnie wyemigrowały z kraju albo gdzieś się ukrywają. Te listy szkalują Republikę Francuską i nawołują do przywrócenia monarchii. Odkryliśmy również, że przepadły wszystkie klejnoty byłej księżnej de Lambert oraz wiele cennych przedmiotów z Château de Lambert. Zostały bez wątpienia wywiezione z Francji, by wesprzeć spisek rojalistów.
Ostatnie słowa wypowiedział z taką pewnością siebie, jakby jego podejrzenie stanowiło niepodważalny dowód.
- Ta dziewucha to szpieg! - zaskrzeczała jakaś kobieta.
- Trzeba wyłapać całą rodzinkę! Niech zapłacą za swoje zbrodnie!
- Ale najpierw tej ściąć głowę!
Przewodniczący znów potrząsnął dzwonkiem. Obywatel Fouquier-Tinville pozwolił gwardziście opuścić miejsce dla świadków i zwrócił się do oskarżonej.
- Obywatelko Doucette, czy przyznajecie się do napaści na obywatela Barbot, kapitana Gwardii Narodowej, w trakcie pełnienia przez niego obowiązków służbowych?
Podobnie jak wielu oskarżonych Jacqueline postanowiła sama się bronić przed sądem. Jej ojciec, aresztowany kilka miesięcy temu, wynajął adwokata, by wystąpił w jego obronie. Ten zażądał zawrotnej sumy i nie zrobił nic, by ocalić życie klienta. Jacqueline przekonała się, że wielu adwokatów bogaci się kosztem nieszczęśników, którzy im zawierzyli. Nie miała więc ochoty płacić za taką obronę, choć wiedziała, że Château de Lambert i wszystko, co w nim jest, przejdzie na własność państwa, gdy tylko zostanie skazana.
- Usiłowałam pomóc bratu - odparła.
- Wasz brat został aresztowany. Przeszkadzaliście w prawomocnym działaniu Republiki Francuskiej - oświecił ją Fouquier-Tinville.
- Czy prawomocnym działaniem jest kopanie z całej siły chorego, gdy upadł na podłogę? - odcięła się z furią.
- Wy, arystokraci, kopaliśta nas przez całe lata! - wrzasnął ktoś.
- Może potrzebował kopniaka, żeby się ruszyć? - zakpił inny.
Fouquier-Tinville uśmiechnął się i odwrócił do ławy przysięgłych.
Nie zebraliśmy się tu po to, by krytykować środki, jakie musi przedsiębrać Gwardia Narodowa, bohatersko broniąc naszej republiki! Mówimy o waszych czynach, obywatelko, które świadczą niezbicie, że zdradzacie swoją ojczyznę. - Oskarżyciel przerwał i spojrzał na Jacqueline. - Gdzie są dwie wasze młodsze siostry, Suzanne i Seraphine?
- U przyjaciół - odparła,
- Czy mieszkają we Francji? - nalegał oskarżyciel.
- Nie.
- Wiecie oczywiście, że wobec tego stały się nielegalnymi emigrantkami, a zatem dopuściły się zdrady republiki?
- Wiem, że znajdują się daleko stąd, a zatem nie grożą im już krwiożerczy mordercy jak wy, obywatelu, czy inni członkowie tego trybunału - odpowiedziała spokojnie Jacqueline.
Widownia i przysięgli wstrzymali oddech. Nawet znużeni sędziowie wyprostowali się na krzesłach. Oskarżyciel publiczny wydawał się nieco skonfundowany. Widać nie przywykł do tego, by nazywano go mordercą. Odchrząknął i znów zabrał głos.
- Przyznajecie więc, że to wy ułatwiliście siostrom ucieczkę z Francji?
- Tak. I jestem z tego dumna - potwierdziła Jacqueline. - Wyrwałam je z piekła!
Fouquier-Tinville się uśmiechnął.
- Gdzie są klejnoty, które należały do waszej matki, byłej księżnej de Lambert?
- Sprzedałam je na początku roku.
- Gdzie w takim razie są pieniądze? - nalegał oskarżyciel.
- Wydałam je.
Oskarżyciel spojrzał na nią z powątpiewaniem.
- Wszystko co do grosza? - spytał sceptycznie i pokręcił głową. - Klejnoty de Lambertów warte były majątek! Spodziewacie się, że w to uwierzę? Jak moglibyście roztrwonić tyle pieniędzy w tak krótkim czasie?
Jacqueline spojrzała nań z pogardą.
- W kraju, gdzie banknoty mają niższą wartość niż papier, na którym je wydrukowano? Gdzie ustalenie nierealnych, rzekomo niezmiennych cen na zboże i mąkę sprawia, że trzeba zapłacić dziesięć razy tyle paskarzom?
Wśród tłumu na sali rozległy się ponure potakiwania. Fouquier-Tinville przerwał, znowu zabierając głos.
- Nie spodziewacie się chyba, obywatelko, że członkowie tego trybunału uwierzą, iż przetraciliście tak ogromną sumę w ciągu paru miesięcy! Postaraliście się, by zostały wywiezione z Francji, nieprawdaż? - nastawał.
- W każdym razie, już ich nie mam - odparła obojętnie.
Wiedziała, że rząd rewolucyjny tonie w długach i konfiskuje majątki i włości emigrantów, skazańców oraz Kościoła, by pokryć ogromne wydatki wojenne i wesprzeć kulejącą gospodarkę. Przysięgła sobie, że nie wyciągną od niej już ani liwra.
- Czy to wy, obywatelko Doucette, jesteście autorką listów znalezionych przez obywatela Barbot w domu podczas aresztowania waszego brata? - spytał oskarżyciel publiczny, wymachując jej przed nosem kilkoma zapisanymi kartkami.
- Nie tak prędko, obywatelko! Jeszczeście się im nawet nie przyjrzeli! - Podsunął jej jeden z arkusików do obejrzenia. - W tym liście do siostry Suzanne opłakujecie stratę ojca i wyrażacie pragnienie, by rewolucyjny rząd upadł. A w tym, do siostry Seraphine, nazywacie Francję „wielkim szafotem, ociekającym krwią słabych i bezbronnych, i to rzekomo w imię prawa". Mówicie z utęsknieniem o dniu, gdy rodzina królewska wróci na tron. Zaprzeczacie, obywatelko, że wy to napisaliście?
Jac...
czarownica71