Universi Dominici Gregis.pdf

Jan Paweł II

KONSTYTUCJA APOSTOLSKA

UNIVERSI DOMINICI GREGIS

OJCA ŚWIĘTEGO JANA PAWŁA II O WAKACIE STOLICY APOSTOLSKIEJ I

WYBORZE BISKUPA RZYMSKIEGO

Jan Paweł Biskup Sługa sług Bożych na wieczną rzeczy pamiątkę

Pasterzem całej owczarni Pańskiej jest Biskup Kościoła Rzymskiego; w nim bowiem, z

najzupełniej wolnego postanowienia Opatrzności Bożej, św. Piotr Apostoł złożył Chrystusowi przez

męczeństwo najwyższe świadectwo krwi. Jest więc zrozumiałe, że przedmiotem szczególnej uwagi

była zawsze prawowita sukcesja apostolska na tej Stolicy, z którą aż „z powodu wzniosłego

pierwszeństwa powinien pozostawać w zgodzie każdy Kościół " 1 .

Dlatego też w ciągu wieków Papieże uważali za swój ścisły obowiązek, co więcej, za swoje

szczególne prawo, aby przez odpowiednie normy regulować wybór Następcy. W bliskich nam

czasach moi Poprzednicy św. Pius X 2 , Pius XI 3 , Pius XII 4 , Jan XXII I 5 i jako ostatni Paweł VI 6 ,

odpowiadając na potrzeby epoki, zatroszczyli się o wydanie w tym względzie mądrych i

stosownych reguł w celu pokierowania godnym przygotowaniem i uporządkowanym przebiegiem

uroczystego zebrania elektorów, którym - w przypadku wakatu Stolicy Apostolskiej - jest

powierzony ważny i trudny obowiązek wyboru Biskupa Rzymskiego.

Jeśli dzisiaj i ja z kolei podejmuję ten problem, to nie ze względu na brak poszanowania dla

tamtych norm, odnoszę się bowiem do nich z głębokim szacunkiem i w dużej części zamierzam je

potwierdzić, przynajmniej co do ich istoty i fundamentalnych zasad, jakie nimi kierowały. Do

ponownego zajęcia się tą sprawą skłania mnie świadomość zmienionej sytuacji, w jakiej żyje dzisiaj

Kościół, a ponadto konieczność uwzględnienia generalnej rewizji prawa kanonicznego, pomyślnie

doprowadzonej do końca przy aprobacie całego Episkopatu poprzez publikację i promulgację

najpierw Kodeksu Prawa Kanonicznego, a następnie Kodeksu Kanonów Kościołów Wschodnich.

W następstwie tej rewizji, zainspirowanej przez Sobór Watykański II, dokonałem reformy Kurii

Rzymskiej poprzez Konstytucję apostolską Pastor Bonu s 7 . Zresztą właśnie to, co jest zlecone przez

kanon 335 Kodeksu Prawa Kanonicznego i ponownie postanowione w kanonie 47 Kodeksu

Kanonów Kościołów Wschodnich, uzasadnia obowiązek wydawania i stałego dostosowywania

specjalnych praw regulujących kanoniczne powierzenie Stolicy Rzymskiej, wakującej z

jakiegokolwiek powodu.

W sformułowaniu nowych norm dołożyłem starań, przy uwzględnieniu wymogów naszych czasów,

by nie odstąpić w istotny sposób od linii ustalonej przez mądrą i czcigodną tradycję, obowiązującą

do dzisiaj.

Rzeczywiście, jako bezdyskusyjna jawi się zasada, że do Biskupów Rzymskich należy określenie - i

dostosowanie do zmieniających się czasów - sposobu, w jaki powinno dokonać się wyznaczenie

osoby powołanej do przyjęcia sukcesji Piotrowej na Stolicy Rzymskiej. Na pierwszym miejscu

dotyczy to organu, któremu jest powierzone zadanie wyboru Biskupa Rzymskiego: na podstawie

tysiącletniej praktyki usankcjonowanej przez określone normy kanoniczne, potwierdzone także w

wyraźnym zaleceniu obowiązującego Kodeksu Prawa Kanonicznego (por. kan. 349), organem tym

jest Kolegium Kardynałów Świętego Kościoła Rzymskiego. Choć prawdą jest, że zgodnie z nauką

wiary władza Papieża pochodzi bezpośrednio od Chrystusa, którego jest On Zastępcą na ziemi 8 , to

nie ulega również wątpliwości, że taka najwyższa władza w Kościele jest mu przyznawana «przez

zgodny z prawem i zaakceptowany przez niego wybór wraz z konsekracją biskupią» 9 . Dlatego

obowiązek spoczywający na organie wyznaczonym do dokonania takiego wyboru jest bardzo

poważny. Także i normy regulujące jego działanie powinny być niezwykle precyzyjne i jasne, aby

sam wybór dokonał się w sposób jak najbardziej godny i stosowny dla urzędu o najwyższej

odpowiedzialności; jaki elekt z Boskiego nadania powinien przyjąć przez wyrażenie swojej zgody.

Potwierdzając zatem normę obowiązującego Kodeksu Prawa Kanonicznego (por. kan. 349), w

którym odzwierciedla się już tysiącletnia praktyka Kościoła, jeszcze raz stwierdzam, że Kolegium

wyborców Papieża składa się jedynie z Kardynałów Świętego Kościoła Rzymskiego. Wyrażają oni,

jakby w przedziwnej syntezie, dwa aspekty, które charakteryzują postać i urząd Biskupa

Rzymskiego: jest on Biskupem Rzymskim , ponieważ jest utożsamiony z osobą Biskupa Kościoła,

który jest w Rzymie, a więc pozostaje w ścisłej relacji z duchowieństwem tego Miasta,

reprezentowanym przez Kardynałów z tytułami prezbiterów i diakonów Rzymu oraz przez

Kardynałów biskupów kościołów podmiejskich; jest Biskupem Kościoła powszechnego , ponieważ

jest powołany do zastępowania w sposób widzialny Pasterza niewidzialnego, który prowadzi całą

owczarnię na pastwiska życia wiecznego. Powszechność Kościoła jest więc dobrze przedstawiona

w samym składzie Kolegium Kardynalskiego, obejmującym Purpuratów ze wszystkich

kontynentów.

W aktualnych uwarunkowaniach historycznych wymiar uniwersalny Kościoła wydaje się

wystarczająco ukazany przez Kolegium stu dwudziestu Kardynałów wyborców, pochodzących ze

wszystkich części świata i bardzo zróżnicowanych kultur. Potwierdzam zatem tę liczbę Kardynałów

wyborców jako maksymalną, wyjaśniając równocześnie, że nie jest bynajmniej oznaką braku

szacunku utrzymanie normy ustanowionej przez mojego poprzednika Pawła VI, według której w

wyborze nie uczestniczą ci, którzy ukończyli w dniu rozpoczęcia wakatu Stolicy Apostolskiej

osiemdziesiąty rok życia 10 . Racją takiej dyspozycji jest bowiem chęć nieobarczania tak

czcigodnego wieku dodatkowym ciężarem, jakim jest odpowiedzialność za wybór tego, który

będzie musiał kierować owczarnią Chrystusa w sposób odpowiadający wyzwaniom czasu. Nic

jednak nie stoi na przeszkodzie, by Kardynałowie, którzy ukończyli osiemdziesiąty rok życia,

uczestniczyli w zebraniach przygotowawczych do Konklawe zgodnie z tym, co niżej postanowiono.

W szczególności oczekuje się od nich, by w czasie Sede vacante , a przede wszystkim podczas

trwania wyboru Papieża, stawali się jakoby przewodnikami Ludu Bożego zgromadzonego w

Bazylikach Patriarchalnych w Rzymie, jak również w kościołach innych diecezji rozproszonych po

całym świecie, i wspomagali zadanie elektorów przez żarliwe modlitwy do Ducha Świętego,

wypraszając dla nich światło konieczne, aby mogli dokonać wyboru, mając przed oczami tylko

Boga i wyłącznie «zbawienie dusz, które zawsze winno być w Kościele najwyższym prawem« 11 .

Chciałbym zwrócić szczególną uwagę na starożytną instytucję Konklawe - normy i praktyka w tym

względzie zostały uświęcone i określone także w uroczystych postanowieniach wielu moich

Poprzedników. Uważna analiza historyczna potwierdza nie tylko jakąś przypadkową celowość

takiej instytucji, wynikającą z okoliczności, w jakich powstała i w jakich z czasem została

określona odpowiednimi przepisami, ale ponadto jej stałą użyteczność służącą uporządkowanemu,

szybkiemu i prawidłowemu przebiegowi samego wyboru, szczególnie w chwilach napięć i

niepokojów.

Właśnie dlatego, choć jestem świadom opinii teologów i kanonistów różnych epok, którzy zgodnie

uważają tę instytucję za niekonieczną ze swej natury do ważnego wyboru Biskupa Rzymskiego,

niniejszą Konstytucją potwierdzam trwałość tej instytucji w jej istotnej strukturze, wprowadzając do

niej jednak pewne modyfikacje, aby w ten sposób dostosować odnośne przepisy do dzisiejszych

wymagań. Uznałem w szczególności za właściwe rozporządzić, by podczas trwania wyboru

mieszkania Kardynałów elektorów i wszystkich osób współpracujących w regularnym przebiegu

samego wyboru znajdowały się w odpowiednich pomieszczeniach Państwa Watykańskiego.

Państwo to, chociaż niewielkie, jest w stanie zapewnić wewnątrz swoich murów - także dzięki niżej

wskazanym odpowiednim przedsięwzięciom - odosobnienie i wynikające z niego skupienie, jakiego

wymaga od elektorów akt tak istotny dla całego Kościoła.

Równocześnie ze względu na sakralność tego aktu jest rzeczą ważną, aby mógł on przebiegać w

odpowiednim miejscu, gdzie, z jednej strony, czynności liturgiczne dobrze łączyłyby się z

formalnościami prawnymi, a z drugiej strony, elektorzy mogliby lepiej przygotować się duchowo na

przyjęcie wewnętrznych poruszeń Ducha Świętego: dlatego polecam, by wybory nadal odbywały

się w Kaplicy Sykstyńskiej, gdzie wszystko sprzyja uświadomieniu sobie obecności Boga, przed

którego obliczem pewnego dnia każdy będzie musiał stanąć na sąd.

Ponadto potwierdzam moją władzą apostolską obowiązek zachowania najściślejszej tajemnicy

odnośnie do tego wszystkiego, co dotyczy bezpośrednio lub pośrednio samych czynności

związanych z wyborem; także w tym względzie chciałem jednak uprościć i zredukować

odpowiednie przepisy do tego, co istotne, by w ten sposób uniknąć zakłopotania i wątpliwości, a

może i późniejszych problemów sumienia tych, którzy uczestniczyli w wyborze.

Uznałem na koniec, że należy ponownie przejrzeć samą formę wyboru, uwzględniając również w

tym przypadku obecne wymagania kościelne i opinie panujące we współczesnym społeczeństwie.

Uważałem za stosowne nie podtrzymywać praktyki wyboru przez aklamację quasi ex inspiratione ,

uznając ją za już nieadekwatną do wyrażenia opinii kolegium wyborczego, tak licznego i tak

zróżnicowanego pod względem pochodzenia. Podobnie wydało mi się konieczne zaniechanie

praktyki wyboru per compromissum , nie tylko dlatego, że jest trudna do zrealizowania, jak

wykazała to wielość zawiłych przepisów wydanych na ten temat w przeszłości, ale także dlatego, że

powodowała ona w pewnym sensie zwolnienie z odpowiedzialności elektorów, którzy - w takim

przypadku - nie byliby powołani do osobistego oddania własnego głosu.

Po dojrzałej refleksji zadecydowałem więc, że jedyną formą, w której elektorzy mogą wyrazić swój

głos w celu wybrania Biskupa Rzymskiego, jest tajne głosowanie realizowane według niżej

wskazanych norm. Taka forma daje bowiem większe gwarancje jasności, jednoznaczności, prostoty,

przejrzystości, a przede wszystkim skutecznego i konstruktywnego uczestniczenia wszystkich i

poszczególnych Kardynałów, tworzących zgromadzenie wyborcze Następcy Piotra.

Dlatego też promulguję niniejszą Konstytucję apostolską, zawierającą normy, do których, gdy

nastąpi wakat Stolicy Rzymskiej z jakiegokolwiek powodu lub okoliczności, mają ściśle stosować

się Kardynałowie posiadający prawo i obowiązek wyboru Następcy Piotra, widzialnej Głowy

całego Kościoła i Sługi sług Bożych.

Część pierwsza

WAKAT STOLICY APOSTOLSKIEJ

Rozdział I

Uprawnienia Kolegium Kardynałów w czasie wakatu Stolicy Apostolskiej

1. W czasie wakatu Stolicy Apostolskiej Kolegium Kardynałów nie posiada żadnej władzy lub

jurysdykcji w sprawach należących do Papieża za jego życia ani w wypełnianiu funkcji

wynikających z jego urzędu; wszystkie te sprawy muszą być wyłącznie zarezerwowane dla

przyszłego Papieża. Oświadczam więc, że jest nieważny i niebyły jakikolwiek akt władzy lub

jurysdykcji, należący do Biskupa Rzymskiego w czasie jego życia lub związany z wykonywaniem

jego urzędu, jaki Kolegium Kardynałów uznałoby, że powinien być dokonany, chyba że mieści się

w granicach wyraźnie przyznanych w niniejszej Konstytucji.

2. Podczas wakatu Stolicy Apostolskiej zarządzanie Kościołem należy do Kolegium Kardynałów,

jednakże tylko w celu szybkiego załatwienia spraw zwyczajnych lub spraw, których załatwienia nie

można odłożyć (por. n. 6), oraz w celu przygotowania wszystkiego, co jest konieczne do wyboru

nowego Papieża. To zadanie musi być wypełnione w sposób i w granicach przewidzianych przez

niniejszą Konstytucję: winny więc być absolutnie wykluczone sprawy, które - tak na podstawie

prawa, jak i praktyki - albo podlegają tylko władzy samego Biskupa Rzymskiego, albo dotyczą

przepisów odnoszących się do wyboru nowego Papieża według zaleceń zawartych w niniejszej

Konstytucji.

3. Ustalam ponadto, że Kolegium Kardynalskie w żaden sposób nie może decydować o

uprawnieniach Stolicy Apostolskiej i Kościoła Rzymskiego, a tym bardziej, bezpośrednio lub

pośrednio dopuścić do umniejszenia któregoś z nich, nawet w celu doprowadzenia do zgody lub

przeciwdziałania poczynaniom nastawionym przeciw tymże prawom po śmierci lub prawowitym

znaczeniu się urzędu przez Papieża 12 . Wszyscy Kardynałowie winni zatroszczyć się o ochronę tych

praw.

4. Podczas wakatu Stolicy Apostolskiej prawa wydane przez Biskupów Rzymskich w żaden sposób

nie mogą być poprawiane lub zmieniane ani nie można dodać albo ująć czegoś lub dyspensować

chociażby od części z nich, przede wszystkim jeśli chodzi o przepisy dotyczące wyboru Papieża. Co

więcej, jeśli ewentualnie zdarzyłoby się, że uczyniono lub usiłowano by coś uczynić przeciw temu

przepisowi, moją najwyższą władzą deklaruję to za niebyłe i nieważne.

5. Jeśli pojawiłyby się wątpliwości co do przepisów zawartych w niniejszej Konstytucji lub co do

sposobu ich realizacji, polecam w sposób formalny, by wszelka władza wydania decyzji w tym

względzie spoczywała na Kolegium Kardynałów, któremu zatem udzielam władzy interpretowania

punktów wątpliwych lub kontrowersyjnych, ustalając, że gdy należy podjąć decyzję co do tych lub

innych podobnych kwestii, z wyjątkiem aktu wyboru, jest wystarczające, aby większość

zgromadzonych Kardynałów opowiedziała się za taką samą opinią.

6. Podobnie, gdy zaistnieje jakiś problem, który według większości zebranych Kardynałów - nie

może być odłożony na inny czas, niech Kolegium Kardynałów zdecyduje według zdania

większości.

Rozdział II

Kongregacje Kardynałów w okresie przygotowania wyboru Papieża

7. W czasie Sede vacante będą miały miejsce dwojakiego rodzaju Kongregacje Kardynałów:

ogólne , to znaczy całego Kolegium aż do rozpoczęcia wyboru oraz partykularne . W Kongregacjach

ogólnych winni uczestniczyć wszyscy Kardynałowie, którzy nie mają prawowitej przeszkody, gdy

tylko zostaną poinformowani o wakacie Stolicy Apostolskiej. Kardynałom, którzy według normy n.

33 niniejszej Konstytucji nie posiadają prawa wyboru Papieża, przysługuje jednak prawo

powstrzymania się, jeśli tak zdecydują, od uczestnictwa w Kongregacjach ogólnych.

W skład Kongregacji partykularnej wchodzą: Kardynał Kamerling Świętego Kościoła Rzymskiego

i trzech Kardynałów, po jednym z każdego stopnia, wylosowanych spośród Kardynałów elektorów

przybyłych już do Rzymu. Urząd tych trzech Kardynałów, nazywanych Asystentami, ustaje po

trzech dniach, a ich miejsce zajmują, zawsze przez losowanie, inni Kardynałowie na ten sam okres,

także po rozpoczęciu wyboru.

W okresie wyboru najważniejsze kwestie, jeśli zajdzie konieczność, podejmowane są przez

zebranie Kardynałów elektorów, podczas gdy sprawy zwyczajne są załatwiane przez Kongregację

partykularną Kardynałów. W czasie Kongregacji ogólnych i partykularnych, w okresie Sede

vacante , Kardynałowie winni nosić zwyczajną, oblamowaną czarną sutannę i czerwony pas, piuskę,

krzyż i pierścień.

8. Podczas Kongregacji partykularnych winny być podejmowane jedynie sprawy o mniejszym

znaczeniu, jakie pojawiają się z dnia na dzień lub w danej chwili. Jeśli jednak zaistniałyby sprawy

ważniejsze lub zasługujące na głębsze przeanalizowanie, powinny zostać przedłożone Kongregacji

ogólnej. Ponadto, to co zostało zdecydowane, rozwiązane lub odrzucone na jednej Kongregacji

partykularnej, nie może być odwołane, zmienione lub dopuszczone na drugiej; prawo do tego

należy tylko do Kongregacji ogólnej i przy większości głosów.

9. Kongregacje ogólne Kardynałów będą miały miejsce w Watykańskim Pałacu Apostolskim lub,

jeśli będą tego wymagały okoliczności, w innym odpowiedniejszym miejscu według oceny samych

Kardynałów. Przewodniczy im Dziekan Kolegium, a w razie jego nieobecności lub w przypadku

prawnie uzasadnionej przeszkody, Subdziekan. Jeśli jeden z nich lub obydwaj nic posiadaliby już,

zgodnie z normą n. 33 niniejszej Konstytucji, prawa wyboru Papieża, zebraniu Kardynałów

wyborców będzie przewodniczył najstarszy Kardynał elektor, według zwyczajnego porządku

pierwszeństwa.

10. Głos w Kongregacjach Kardynałów, jeśli chodzi o sprawy o większym znaczeniu, nie powinien

być dany ustnie, ale przekazany w formie tajnej.

11. Kongregacje ogólne, które poprzedzają początek wyboru, nazywane dlatego

«przygotowawczymi«, powinny odbywać się codziennie, począwszy od dnia, który będzie ustalony

przez Kamerlinga Świętego Kościoła Rzymskiego i przez pierwszego Kardynała z każdego stopnia

wśród elektorów, także w dniach, kiedy odbywają się ceremonie pogrzebu zmarłego Papieża.

Kongregacje te winny się odbywać, aby umożliwić Kardynałowi Kamerlingowi wysłuchanie opinii

Kolegium i przekazanie mu wiadomości uznanych za konieczne lub właściwe; a ponadto, by

pozwolić poszczególnym Kardynałom wyrazić zdanie na temat nasuwających się problemów,

prosić o wyjaśnienia w przypadkach wątpliwości oraz podać propozycje.

12. Na pierwszych Kongregacjach ogólnych należy postarać się, by Kardynałowie mieli do

dyspozycji egzemplarz niniejszej Konstytucji, a równocześnie by mogli ewentualnie stawiać

pytania dotyczące znaczenia i wykonania ustalonych tam norm. Wypada ponadto, by odczytano

część niniejszej Konstytucji dotyczącą wakatu Stolicy Apostolskiej. W tym samym czasie wszyscy

obecni Kardynałowie mają złożyć przysięgę na zachowanie zawartych w Konstytucji przepisów

oraz na dotrzymanie tajemnicy. Taka przysięga - a mają ją złożyć także Kardynałowie, którzy

uczestniczą w tych Kongregacjach, przybywszy z opóźnieniem powinna być odczytana przez

Kardynała Dziekana lub ewentualnie przez innego przewodniczącego Kolegium, zgodnie z normą

ustaloną w n. 9 niniejszej Konstytucji, w obecności innych Kardynałów według następującej

formuły:

My, Kardynałowie Świętego Kościoła Rzymskiego, stopnia biskupiego, prezbiterskiego i

diakońskiego, przyrzekamy, zobowiązujemy się i przysięgamy, wszyscy i każdy z osobna, ściśle i

wiernie zachować wszystkie normy, Zawarte w Konstytucji apostolskiej «Universi Dominici gregis«

Papieża Jana Pawła II, i skrupulatnie dochować tajemnicy o tym wszystkim, co w jakikolwiek

sposób miałoby związek z wyborem Biskupa Rzymskiego lub co ze swej natury, w czasie wakatu

Stolicy Apostolskiej, wymagałoby takiej tajemnicy.

Potem każdy Kardynał powie: I ja, N. Kardynał N., przyrzekam, zobowiązuję się i przysięgam. A

kładąc rękę na Ewangelii doda: Tak mi dopomóż, Panie Boże i te Święte Ewangelie, których ręką

moją dotykam.

13. Na jednej z najbliższych Kongregacji Kardynałowie powinni na podstawie wcześniej

ustalonego porządku dnia podjąć najpilniejsze decyzje, aby zapoczątkować przeprowadzenie

wyboru, to znaczy:

a) ustalić dzień, godzinę i sposób przeniesienia zwłok zmarłego Papieża do Bazyliki Watykańskiej

dla oddania czci przez wiernych;

b) zdecydować o tym wszystkim, co konieczne dla ceremonii pogrzebowych zmarłego Papieża,

które powinny być celebrowane przez dziewięć kolejnych dni, oraz ustalić ich początek w taki

sposób, by złożenie do grobu odbyło się między czwartym a szóstym dniem po śmierci, chyba żeby

zaistniały inne szczególne racje;

c) zadbać, aby Komisja, którą tworzą Kardynał Kamerling i Kardynałowie pełniący dotąd funkcje

Sekretarza Stanu i Przewodniczącego Papieskiej Komisji ds. Państwa Watykańskiego, przygotowała

na czas zarówno pomieszczenia w Domus Sanctae Marthae dla dogodnego zamieszkania

Kardynałów elektorów, jak i mieszkania dla osób wymienionych w n. 46 tej Konstytucji, i aby

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: