Teoretyczne podstawy oddzialywan socjoterapeutycznych.pdf

Teoretyczne podstawy

oddziaływań socjoterapeutycznych

1. Pojęcie socjoterapii

2. Socjoterapia a psychoedukacja i psychoterapia

3. Granice socjoterapii. Socjoterapia a resocjalizacja

4. Standardy pracy socjoterapeutycznej

5. Podstawy procesu socjoterapeutycznego. Postępowanie socjoterapeutyczne

Bibliograﬁa

1. Pojęcie socjoterapii

K. Sawicka rozpatruje zagadnienie terapii w resocjalizacji w następujących aspek-

tach (Sawicka, 2007: 163):

— jako procedurę leczenia za pomocą środków psychologicznych wobec dorosłych

oraz nieletnich, a także dzieci z zaburzeniami zachowania;

— jako aplikowanie niektórych elementów procedury psychoterapeutycznej do wy-

chowania resocjalizującego;

— jako nowe formy postępowania psychokorekcyjnego (psychoedukacja i socjote-

rapia) nawiązujące do doświadczeń psychoterapeutycznych.

Zasadniczą przesłanką sięgania po środki i formy psychoterapeutyczne jest intrapsy-

chiczne podłoże zachowań niezgodnych z podstawowymi normami i oczekiwaniami

społecznymi.

W szeroko oferowanej pomocy pedagogicznej istotne miejsce zajmuje socjoterapia.

Warto przyjrzeć się, jak ewoluuje rozumienie i deﬁniowanietegopojęcia.

Psychiatrzy i psychoterapeuci wiążą ten termin z określoną organizacją środowiska

społecznego osób podlegających procesowi leczenia (z zaburzeniami zdrowia psy-

chicznego).

W takim ujęciu socjoterapia wpisuje się w proces terapii środowiskowej . S. Krato-

chvil nazywa socjoterapię nawet mianem „leczenia środowiskowego” (Kratochvil,

1978: 27) i zalicza do niej: ogólną atmosferę pomieszczeń, w których odbywa się

proces leczenia, reżim instytucji leczniczej, sięganie po różnorodne techniki te-

rapeutyczne (terapia zajęciowa, ruchowa i socjoterapia). Częścią terapii środowi-

skowej jest „układ stosunków społecznych, kształtowanych przez cały personel,

z którym pacjent stale kontaktuje się w zakładzie, a także kontakty z zespołem

współpacjentów” (Kratochvil, 1978: 28). Socjoterapię dzieli się na bierną i czynną

i jest nią: słuchanie wykładów, programów rozrywkowych, oglądanie ﬁlmów,ryso-

wanie, modelowanie, słuchanie i uprawianie muzyki, udział w wieczorkach i grach

towarzyskich (Kratochvil, 1978: 28). W podobny sposób pojęcie to zdeﬁniowane

zostało w Słowniku psychologicznym . Socjoterapia rozumiana jest w nim jako or-

ganizowanie środowiska społecznego pacjenta w sposób optymalizujący jego pro-

ces zdrowienia i utrzymania zdrowia psychicznego. W socjoterapię wpisuje się ja-

kość kontaktów chorego z innymi osobami ( Słownik psychologiczny , 1979: 274;

Mała encyklopedia medycyny , 1987).

Pojęcie socjoterapia w ujęciu medycznym odnosi się bezpośrednio do pracy z oso-

bami chorymi psychicznie. W pedagogice termin ten stosuje się w odniesieniu do

jednostek z niepożądanymi społecznie zachowaniami. W Słowniku pedagogicznym

(1984) socjoterapię postrzega się jako jeden ze sposobów łagodzenia i eliminowa-

nia negatywnych norm i obyczajów w zachowaniach jednostek, które są zaburzone,

nieakceptowane społecznie. W kontekście pracy pedagoga specjalnego A. Maciarz

opisuje socjoterapię następująco: „[jest to] celowe, z zastosowaniem odpowied-

nich technik, oddziaływanie socjalizujące (socjoterapeutyczne na pacjenta lub gru-

pę) mające na celu usunięcie lub złagodzenie zaburzeń społecznego zachowania się

osób oraz niewłaściwych relacji społecznych i konﬂiktów wgrupie. Stosuje się ją

wobec jednostek niedostosowanych społecznie, przestępców w ośrodkach resocja-

lizacyjnych i penitencjarnych. W socjoterapii wykorzystuje się specjalne techniki

terapeutyczne, np. dramę, terapię pracą, trening umiejętności społecznych” (Ma-

ciarz, 2005: 101). Takie rozumienie socjoterapii bezpośrednio wywodzi się z nauk

medycznych.

Należy podkreślić, iż przytoczone powyżej określenie socjoterapii jest dość kontro-

wersyjne z dwóch powodów. Socjoterapii nie należy bezpośrednio wiązać z trady-

cyjnym procesem resocjalizacji. Współcześnie wiele kontrowersji, szczególnie w śro-

dowisku pedagogów i psychologów na co dzień posługujących się tą formą pracy

z dziećmi i młodzieżą, budzi przemianowanie Szkolnych Ośrodków Wychowaw-

czych na Młodzieżowe Ośrodki Socjoterapii. Umieszczani są w nich nieletni — naj-

częściej na podstawie orzeczeń sądów rodzinnych — co w praktyce oznacza nie tyle

dobrowolność, ile przymusowość udziału w zajęciach socjoterapeutycznych. Za-

leżność taka burzy sens oddziaływań socjoterapeutycznych. K. Wilski (2010) pod-

kreśla, że socjoterapia „w pewnym zakresie jest elementem oddziaływań resocja-

lizacyjnych, ale ze swoimi, zasadami i standardami nie może być z resocjalizacją

utożsamiana ani na jej grunt mechanicznie przenoszona bez utraty swej autentycz-

ności, specyﬁki, jakości iskuteczności. Socjoterapia nie może być traktowana wo-

bec resocjalizacji inaczej jak metoda komplementarna i jednocześnie alternatywna,

co ma swoje uzasadnienie w wieloletniej, użytecznej pragmatyce”.

2. Socjoterapia a psychoedukacja

i psychoterapia

Socjoterapia to forma pomocy psychologicznej stosowana wobec dzieci i młodzieży

z trudnościami w funkcjonowaniu społecznym. Idea i praktyka socjoterapii wyra-

sta z psychologicznego nurtu pomocy i nawiązuje do psychoterapeutycznego stylu

myślenia oraz grup treningów interpersonalnych ukierunkowanych na rozwój oso-

bisty i interpersonalny jej uczestników. Socjoterapię należy traktować jako formę

działalności psychologicznej (nie: resocjalizacyjnej) adresowaną do dzieci i mło-

dzieży, pośrednią między psychoterapią a psychoedukacją i treningiem interper-

sonalnym (Sawicka, 1993). Mając powyższe na uwadze, przyjrzyjmy się pojęciom,

które wyznaczają miejsce socjoterapii.

Psychoedukacja

Początki psychoedukacji wiążą się z praktyką psychologii humanistycznej (koniec lat

40. XX w.) i powołaną do życia instytucją National Training Laboratories (NTL),

specjalizującą się w prowadzeniu treningów interpersonalnych, treningów wrażli-

wości i tzw. treningów laboratoryjnych (Rosińska, Matusewicz, 1984). W tym sa-

mym czasie rozpoczęły funkcjonowanie tzw. grupy spotkaniowe — stworzone przez

Carla Rogersa. Ich działalność nastawiona była na stymulowanie osobistego rozwo-

ju uczestników, a przede wszystkim — podwyższanie samoświadomości w zakresie

własnych emocji, motywów, możliwości rozwojowych (por. Rogers, 2002). Psycho-

edukacja zorientowana jest przede wszystkim na pracę z zasobami, odsuwając na

dalszy plan znaczenie braków i zaburzeń rozwojowych. Przyświeca temu założenie,

iż deﬁcytypsychicznetracąnaznaczeniu,gdywielokierunkowouruchamianyjest

rozwój potencjału jednostki. W związku z tym praca psychoedukacyjna nie przyj-

muje za cel główny psychokorekcji zaburzeń, koncentruje się natomiast na wspiera-

niu rozwoju osobowości i stymulowaniu samorealizacji jednostki. Humanistyczne

korzenie psychoedukacji wskazują na jej ideową podstawę: powinna ona wspie-

rać proces samorealizacji człowieka, stymulować jego zasoby rozwojowe i elimino-

wać bariery w procesie stawania się (Rogers, 2002). I choć oddziaływania psycho-

edukacyjne praktykowane są głównie w obszarze proﬁlaktykikierowanejdodzieci

i młodzieży, to w okresie średniej i późnej dorosłości, kiedy dochodzi do intensy-

ﬁkacji procesów związanych zsamorealizacją jednostki, psychoedukacja nabiera

największego znaczenia. Wśród metod psychoedukacji najczęściej wykorzystuje się

warsztat psychoedukacyjny, umożliwiający efektywne uczenie się poprzez doświad-

czenie. Psychoedukacja posługuje się także formami treningowymi (jak np. trening

interpersonalny, trening intrapsychiczny), stanowiącymi głębsze formy pracy niż

warsztat, wymagające także większej motywacji w zakresie zaangażowania osobi-

stych zasobów. Wykorzystuje ponadto formy aktywizujące skoncentrowane nie na

umiejętnościach, ale na wiedzy; są to szkolenia tematyczne oraz formy poradnictwa

nastawione na podniesienie poziomu praktycznej wiedzy psychologicznej.

Prekursorski dorobek w zakresie opracowania i upowszechniania humanistycz-

nej formuły psychoedukacji można przypisać C. Rogersowi. Jako jeden z pierw-

szych psychologów humanistycznych wypracował własne podejście terapeutyczne,

w pełni odzwierciedlające jego poglądy teoretyczne; określił je jako podejście na-

stawione na klienta i jego założenia w pełni wprowadził również w pracy psycho-

edukacyjnej. Przyjął w swej praktyce założenie, iż wspieranie rozwoju drugiego

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: