Atomowa kolacja.pdf

Atomowa kolacja

Data publikacji: 08.06.2007

ATOMOWA KOLACJA, CZYLI JAK NAPROMIENIOWANA ś YWNO ŚĆ MO ś E

TRAFI Ć DO NASZEJ KUCHNI

Wydawać by się mogło, Ŝe Ŝywność i energia nuklearna nie mają ze sobą nic wspólnego.

Mogłoby tak pozostać na zawsze, gdyby nie program „Atom dla Pokoju”, popierany przez

rząd prezydenta Eisenhowera w latach pięćdziesiątych XX wieku. Same eksperymenty nad

napromieniowaniemi 1 Ŝywności pojawiły się w Stanach Zjednoczonych juŜ kilkadziesiąt lat

wcześniej, ale dopiero po II wojnie światowej proces zastosowania energii nuklearnej w

technologii utrwalania Ŝywności nabrał rozpędu. Chodziło o pokojowe wykorzystanie

infrastruktury nuklearnej, rozbudowanej w czasie wojny. Przemysł nuklearny nie mógł

przepuścić takiej okazji, a sektor spoŜywczy dostrzegł potencjalne korzyści z przedłuŜenia

terminu przydatności artykułów Ŝywnościowych.

Napromieniowanie produktów Ŝywnościowych polega na poddaniu ich działaniu duŜych

dawek radioaktywnego kobaltu 60 lub cezu 137, promieni gamma lub wiązek elektronów o

ogromnej prędkości. Poziom jonizującej radiacji uŜyty do napromieniowania Ŝywności moŜna

porównać do miliarda rentgenów klatki piersiowej. Wprawdzie Ŝywność nie staje się

radioaktywna, jednak następująca w wyniku napromieniowania reakcja łańcuchowa zaburza

strukturę molekularną produktów Ŝywnościowych i niekorzystnie wpływa na ich wartość

odŜywczą. Jednocześnie hamuje procesy gnilne owoców i warzyw, zabija bakterie i

neutralizuje nieczystości, jak np. resztki kału w mięsie, lecz nie usuwa ich. MoŜe to

doprowadzić do sytuacji, w której wielcy producenci Ŝywności zaczną stosować

napromieniowanie zamiast dąŜenia do zachowania standardów czystości.

W połowie lat 60. kilka tysięcy funtów napromieniowanego bekonu wysłano do Wietnamu,

aby Ŝołnierze amerykańscy mogli odnieść korzyści z najnowszych osiągnięć tej technologii.

Jednak juŜ w 1968 r. amerykańska Agencja ds. śywności i Leków (Food and Drug

Administration, FDA) wycofała pozwolenie dotyczące napromieniowania Ŝywności dla armii.

Miało to związek z testami na zwierzętach laboratoryjnych, karmionych taką Ŝywnością.

Umierały one przedwcześnie, zapadały na choroby nowotworowe i miały problemy z

reprodukcją. Był to dopiero początek badań nad takimi produktami spoŜywczymi – wyniki

kolejnych były coraz bardziej niepokojące.

W 1972 r. naukowcy wykryli nową grupę związków chemicznych, oznaczanych 2ACB, które

występują tylko w napromieniowanych produktach spoŜywczych. Dalsze badania

potwierdziły nie tylko to, Ŝe poddawanie pewnych tłuszczów działaniu jonizującej radiacji

prowadzi do powstawania związków z grupy 2ACB, ale takŜe ich toksyczność. Dzięki

funduszom pochodzących z Unii Europejskiej, naukowcy z Francji i Niemiec wykazali, Ŝe

2ACB mogą prowadzić do nowotworów jelita grubego u szczurów oraz do uszkodzeń

genetycznych i zaburzeń komórkowych. Podsumowując prawie 50 lat badań na zwierzętach,

moŜna stwierdzić, Ŝe napromieniowana Ŝywność nie słuŜyła im. Oprócz wymienionych juŜ

wyŜej problemów zdrowotnych, zwierzęta miały takŜe słabszy system immunologiczny,

zdarzały się przypadki zahamowania wzrostu i wylewów wewnętrznych.

Jednak te wyniki badań nie przekonały FDA, która w latach 80. i 90. rozszerzyła listę

produktów Ŝywnościowych, jakie wolno poddawać jonizującej radiacji. I tak w połowie lat 80.

napromieniowanie zyskało uznanie jako technologia opóźniająca dojrzewanie owoców i

warzyw, usprawniająca ich odrobaczanie oraz przedłuŜająca przydatność do spoŜycia. Kilka

lat później napromieniowanie Ŝywności uznano za dobry sposób walki z salmonellą i innymi

bakteriami mogącymi występować w Ŝywności. Krytycy tego procederu zarzucają FDA, Ŝe

decyzje oparte były tylko na siedmiu badaniach naukowych, które dzisiaj są przestarzałe, a

ich wyniki – niejednoznaczne. Pominięte zostały ostrzeŜenia niezaleŜnych naukowców, Ŝe

napromieniowanie obniŜa zawartość witamin w produktach Ŝywnościowych, a wydłuŜenie

okresu przydatności do spoŜycia oznacza mniejszą wartość odŜywczą.

Wchodząca w skład struktury ONZ Organizacja ds. WyŜywienia i Rolnictwa (FAO) uznaje

napromieniowanie Ŝywności za narzędzie usprawniające międzynarodowy handel Ŝywnością i

jeden ze sposobów walki z głodem na świecie. FAO szacuje, Ŝe do 25% płodów rolnych

zebranych z pól pada łupem owadów i bakterii, a technologia jonizującej radiacji mogłaby

zapobiec utracie przynajmniej części plonów. 2 Napromienianie pozwala przewozić Ŝywność

na dalekie odległości, bez obawy, Ŝe zepsuje się ona w czasie transportu. Proces psucia się

Ŝywności jest wolniejszy, więc większa jej ilość zostanie wykorzystana przez potrzebujących.

Poza tym róŜnice w zakresie prawa o bezpieczeństwie Ŝywności oraz akceptowanych

sposobów sterylizacji Ŝywności między handlującymi krajami sprawiają, Ŝe

napromieniowanie staje się akceptowanym sposobem spełnienia wymogów fitosanitarnych.

Argumenty te spotykają się z krytyką wielu podmiotów działających na rzecz ochrony praw

konsumentów. W opozycji wobec tej technologii są takie organizacje, jak Food and Water

Watch i Public Citizen w Stanach Zjednoczonych, Europejska Organizacja Konsumentów,

Szwedzka Koalicja Konsumentów, duńska organizacja Aktywni Konsumenci, francuskie

organizacje konsumenckie i rolnicze Action Consommation i Confédération Paysanne,

brytyjska Food Commission, Ruch Konsumentów we Włoszech i wiele innych. Przeciwnicy

napromieniowania twierdzą, Ŝe społeczne i zdrowotne koszty procederu są ogromne w

porównaniu ze znikomymi korzyściami, a wyŜywienie świata dzięki takiej technologii jest nie

tylko mało prawdopodobne, lecz równieŜ niewłaściwe pod względem zdrowotnym. Eksperci

w dziedzinie Ŝywienia mówią, Ŝe ludzie chronicznie niedoŜywieni nie powinni otrzymywać

Ŝywności, którą napromieniowanie pozbawiło znacznej części witamin i wartości

odŜywczych. Ich zdaniem, spoŜywanie takich „pustych kalorii” przez głodujących ludzi jest

makabrycznym Ŝartem.

Według Międzynarodowej Agencji Energii Atomowej (International Atomic Energy Agency

– IAEA), co roku w światowym obrocie Ŝywnością znajduje się kilkaset tysięcy ton

napromieniowanej Ŝywności. Jest to na razie niewielki procent produktów spoŜywczych, ale

mamy do czynienia z tendencją wzrostową. W sklepach USA, Brazylii i Kanady moŜna

znaleźć produkty spoŜywcze poddane jonizującej radiacji. W Stanach Zjednoczonych i w

Europie Ŝywność napromieniowana musi być odpowiednio oznaczona – ma na niej widnieć

napis „poddano napromieniowaniu” lub „poddano jonizującej radiacji” i symbol tzw. radury.

Jednak niechęć amerykańskich konsumentów do tego rodzaju produktów sprawiła, Ŝe

zwolennicy napromieniowania zaczęli zastanawiać się nad zmianą oznakowania i

zastąpieniem terminologii neutralnym wyrazem „pasteryzacja”. 3 Jak dotąd próby te nie

zostały zwieńczone sukcesem, podobnie jak nie przyjął się projekt wprowadzenia

napromieniowanej wołowiny i mięsa drobiowego do programu darmowych posiłków w

szkołach amerykańskich.

W latach 2001 i 2002 pojawiły się propozycje zarówno ze strony administracji prezydenta

Busha, jak i senatora Harkina ze stanu Iowa, aby stosować napromieniowane mięso w

szkołach zamiast poddawać je dotychczasowym testom na kontaminację bakteryjną. Harkin

proponował, aby młodzieŜ i rodzice wiedzieli o napromieniowaniu mięsa tylko wtedy, gdy

zwrócą się z oficjalnym zapytaniem do władz szkoły lub organów zajmujących się zakupami

produktów spoŜywczych dla tych placówek. W odpowiedzi na ów projekt wiele okręgów

szkolnych szybko wprowadziło zakaz kupowania napromieniowanego mięsa do szkół, Ŝeby

uniknąć sytuacji braku dostatecznej informacji o tym, czy mięso poddano radiacji. Ponadto

rodzice mocno skrytykowali pomysł serwowania napromieniowanego mięsa bez ich wiedzy, a

organizacje konsumenckie, takie jak Public Citizen, poparły ich. Obecnie na mocy Child

Nutrition Act z roku 2004, szkoły mogą serwować mięso napromieniowane, ale powinny

oferować alternatywne posiłki, a mieszanie obu rodzajów Ŝywności jest zabronione. I chociaŜ

rząd federalny oferuje dopłaty do napromieniowanych posiłków, wiele szkół woli pozostać

przy tradycyjnych produktach.

Unia Europejska prezentuje ostroŜniejsze niŜ Stany Zjednoczone podejście do

napromieniowania Ŝywności. KaŜdy kraj Unii ma swoją listę kilku produktów, które moŜe

napromieniować lub sprzedawać na swoim terytorium. W przypadku Polski dopuszcza się

obecność na rynku „atomowych” ziemniaków, cebuli, czosnku, świeŜych i suszonych

pieczarek oraz suszonych warzyw. Pochodzą one z eksportu, gdyŜ Polska nie prowadzi

napromieniowania Ŝywności na skalę komercyjną, a podwarszawski zakład, który ma

pozwolenie na taki proceder, stosuje tę technologię tylko eksperymentalnie, gdy otrzymuje na

to granty. Polska, podobnie jak wszystkie kraje Unii Europejskiej, dopuszcza takŜe do obrotu

napromieniowane przyprawy. W 2002 r. Parlament Europejski zagłosował przeciw

rozszerzeniu liczby napromieniowanych produktów spoŜywczych, które byłyby akceptowane

w całej Unii.

Dyrektywa Ramowa Komisji Europejskiej z 1999 r., określająca marketing, znakowanie,

import i procedury kontrolne dotyczące napromieniowanej Ŝywności, stawia wymóg

skrupulatnego i dobrze widocznego oznakowania takich produktów „nawet, jeśli składniki

napromieniowane stanowią mniej niŜ 25% produktu końcowego”. 4 Niestety, ilość

napromieniowanych, lecz nieoznakowanych produktów w krajach Unii wzrosła trzykrotnie w

latach 2001-2004, osiągając prawie 4% ogółu towarów spoŜywczych. Według danych

Komisji Europejskiej z września 2006 r., najwięcej takich nielegalnie napromieniowanych

produktów pochodzi z Azji. Komisja chce, by prowadzone były częstsze kontrole wyrobów

spoŜywczych pod tym kątem.

W Europie znajdują się zakłady napromieniowujące Ŝywność. Sama Francja produkuje około

1800 ton napromieniowanej Ŝywności, a konsumenci francuscy wiedzą bardzo niewiele na

temat tej technologii. Z kolei Belgia i Holandia dały początek wiodącym firmom w zakresie

stosowania napromieniowania w medycynie (takim jak Gammaster i IBA), jednak ich

obywatele często nie wiedzą, Ŝe te same ośrodki, które sterylizują sprzęt medyczny, mogą

takŜe napromieniowywać Ŝywność. Jednak to nie europejskie ośrodki napromieniowania będą

odgrywały główną rolę w światowym handlu Ŝywnością, lecz te znajdujące się w Azji i

Ameryce Łacińskiej. Wielkim korporacjom agro-spoŜywczym bardziej opłaca się

napromieniować Ŝywność w miejscu jej pochodzenia i potem transportować w inne zakątki

świata. Dlatego zwykły konsument musi mieć świadomość, Ŝe międzynarodowe umowy

handlowe i otwarcie rynków oznaczają takŜe większą ilość napromieniowanych produktów w

naszych sklepach.

Konsumenci nie potrzebują technologii „atomowej” Ŝywności. Nie potrzebują jej rolnicy

prowadzący gospodarstwa rodzinne, których nawet nie byłoby stać na radiacyjne utrwalenie

wyprodukowanej Ŝywności. Zyski z napromieniowania czerpie wyłącznie garstka wielkich

międzynarodowych firm, transportujących Ŝywność na skalę globalną, co ma powaŜne,

negatywne skutki społeczne i ekologiczne. Nawet z perspektywy zdrowia publicznego,

napromieniowanie Ŝywności w celu zwiększenia jej „bezpieczeństwa spoŜywczego” wydaje

się dość ekstremalnym rozwiązaniem. Wenonah Hauter, która kieruje organizacją Food and

Water Watch, porównuje uŜywanie technologii nuklearnej w przemyśle spoŜywczym do

krojenia masła przy pomocy piły łańcuchowej. 5

Autor: Anna Witowska-Ritter

Źródło: “Obywatel” nr 3 (35) 2007 z wolnemedia.go.pl

PRZYPISY

1. W polskiej literaturze fachowej uŜywa się raczej terminów „napromienianie”,

„napromieniona” etc. Z uwagi, iŜ znaczą to samo, lecz brzmią bardziej „naturalnie” na

gruncie polszczyzny, zdecydowaliśmy się stosować w tekście formę „napromieniowanie”,

„napromieniowana” itp. – przyp. redakcji.

2. International Atomic Energy Agency, “Facts About Food Irradiation” www.iaea.org

3. “U.S. Farm Bill Irradiation Labeling Provisions Could Harm European Consumers,

Damage in U.S. Food Imports”, www.commondreams.org

4. zobacz: www.fas.usda.gov

5. Przy pisaniu niniejszego artykułu wykorzystano znaczną ilość materiałów opublikowanych

przez organizacje Public Citizen i Food and Water Watch oraz rozmowy autorki z Wenonah

Hauter, która jest jedną czołowych postaci ruchu przeciwstawiającego się napromieniowaniu

Ŝywności.

- oznaczanie Ŝywności podlegającej

napromieniowywaniu.

Radara

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: