Filozofia kolokwium
1. Pojęcie filozofii na przestrzeni dziejów: podział filozofii; filozofia a inne dyscypliny; specyfika filozofii jako nauki, kim jest filozof ( wg Pitagorejczyków)
Wyraz „ filozofia” narodził się w starożytnej Grecji. Fileo – miłuję, dążę, sofia – mądrość, wiedza. Pierwotnie dla Greków filozofia znaczyła tyle, co umiłowanie mądrości lub dążenie do wiedzy. Filozofia znaczyło to samo, co nauka. Z biegiem czasu od filozofii zaczęły się odrywać inne nauki np. nauki przyrodnicze, matematyka, historia. W chwili obecnej dokonywał się proces specjalizacji nauk i od filozofii oderwały się takie nauki jak: logika, psychologia, etyka, estetyka. Wierne filozofii pozostały metafizyka, teoria poznania, etyka normatywna. Filozof to ten człowiek, wg pitagorejczyków, który umiłował wolność, jest to postawa poznawcza wobec świata. Filozofia jest nauką ponieważ ma opracowaną własną metodę badawczą. Filozof tworzy wtedy nowe teorie.
2. Pierwsi filozofowie i ich teorie: wyjaśnij pojęcia: arche, apeiron, logos, kosmos/ chaos, liczba, mądrość
Arche ( Anaksymander) – w języku greckim oznaczało to, co stoi na początku, poprzedza jakieś inne rzeczy i rządzi innymi rzeczami. Arche w języku filozofa nabiera znaczenia zasady.
Apeiron ( Anaksymander) – to, co nie ma kresu, nie daje się określić, jest różne od określonych żywiołów.
Logos ( heraklit) – mowa, która pozwala utrzymać ład w życiu ludzi( kosmos) . Logos to mowa wiążąca.
Kosmos – ład, a także świat. Świat był podziwianym przez Greków ładem, układem, porządkiem, który sprawia, że „wszystko jest jednym”. Kosmos tworzy się przez logos.
Chaos – pierwsze źródło, z którego wyłonił się ład.
Liczba – u pitagorejczyków pełniła funkcje zasady. Odrzucenie jakościowego ujęcia arche na rzecz ilościowego. Rzeczywistość została przetłumaczona na liczby. Liczba była związana z pojęciem ładu, kosmosu.
Mądrość – wiedza. Ma ona charakter bezpośredniego wglądu, bardziej intuicyjny niż empiryczny. Filozofia zawsze towarzyszy mądrości.
3. Wyjaśnij różnicę pomiędzy mitologią, a filozofią: depersonalizacja zasady obowiązującej w micie, proces odzmysłowienia rzeczywistości u pierwszych filozofów.
Depersonalizacja zasady obowiązującej w micie – filozofowie odrzucają bogów, mity, postępowanie w przeszłości, świat poezji na rzecz czegoś zupełnie nowego – arche, apeiron
Odzmysłowienie rzeczywistości – nie tylko to co widzisz jest rzeczywistością, rzeczywistością jest też to czego nie widzisz.
3. Wyjaśnij kim jest filozof wg Platona.
Filozof to ten, co potrafi dotykać tego, co jest zawsze takie samo. Kocha on naukę, która coś mu wyjaśnia, cały czas istnieje. Filozof powinien iść dalej i dalej, póki nie wyjaśni tego co chce wyjaśnić. Musi dociekać prawy aż ją pozna.
4. Koncepcja miłości platońskiej
Właściwy rozwój miłości: człowiek kocha jedno z ciał, uważa je za piękne, później inne ciała wydają mu się takie same jak to piękne, zaczyna kochać wszystkie piękne ciała, później docenia piękno ukryte w duszach, później dostrzega piękno w czynach i prawach, znowu pozna, że w każdym człowieku jest takie samo. Od czynów przechodzi do nauk. Następnie odsłania się cud – piękno samo w sobie ( wieczne, niezmienne, które nie powstaje i nie ginie), Człowiek poznaje w końcu istotę piękna, na tym szczeblu życie jest coś warte. Piękno samo w sobie jest czyste, wolne, nie splamione ludzkimi wnętrznościami.
5. Na przykładzie „jaskini platońskiej” wyjaśnij czym jest dualizm ontologiczny
Ludzie znajdujący się w jaskini wierzą tylko w to co im się ukazuje czyli cienie pewnych wytworów . W innej rzeczywistości czuliby się nieswojo. Cień to odwzorowanie rzeczywistości, a ludzie to wolą.. Dualizm – neoplatonizm. Dualizm ontologiczny – świata idei i świata zmysłów. Platon pojmuje istotę ludzką jako złożenie duszy i ciała. Pierwszy z tych pierwiastków integralnie łączy się ze światem idei, natomiast drugi ze światem zmysłów.
6. Stopnie poznania u Platona.
Ludzie stąpają po stopniach poznania aż dojdą do Idei Dobra. Wchodzenie pod górę i oglądanie tego, co tam jest wyżej prowadzi do Idei Dobra. Jest to wznoszenie się duszy do świata myśli. Ten kto dojrzy Ideę Dobra powie, że jest przyczyną wszystkiego co dobre, słuszne, piękne, rodzi ona prawdę i rozum. Dojrzy ją ten kto postępuje rozumnie. Dusza wędruje z ciemności do jasności i odwrotnie.
7. Scharakteryzuj duszę i ciało wedle koncepcji Platona.
DUSZA
Byt niewidzialny, podobna do tego, co nie ma postaci. Dusza posługuje się ciałem ( władza i rząd). Rozum wiąże się z duszą ( zbliża się do tego co czyste i trwałe i zawsze jednakie). Wieczna i niezmienna, boska, dla myśli dostępna, mająca jedną postać, nierozkładalna, taka sama zawsze.
CIAŁO
Byt widzialny, podobne do tego, co ma postać, ciało jest sługą duszy ( podleganie i służba), ciałem posługujemy się za pośrednictwem zmysłów, nie wieczne i zmienne, śmiertelne, bezmyślne, wielopostaciowe, rozkładane, wielorakie.
8. Wyjaśnij pojęcie anamnezy.
Anamneza jest źródłem poznania. Jest to przypominanie sobie wielu rzeczy przez duszę. A gdy dusza sobie przypomina jakiś szczegół to jest to uczenie się.
9. Wyjaśnij różnicę: zaleta etyczna a zaleta dianoetyczna.
Zaleta etyczna związana jest z dzielnością etyczną, nabywa się ją dzięki przyzwyczajeniu, żadna z dzielności nie jest wrodzona.
A zaleta dianoetyczna jest to zaleta umysłowa. Rozwój zalet umysłowych jest owocem nauki, wymagają one doświadczenia i czasu.
10. Wyjaśnij na czym polega „dzielność etyczna”.
Dzielność zmierza do celu. Dzielność etyczna – wykształcenie w sobie jakiejś trwałej dyspozycji, aby dążyć do celu.
11. Czym jest „złoty środek” u Arystotelesa?
Skrajność à złoty środek ßskrajność. W swoim postępowaniu człowiek powinien kierować się „złotym środkiem”, który jest określany przez jego rozum, gdyż jest to droga do osiągnięcia szczęścia, najwyższego dobra, które jest naszym celem ostatecznym. Wynika z tego, że człowiek powinien podążać drogą „złotego środka” – nie ignorować żądz, ale nie może się im podporządkowywać, nie może im ulegać. Jego działania powinny być umiarkowane, ale mają przynosić człowiekowi przyjemność.
12. Wyjaśnij pojęcia „eudaimonia”.
Eudaimonia – pogląd, który mówi o tym, że najwyższym dobrem jest osiągnięcie szczęścia. Dobro najwyższe = szczęście.
13. Pojęcie hedonizmu .
Jest to doktryna etyczna uznająca przyjemność za cel i najwyższe dobro człowieka, za główny motyw działania, a uniknięcie przykrości za warunek szczęścia. Przyjemność, którą epikurejczycy charakteryzuje nieobecność cierpień fizycznych i brak niepokojów duszy.
14. Pojęcie cnoty i szczęścia u Epikurejczyków.
Wg Epikurejczyków szczęście to wszystko, co w ogóle mieć można. Trzeba robić wszystko żeby go zdobyć, zabiegać o to, co może przysporzyć szczęścia. Źródłem najcenniejszej cnoty jest mądrość. Ona nas uczy, że żeby żyć przyjemnie trzeba żyć mądrze, pięknie, sprawiedliwie. Cnoty tworzą z przyjemnym życiem naturalną jedność.
15. Pojęcie cnoty i szczęścia u Stoików.
Życie szczęśliwe jest wtedy gdy jest zgodne z naturą człowieka.
I człowiek może osiągnąć życie szczęśliwe, wtedy gdy dusza jest zdrowa, tryska energią, jest zahartowana w cierpieniu, przystosowana do wymagań czasu, gotowa korzystać z dobrodziejstw losu. Życie szczęśliwe opiera się na prawdzie i pewności sądu, nie podlega żadnym zmianom. Do szczęścia potrzebny jest zdrowy rozsądek, rozeznanie wartości, zadowolenie z bieżącej rzeczywistości.
16. Wyjaśnij czym jest polityka wg Arystotelesa.
Polityka to „umiejętność obywatelska”, którą posiadać powinien każdy obywatel. Człowiek jest z natury istotą społeczną, musi żyć w społeczeństwie żeby przetrwać, a elementem łączącym ludzi w społeczeństwie jest logos. Umiejętnością obywatelską jest umiejętność życia w społeczeństwie sprawiedliwie i godnie.
17. Czym jest zoon logon echon?
Zoon logon echon – Człowiek jako jedyny z istot żyjących obdarzony jest mową. Logos ( mowa) służy do określania tego co jest pożyteczne, lub szkodliwe, co sprawiedliwe, a co niesprawiedliwe. Zatem człowieka odróżnia od zwierząt to, że ma on zdolność odróżniania dobra od zła, sprawiedliwości od niesprawiedliwości itd.
18. Wyjaśnij znaczenie słów: człowiek jest istotą społeczną (politikon zoon).
Człowiek do życia potrzebuje drugiej osoby. Ten człowiek, który żyje poza społecznością pędzi życie nieludzkie, czasami nędzne. Człowiek jest stworzony do życia w społeczności.
19. Wymień i opisz rodzaje księstw (wg Machiavellego).
KSIĘSTWA DZIEDZICZNE
Jeżeli ród księcia sprawuje rządy przez dłuższy czas. Trudności w utrzymaniu tego księstwa są małe, bowiem społeczeństwo przywykło do swoich książąt. Jeśli książę jest znany szybciej wybacza mu się jego jakieś nieprawidłowe postępowanie.
KSIĘSTWA NOWE
Są to księstwa zupełnie nowe lub włączone jako człon do dziedzicznego państwa tego księcia, który je przejmuje. Trudności w utrzymaniu takiego księstwa są dużo większe niż u księstw dziedzicznych ponieważ społeczeństwo np., które było członem dziedzicznego państwa miało swoje zasady i trudno znowu wprowadzać nowe zasady.
20. Sposoby pozyskiwania księstw i władania nimi.
Sposoby pozyskiwania księstw:
- zniszczyć księstwo, aby nie powstawały już nigdy bunty ludności.
- założyć tam swoją siedzibę
- zostawić ludziom podbitego księstwa ich własne prawa, czerpiąc stamtąd pewne dochody, stworzyć rząd oligarchiczny.
21. Wymień i opisz cechy jakimi powinien się charakteryzować książę wg Machiavellego.
Musi unikać hańby takich wad, które pozbawić by go mogły panowania. Godne księcia są nawet wady, które miałyby przynieść ogólny pożytek państwu. Książę musi wiedzieć jak postąpić, jeśli to konieczne nie zawsze musi posługiwać się dobrocią. Książę nie może być też zbyt hojny, bo wtedy wyczerpałby wszystkie zasoby państwa. Książę nie powinien dbać o to czy ma opinię skąpca ponieważ jeśli mało daje poddanym to też mało od nich bierze, a stać go np. na przeprowadzenie wojny, nie popada w ubóstwo. Powinien być oszczędny, nie powinien się uchylać do żadnego rodzaju hojności. Powinien też uważać by źle nie użyć swojej litości np. gdy doprowadza państwo do nieładu. Musi postępować z rozwagą, ludzkością dla dobra państwa. Jest o wiele bardziej bezpiecznej budzić strach niż miłość. Książę musi usilnie unikać nienawiści. Musi dobrze posługiwać się naturą zwierzęcia i człowieka. Więc każdy książę musi postępować tak by utrzymać państwo.
22. Wyjaśnij pojęcie masy i buntu masy (pojęcie barbarzyństwa, hermetycznego zamknięcia, wulgarności w sztuce, sposoby działania masy, masa a faszyzm i syndykalizm).
Bunt mas polega na zamknięciu się duszy ludzi. Mają duszę hermetycznie zamkniętą czyli są to ludzie, którzy przypisują sobie prawo posiadania własnego zdania, ale nie przemyślą go wcześniej. Cały czas istnieje wśród tylko swoich idei, zamyka się na inne idee. Człowiek masowy uważa się za doskonałego. U innych szuka potwierdzenia opinii jaką chciałby mieć o sobie samym. Człowiek masowy stracił umiejętność słuchania. Nie słucha, ale od razu sądzi i rozstrzyga. Są barbarzyńcami, odrzucają wszystkie normy i prawidłowości. Barbarzyńca rozwala społeczeństwo od wewnątrz, nie harmonizuje się z resztą społeczeństwa. Z tym wiąże się syndykalizm i faszyzm, typ człowieka, który nie chce drugiemu przyznać racji, ani nie pragnie sam mieć racji. Jest zdecydowany narzucić swoje poglądy innym. Brak mu umiejętności myślenia.
23. Scharakteryzuj pojęcie kultury masowej.
Kultura masowa wkracza niebezpiecznie w nasze życie. Żąda praw dla pospolitości, domaga się tego, by pospolitość stała się prawem. Określa pewne kanony, w które ludzie ślepo wierzą. Człowiek myśli schematycznie tak jak dyktuje mu ogół. Kultura masowa określa to co jest modne, to w co ma wierzyć, to czym ma się zachwycać.
24. Dlaczego należy wątpić i w co należy wątpić?
Dzięki wątpieniu możemy dążyć do prawdy ostatecznej, do uzyskania wiedzy absolutnie pewnej. Wątpienie jest metodą poznania prawdy. Należy wątpić w poznanie zmysłowe, praktycznie we wszystko, by w końcu dojść do prawdy.
Zwątpienie we wszystko to sceptycyzm metodyczny lub sceptycyzm metodologiczny.
25. Wyjaśnij znaczenie słów Cogito ergo sum.
Myślę więc jestem – wg Kartezjusza na tym zdaniu oparta powinna być filozofia. Ten argument odkrył Kartezjusz w wyniku powątpiewania o wszelkich świadectwach zmysłów. Ludzki umysł jest warunkiem naszej egzystencji. Ostoja pewności odnalazła się w wątpieniu. Jeżeli wątpię, to myślę.
Mogę się mylić, ale jedynie wtedy kiedy myślę. Wniosek jest taki, że nie możemy być pewni istnienia rzeczy zewnętrznych, ale pewne jest istnienie myśli. Zwróciło to uwagę na człowieka, w którego świadomym duchu znajduje się fundament wiedzy.
26. Wyjaśnij czym są aprioryczne formy naoczności u Kanta.
Aprioryczne formy naoczności u Kanta są to rzeczy, sytuacje, które wyobrażamy sobie przed doświadczeniem danej rzeczy. Wyobrażamy sobie pewne rzeczy w przestrzeni i w czasie, bez udziału zmysłów. Wyobrażenie dokonuje się w pewnym odcinku czasowym
27. Sądy a priori a sądy a posteriori
A priori – wyobrażenie jakiejś rzeczy przed doświadczeniem, w naszych myślach, bez udziału zmysłów
A posteriori – po doświadczeniu, przypominamy sobie za pomocą zmysłów jak coś wyglądało.
28. . Czym są imperatywy? Imperatyw kategoryczny i imperatyw hipotetyczny.
Imperatywy mówiły o, tym, w jaki sposób postępować, były to nakazy, reguły, które nie podlegały dyskusji i które można było bezpośrednio wywieźć z założeń teoretycznych.
O ile imperatyw hipotetyczny nakazuje podjąć określone działania, aby osiągnąć pożądany cel, o tyle imperatyw kategoryczny mówi, jak należy postępować aby czyn był moralnie słuszny
Imperatyw kategoryczny Kanta: postępuj wedle takiego prawa, co do którego chiałbyś, aby stało się prawem ogólnym.
29. Czym jest moralność wg Kanta?
Moralność polega na odnoszeniu się wszelkiego czynu do prawodawstwa, dzięki czemu jest możliwe państwo celów. Moralność to warunek od którego zależy to, że istota rozumna może być celem samym dla siebie, ponieważ tylko dzięki moralności można być członkiem w państwie celów. Moralne jest prawo, jako obowiązek człowieka.
30. Czym jest Oświecenie?
Oświecenie – wyjście człowieka z niepełnoletniości, a niepełnoletniość to niezdolność człowieka do posługiwania się własnym rozumem. Do wejścia na drogę oświecenia potrzeba wolności czynienia wszechstronnego, publicznego użytku ze swego rozumu.
31. Filozofia i jej zadania wg Hegla.
- historia filozofii rozwija się wg Hegla, zgodnie z prawem dialektyki:
Teza – antyteza – synteza
- kolejne epoki w historii filozofii są realizacją rozumnego ducha.
- każdy etap w rozwoju filozofii w sposób konieczny nadbudowuje się nad poprzednimi
- każda z koncepcji filozoficznych jest bezpośrednio zdeterminowana uwarunkowaniami swej epoki, dlatego mogła się na tyle rozwinąć, na ile umożliwiały to potrzeby rozwiązań filozoficznych stawiane w konkretnej epoce.
- współczesna ( Heglowi) filozofia jest odmienna od dawnych rozwiązań przede wszystkim dzięki temu, że rozwinęły się koncepcje podmiotowe i możliwe stało się określenie takich wartości jak zło i wolność.
32. Zasady funkcjonowania państwa wg Hegla.
- Etyczność państwa – każdy obywatel wypełnia swe obowiązki.
- wszyscy ludzie tworzą państwo i są potrzebni do jego funkcjonowania.
- ustrój polityczny państwa określa jego indywidualność
- Każde państwo posiada obyczajowość – przyjmowanie zwyczajów dla siebie.
- państwo jest całością, państwo z innymi dziedzinami życia tworzy ducha narodu.
33. Wyjaśnij sentencję: Co jest rozumne jest rzeczywiste, a co jest rzeczywiste jest rozumne.
To gdzie sięga rozum będzie rzeczywiste. Idea też jest w pewnym sensie rozumna. Rzeczywisty jest sam fakt rozumności w świecie. Jeżeli coś rozumiemy jest to dla nas oczywiste i rzeczywiste. A jeśli coś istnieje jest dla nas oczywiste i rzeczywiste.
kubasrem