Psychologia ogólna z elementami psychologii społecznej – notatki studentów ZSA 2003-2004
Na podstawie notatek studentów ZSA r. akad. 2002/2003 i 2003/2004 oraz materiałów internetowych.
Układ tematów zajęć:
1. Czynności jako przedmiot psychologii - elementy historii dyscypliny. 2
2. Osobowość czy sytuacja oraz aktywność czy geny - wyjaśnianie w psychologii. 7
4. Fizyczny odbiór bodźców - rola CUN. 13
5. Reprezentacje poznawcze - wyobrażenia, pojęcia. 22
6. Istota i funkcje uwagi; uwaga selektywna, uwaga podzielona. 23
8. Pamięć jako podstawowy mechanizm przechowywania doświadczenia - pamięć podręczna, długo- i krótkookresowa; skrypty i pamięć autobiograficzna. 27
9. Procesy uczenia się - warunkowanie; nabywanie i tworzenie wiedzy 37
10. Badania nad warunkowaniem klasycznym i instrumentalnym. 42
11. Prawa uczenia się. 43
12. Strategie poznawcze. Style poznawcze 45
13. Inteligencja - pojęcie, sposoby pomiaru, ograniczenia. 52
14. Emocje 55
15. Motywacja. 58
16. Czym jest tzw. inteligencja emocjonalna. 60
17. Wybrane koncepcje człowieka i teorie osobowości. 66
18. Elementy psychologii społecznej - relacje interpersonalne i wpływ społeczny. 70
Psychologia - "psycho"-"logos" z greki.
Teofrast - "charaktery" p.n.e.
"logos" - nauka, słowo
"psycho" - dusza
Psychologia wyrasta z filozofii. Stając się nauką empiryczną psychologia oddzieliła się od filozofii. Symboliczna data to założenie laboratorium eksperymentalnego w Lipsku przez W. Wundta.
Zrozumienie psychologii współczesnej wymaga powrotu do jej wczesnych nurtów. Są to strukturalizm (E.Titchener) - poszukuje odpowiedzi na pytanie jak jest zbudowana świadomość (psychologia traktowana była jako nauka o świadomych procesach psychicznych); funkcjonalizm (przedstawiciele: James McKeen Cattell, W.James, J.Dewey) stawiający pytanie o funkcje jakie pełnią procesy umysłowe. Metodą stosowaną przez psychologię jako naukę o świadomych procesach psychicznych była introspekcja. Wreszcie istotnym nurtem była psychologia postaci (Gestalt), której twórcami byli: K.Koffka, W.Kohler, M.Wertheimer. Psychologia postaci podkreślała podstawowe znaczenie kontekstu i całościowej interpretacji zjawisk psychicznych. Nurtami, które negowały pojmowanie psychologii jako nauki o świadomych procesach psychicznych były: behawioryzm J.Watsona (uważał, że psychologia winna zajmować się zachowaniami jako tym, co jest intersubiektywnie sprawdzalne) oraz psychoanaliza (twórcą której był S.Freud wskazując na podstawową rolę procesów podświadomych i nieświadomych).
Współczesna psychologia określana jest jako „naukowe badanie zachowania jednostek i ich procesów psychicznych”. Tak pojmowana psychologia stawia sobie następujące cele: opisywanie tego, co się dzieje; wyjaśnianie tego, co się dzieje; przewidywanie tego, co się zdarzy, kierowanie tym, co się dzieje; polepszanie jakości życia (psychologia służy dobru człowieka, jej prawa mają pomóc w rozwoju człowieka).
Psychologia dzieli się na pewne działy i dyscypliny. Jeden z podziałów to rozróżnienie na psychologię teoretyczną (bada ogólne prawa zachowania i rozwoju człowieka) i psychologię stosowaną (bada szczegółowe prawa zachowania i rozwoju człowieka oraz stara się wykorzystać ich znajomość w praktyce).
Podział Psychologii
Psychologia teoretyczna Psychologia stosowana
- ogólne prawa zachowania - szczegółowe prawa
(np. psychologia procesów (np. psychologia
poznawczych, kliniczna, psychologia
psychologia osobowości) wychowawcza, szkolna
Inny podział, uwzględnia podział psychologii na 7 podstawowych dyscyplin. Należą do nich:
1. Psychologia eksperymentalna i fizjologiczna (m.in. neuropsychologia, neuronauka – interdyscyplinarna, psychofarmakologia).
2. Psychologia rozwoju na przestrzeni życia (rozwojowa).
3. Psychologia osobowości.
4. Psychologia społeczna.
5. Psychologia wychowawcza / szkolna.
6. Psychologia organizacji / przemysłowa (w ramach m.in. psychologia inżynieryjna, konsumenta, reklamy).
7. Psychologia kliniczna.
Pierwsze dzieło dot. psychologii powstało w roku około 1560, w tym dziele pierwszy raz użyto nazwy psychologia.
Na temat duszy istniały w teologii 3 podejścia :
Dusza powstaje w momencie prokreacji.
W wyniku prokreacji powstaje ciało, a duszę ciału przydaje Bóg.
Dusze zostały stworzone dawno temu, i czekają aż się pojawi ciało im właściwe.
Spór dotyczył tego czy dusza i ciało to byty odrębne.
Pierwsza koncepcja optowała za tym, że nie da się rozdzielić ciała i duszy .
W trzeciej ciało i duszę rozdzielono.
Psychologia to nauka o tej oddzielnej, nie związanej z ciałem duszy. Pierwotnie psychologia była elementem filozofii.
Pytano, co jest treścią duszy, jej istotą, czy to, co dostępne gdy patrzymy na świat, czy tez sposób w jaki to dociera, czy duszą jest treść, czy sposób w jaki to odczuwamy?
Zastanawiano się czy dusza ma charakter substancjalny, czy procesualny.
Próbowano badać duszę. Powstała klasa osób, które były wyspecjalizowane w procesie introspekcji. Introspekcja jest narzędziem do badania duszy – jeżeli to przyjąć to należy wykształcić , którzy potrafią się nią posługiwać .
Problemy :
1 /kształcić ludzi
2/ nie wiadomo co jest w istocie treścią zeznania introspekcyjnego.
Powstał podstawowy problem :
Dlaczego to robię ?( dużo różnych odpowiedzi ) Jest wiele rzeczy które są nieświadome.
Ten okres po pierwszym zachwycie został zaniechany . Zadawał on więcej pytań niż dawał odpowiedzi .
Pytano, co ktoś ma w głowie za pomocą introspekcji, okazało się to jednak trudne , gdyż są ludzie którzy łatwo zdają sobie sprawę z tego , co dzieje się w ich głowie i ci , którzy trudniej zdają sobie z tego sprawę .
Pytano ludzi również , dlaczego tak się dzieje , i tu również był problem , gdyż nie wiadomo było , czy to co ludzie myślą o procesach jest ich oglądem , czy tylko ich wyobrażeniem.
Inne podejście do psychologii zakładało, że powinna zacząć przypominać inne nauki np. fizykę ( będącą nauką eksperymentalną i empiryczną).
Przedmiot psychologii się zmienił: przedmiotem psychologii jest to , co można zaobserwować. Na początku tym czymś były reakcje fizjologiczne ( np. jak się zmienia wielkość źrenicy oka na bodziec – badano więc to , co łatwe , a ni e co ważne.) Był to okres badań psychofizjologicznych.
Przedmiotem obserwacji w psychologii stają się reakcje organizmu. Badano reakcje, zachowania ludzi i zwierząt ( np. małp, szczurów, psów). Te zachowania badano w warunkach eksperymentu laboratoryjnego (to eksperyment, w którym staramy się ograniczyć wpływ wszystkich innych czynników poza tymi, które nas interesują).
Zauważono , że warto zacząć się zajmować nie tylko tym , co się zdarza w laboratorium , ale tym , co się zdarza naprawdę w życiu . W życiu człowiek mniej reaguje , a więcej wyznacza zadań ( realizuje zachowania celowe).
Przedmiotem zainteresowania psychologii stały się więc czynności – a więc zachowania , działania celowe . Klasyczne myślenie przyczynowo skutkowe zakładało, że przyczyna jest przed skutkiem. Zachowania celowe przyczyną jest to co się dzieje w przyszłości a skutek teraz .
Przedmiot ten jest realizowany w środowisku człowieka , a więc w środowisku społecznym . Psychologowie zaczęli zadawać pytanie , czy łatwo jest realizować te cele , czy też nie.
Logika - nauka o myśleniu, to co zajmuje psychologa to myślenie ludzkie, różnice między światem a realiami (rzeczywistością).
Psychologia to byt naukowy. Jak psych. i jej przedmiotem się zajmować, zapytać co widzą i dlaczego tak widzą. Skąd wiesz, że to wiesz. Introspekcja, widzieć spostrzegać, pogląd wewn. . Uczymy co dzieje się w ich głowie, im mniej wiemy o urządzeniu, tym mniej widzimy. Jak rozróżnić co jest złudzeniem, fałszerstwem, błędem, a co prawdziwe, a co nie.
Fizyka, nauka empiryczna, idealna, pozwala sprawdzić. Eksperymenty - eksperyment przeprowadzamy na czymś niepewnym, dzięki niemu potrafimy mierzyć różne wpływy i możemy określić co było przyczyną a co skutkiem. Psychologia powinna być nauką empiryczną, tak jak fizyka, należy eksperymentować.
Labolatorium Wilhelm'a Wundta - pierwsze laboratorium psychologii eksperymentalnej, badał procesy psycho-fizjologiczne, obserwowano świece (pyt. o ile jaśniej, prawo Webera).
Czarna skrzynka - nie interesuje nas w środku, na wejściu jest to, a na wyjściu coś innego (np. pomiędzy - kawa).
Przedmiot badań psychologicznych:
Behawioryzm - zachowanie (nauka o zachowaniu).
Gdybyśmy chcieli oddać intencję Johna Watsona powinniśmy nazywać zapoczątkowany przez niego kierunek nauką o zachowaniu. Behawioryzm to spolszczenie angielskiego terminu behaviourism, ukutego z kolei od behaviour - zachowanie się.
Jak to zwykle bywa w historii rozwoju ludzkiej wiedzy, nowe koncepcje powstają w opozycji do uprzednio panujących teorii, niejako na ich gruzach. Ojcowie nowej teorii podkreślają różnice i przemilczają kontynuację. Tak też jest w wypadku behawioryzmu. Powstał on w opozycji do psychologii introspekcyjnej. Ta pierwsza wyraźnie wyodrębniona z filozofii forma wiedzy psychologicznej kształtowała się głównie w Europie. Dominował w niej model nauki kontemplacyjnej, nauki odkrywającej tajemnice ludzkiej duszy. Koncentracja na zjawiskach świadomości wymuszała korzystanie z metody introspekcyjnej. Psycholog-badacz często występował w podwójnej roli: zarówno badacza jak i przedmiotu badań. Doskonalono metody wglądu i opisu przeżyć człowieka, ale stosowane metody były z definicji skazane na subiektywizm.
Behawioryzm wyrasta z pragmatycznego aktywizmu oraz coraz powszechniejszego w psychologii przełomu XIX i XX wieku sceptycyzmu wobec introspekcji jako metody badawczej. W koncepcji Watsona odpowiednio można wyróżnić dwa główne wątki:
· przesunięcie uwagi z ludzkiej świadomości na obserwowalne zachowanie - ludzkie działania w materialnym i społecznym kontekście,
· rezygnacja z metod introspekcyjnych i nacisk na definiowanie problemów badawczych w kategoriach obserwowalnych zachowań.
Przesunięcie uwagi z fenomenów świadomości na świat ludzkich działań wiąże się z zastąpieniem kontemplacyjnej, biernej postawy badacza-odkrywcy tajemnic ludzkiej duszy, przez aktywną postawę badacza-inżyniera, badacza, który ma przewidywać i kontrolować zdarzenia. Choć Watson posunął się w swych tekstach do tezy, że świadomość w ogóle nie istnieje, to należy raczej traktować to jako figurę retoryczną. Dla behawiorystów świadomość nie jest atrakcyjnym naukowo przedmiotem badań, ponieważ, co zresztą przyznają sami fenomenaliści, jest światem absolutnie zamkniętym w sobie i niedostępnym dla innych, czyli niedostępnym dla obiektywnych metod badawczych.
Na uwagę zasługuje rozumienie przez behawiorystów terminu obserwowalne zachowania. Obejmuje ona zarówno takie zachowania jak ślinienie się, gesty, mowa jak i zachowania organizmu niewidzialne "nieuzbrojonym okiem”, ale mierzalne za pomocą specjalnej aparatury, np. reakcja skórno-galwaniczna, czynność elektryczna mózgu. Wydaje się, że podstawowy behawiorystyczny postulat metodologiczny lepiej oddaje termin "mierzalności". Zgodnie z postulatem „obserwowalności”, w twierdzeniach psychologicznych powinny występować pojęcia mierzalne lub pojęcia dające się zdefiniować w mierzalnych kategoriach.
Dorobek wczesnej psychologii eksperymentalnej jest bogaty ale "głupi" efekt był taki, że przedmiotem badań psychologicznych jest to co można obserwować, kontrolujemy co łatwe i dostępne, a nie to co trudne. Nauka zbudowana na kształt: nie badamy to co w środku. Nie ma eksperymentu rozstrzygającego, nauka jest ciągłym szukaniem prawdy.
Naukowe uprawianie psychologii rozwija, trochę banalna, nauka szuka falsyfikacji, a nie potwierdzenia. Siłą psychologii jest przestrzeganie zasad empiryzmu.
Behawioryzm - podchodzenie do organizmu, do czarnej skrzynki - co w środku, można analogicznie odnieść do zwierząt, pewnych eksperymentów nie można robić na ludziach. W psychologie behawioralną włączono zwierzęta.
Eksper. laboratoryjne - czy dotyczy rzeczy ważnych, czym różnią się zachowania ludzi i zwierząt, czy przed oddziaływaniem zachowanie było inne jak po oddziaływaniu.
Dobra osoba badana chce współpracować z badaczem, aby mu się udało, aby przyczynić się do nauki.
Ale czy dana osoba robi to dla tej osoby badającej, czy dla rozwoju ludzkości? - Pojawia się pytanie.
Różnice od zachowań w laboratorium, a zachowanie w codzienności - zachowanie celowe, dlatego to robią, bo chcą, aby w przyszłości było dobrze.
Zachowanie celowe - dlaczego ludzie robią to, co robią.
Czemu tak jest, że jabłko pada nie daleko od jabłoni, albo nie chcemy być podobni do rodziców, ale później stwierdzamy, że jesteśmy tacy jak oni? Dlaczego coś jest typowe dla nas, a coś nie jest?
Kształt czaszek morderców jest inny niż u zwyczajnych ludzi ,czy jest dobrym matematykiem czy nie decyduje kształt czaszki .Ci którzy mają wybrzuszenie po lewej stronie mózgu to mają lepszą formę wypowiedzi . Skoro geny wpływają na budowę ciała to geny określają co człowiek może osiągnąć ( pogląd wczesno historyczny ) .
Demokracja z tego punktu widzenia jest głupotą bo biedni i bogaci ,wykształceni i nie wykształceni mogą zajmować każde stanowisko.
Co determinuje nasze zachowanie; czy dojrzewanie, czy środowisko; genetyka.?
Bardziej podobni jesteśmy do dziadków niż do rodziców. Genetyczne zachowanie ludzkie. Rodzice dzieci podobieństwo 25%, bliźnięta jedno jajowe 50%, dalsza rodzina 12%. Wyposażenie genetyczne w pewnym stopniu wyjaśnia kim jesteśmy. Okazuje się w badaniach ,że środowisko (2 dzieci od tych samych rodziców i te same środowisko) nie jest identyczne. Rodzeństwo nie jest traktowane identycznie, a złudzeniem jest , że dzieci powinny być takie same bo moją takie same środowisko?
Genoizm - pogląd, rasizm genetyczny (- poddaj się badaniom genetycznym). Z genoizmem wiąże się engenika - społeczeństwo trzeba oczyszczać, oczyszczanie rasy.
Błękitna krew - arystokrata, krew królewska.
Dzieci z domów dziecka, z rodzin przestępczych - złe geny. Zmiana człowieka może mieć podłoże - geny, środowisko).
3 formy interakcji: (geny, środowisko)
1) Relacja pasywna - człowiek z pewnym wyposażeniem genetycznym wstawiony w pewne środowisko, część genów się marnuje, a część trafia w to środowisko i rozwija się. Organizm i środowisko są względem siebie pasywne.
2) Relacja reaktywna – środowisko „zachowuje się” odpowiednio w odpowiedzi na to , jak zachowuje się osoba
3) Relacja aktywna - odpowiedni genotyp poszukuje aktywnie jakiegoś środowiska , które odpowiada jego genotypowi.
O zachowaniu mówimy, które ma jakiś cel. Różni ludzie w tej samej sytuacji zachowują się różnie. Sytuacje weźmiemy jako to co ludzie w niej widzą, czy otoczenie postrzegane jest tak samo(start do czegoś innego, metą czegoś, albo jest etapem przejściowym ). Celu działania do czego to jest, jakie miejsce w moim życiu to zajmuje ? Każde otoczenie jest widziane z pewnej perspektywy . Każda subiektywność jest prawdziwa. Moje nie koniecznie znaczy, że kogoś jest nie prawidłowe (złe, gdyż różnimy się od siebie i każde rzeczy widzimy inaczej)
Czy można z charakteryzować ludzkie środowisko?
Sukces powinni odnosić ci ludzie, na których jest zapotrzebowanie. Najlepiej opisuje wodę (środowisko) ryba bo jest najlepiej do niej przystosowana.3. Komunikowanie jako interakcja o cechach czynności. Język a kultura. Reguły semiotyczne i semantyczne. Znaczenie a kontekst. Istota komunikacji codziennej.
Komunikacja międzyludzka to czynności zwiększające zakres wspólnej wiedzy. Komunikacja ludzka sprężenie zwrotne między nadawcą a odbiorcą . Pojawia się myśl idea (ideacja), ekspresja- jakoś trzeba to wyrazi. Dopóki nie powiem to nie wiem co pomyślałem. Inni ludzie potrzebni, nam są po to aby kim naprawdę jestem. Po pierwsze ja muszę mieć intencje- czyli chęć nadawania. Moim celem jest aby ktoś mnie zrozumiał. Rozumienie zapewnia wspólnota kodu( język jest żywy ma znaczenie, które mają charakter dynamiczny, język jest znaczeniem kulturowym, znaczenie słów, okoliczności w jakich dane słowo się używa się używa) .W języku widać doświadczenia grup społecznych, co jest bardziej ważne ma więcej określeń w słownikach.
Kodowanie- znajdowanie wspólnej płaszczyzny porozumienia. Tożsamość geograficzna (strefy czasu między kontynentami ). Jak się komunikuje- nie jest tylko język-masa komunikatów ma charakter poza werbalny( wyraz twarzy, szybkość mowy, głośność mowy, gesty) Komunikowanie jest trudną czynnością, jest interakcją miedzy osobami. Ludzie komunikują się po to aby: czegoś się dowiedzieć, aby przekonywać, uzgadnianie czegoś ( negocjacje). Jeżeli wsłuchają się w formę (emocje) skupiają się na osobie nadawcy, czy dana osoba jest wiarygodna, a nie co przekazuje. Zakłócenia-wszystko to co zakłóca przekazanie. Jeżeli ludzie tworzą billbordy z ich punktu widzenia są to informacje a ludzie, którzy wychodzą i nie chcą tego oglądać to jest to dla nich zakłócenie. Komunikacja (przekazywanie).
W jakim stopniu reklama jest skuteczna ? - Ludzie nie mają wyjścia, muszą ulegać reklamie, człowiek nie jest w stanie kupować racjonalnie.
...
Blackkalia