Wyrok SN - V KK 243/06
Izba: Izba Karna
Sygnatura: V KK 243/06
Typ: Wyrok SN
Data wydania: 2006-10-02
WYROK Z DNIA 2 PAŹDZIERNIKA 2006 R.
V KK 243/06
Odpowiedzialność karną na podstawie art. 51 ust.1 ustawy z dnia 29
sierpnia 1997 r. o ochronie danych osobowych (Dz. U. Nr 101, poz. 926 ze
zm.), za opublikowanie w materiale prasowym danych osobowych (np. ad-
resu) wbrew zakazowi określonemu w art. 14 ust. 6 ustawy z dnia 26
stycznia 1984 r. - Prawo prasowe (Dz. U. Nr 5, poz. 24 ze zm.), ponosi re-
daktor naczelny jako osoba ustawowo obowiązana do ochrony tych da-
nych.
Przewodniczący: sędzia SN H. Gradzik (sprawozdawca).
Sędziowie SN: P. Kalinowski, WSO (del.) T. Artymiuk.
Prokurator Prokuratury Krajowej: B. Drozdowska.
Sad Najwyższy w sprawie Bernarda Ł., oskarżonego z art. 51 ust. 1
ustawy z dnia 28 sierpnia 1997 r. o ochronie danych osobowych, po rozpo-
znaniu w Izbie Karnej na rozprawie w dniu 2 października 2006 r., kasacji,
wniesionej przez Rzecznika Praw Obywatelskich od wyroku Sądu Rejono-
wego w B. z dnia 22 października 2004 r.,
u c h y l i ł zaskarżony wyrok w części dotyczącej oskarżonego Bernarda
Ł. i u n i e w i n n i ł go od popełnienia zarzuconego czynu; (...)
U Z A S A D N I E N I E
Z bezspornych ustaleń poczynionych w prawomocnym wyroku wyni-
ka, że Andrzej Ż. był redaktorem naczelnym gazety lokalnej ,,Wiadomości
B.", a Bernard Ł. pracował w redakcji na podstawie umowy o dzieło, zajmu-
jąc się przygotowaniem artykułów publikowanych w gazecie. W dniu 12 lu-
tego 2004 r. Krzysztof G. wysłał list do prezesa zarządu spółki wydającej
gazetę, w którym domagał się zadośćuczynienia za opublikowanie bez je-
go zgody znaku graficznego, tzw. ,,logo" imprezy kulturalnej w B., którą
zorganizował. Korespondencja ta posłużyła Bernardowi Ł. do napisania ar-
tykułu, zilustrowanego treścią listu Krzysztofa G., w którym widniał także
jego adres zamieszkania. Andrzej Ż., jako redaktor naczelny, zdecydował o
publikacji materiału prasowego w takiej właśnie postaci. Po ukazaniu się
artykułu w gazecie Krzysztof G. zawiadomił Prokuraturę Rejonową w B. o
udostępnieniu przez redakcję, bez jego zgody, danych osobowych wraz z
adresem domowym. Dochodzenie zakończyło się wniesieniem aktu oskar-
żenia.
Prokurator Rejonowy w B. oskarżył Andrzeja Ż. i Bernarda Ł. o to, że
w dniu 19 lutego 2004 r. w B., działając wspólnie i w porozumieniu jako
dziennikarze czasopisma ,,Wiadomości B." i z tego tytułu będąc zobowią-
zanymi do ochrony danych osobowych pozostających w dyspozycji redak-
cji, udostępnili dane osobowe Krzysztofa G., umieszczając w tekście reda-
gowanego artykułu prasowego, bez zgody zainteresowanego, pełne dane
dotyczące adresu zamieszkania wymienionego - tj. o czyn z art. 51 ust. 1
ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o ochronie danych osobowych (Dz. U. Nr
101, poz. 926 ze zm.) i art. 49 ustawy z dnia 26 stycznia 1984 r. - Prawo
prasowe (Dz. U. Nr 5, poz. 24 ze zm.).
Po rozpoznaniu sprawy Sąd Rejonowy w B. wyrokiem z dnia 22 paź-
dziernika 2004r., uznał obu oskarżonych za winnych tego, że w dniu 19 lu-
tego 2004 r. w B., jako dziennikarze czasopisma ,,Wiadomości B." i z tego
tytułu będąc administratorami danych, udostępnili osobom nieupoważnio-
nym będące w dyspozycji redakcji dane osobowe Krzysztofa G., umiesz-
czając w artykule prasowym pełne dane dotyczące adresu zamieszkania
wymienionego, co stanowi przestępstwo z art. 51 ust.1 ustawy z dnia 28
sierpnia 1997 r. o ochronie danych osobowych. Skazał za to Andrzeja Ż.
na karę 60 stawek dziennych grzywny, a wobec Bernarda Ł. na podstawie
art. 66 § 1 i 2 oraz 67 § 1 k.k. umorzył warunkowo postępowanie karne na
okres roku, orzekając przy tym obowiązek zapłaty przez niego świadczenia
pieniężnego w kwocie 200 zł na rzecz Polskiego Czerwonego Krzyża.
Wyrok ten w części dotyczącej Bernarda Ł. nie został zaskarżony i
uprawomocnił się w pierwszej instancji.
Rzecznik Praw Obywatelskich zaskarżył wyrok w części odnoszącej
się do Bernarda Ł. na jego korzyść, wnosząc kasację na podstawie art. 521
k.p.k.
Skarżący zarzucił wyrokowi rażące i mogące mieć wpływ na jego
treść naruszenie prawa materialnego, a mianowicie art. 51 ust. 1 w zw. z
art. 7 pkt 4 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997r. o ochronie danych osobowych
poprzez błędne przyjęcie, iż oskarżony był administratorem danych doty-
czących pokrzywdzonego, co w konsekwencji doprowadziło do przyjęcia, iż
oskarżony popełnił zarzucany mu czyn z art. 51 ust.1 tej ustawy. Podno-
sząc ten zarzut autor kasacji wniósł o uchylenie wyroku w zaskarżonej czę-
ści i uniewinnienie Bernarda Ł. od popełnienia przypisanego mu czynu.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Zarzut kasacji jest zasadny, aczkolwiek nie można się zgodzić z wy-
wodem prawnym skarżącego co do tego, którego znamienia ustawowego
występku z art.51 u.o.d.o. nie wypełnia czyn przypisany Bernardowi Ł. Jak
wynika z brzmienia tego przepisu, stypizowany czyn zabroniony jest prze-
stępstwem indywidualnym, gdyż jego sprawcą może być tylko 1) osoba
administrująca zbiorem danych lub 2) obowiązana do ochrony danych oso-
bowych. Zdaniem autora kasacji, Bernard Ł. nie mógł być uznany za pod-
miot tego przestępstwa, gdyż nie administrował zbiorem danych osobo-
wych, którym dysponuje wydawca i redakcja czasopisma ,,Wiadomości B.".
Nie może więc odpowiadać karnie z art. 51 ust. 1 u.o.d.o. za to, że udo-
stępniono dane osobowe Krzysztofa G. osobom nieupoważnionym w rezul-
tacie opublikowania materiału prasowego.
Odnosząc się do zarzutu należy na wstępie zauważyć, że instytucja
administratora danych (art. 7 pkt. 4 u.o.d.o.), jak wiele innych wprowadzo-
nych do obrotu prawnego ustawą o ochronie danych osobowych, nie znaj-
duje prostego odniesienia do prasowej działalności dziennikarskiej. Przed-
miotem obu będących w zainteresowaniu ustaw - Prawa prasowego i usta-
wy o ochronie danych osobowych, są uregulowania w sferze wartości
gwarantowanych konstytucyjnie: wolności wyrażania poglądów oraz pozy-
skiwania i rozpowszechniania informacji (art. 54 ust. 1 Konstytucji RP) i
ochrony informacji dotyczących osoby (art. 51 Konstytucji RP). Z samej na-
tury tak określonych wolności i praw osobistych wynika, że w konkretnych
sytuacjach może między nimi dochodzić do kolizji. Rygory ustawy o ochro-
nie danych osobowych stanowią bowiem istotną przeszkodę w pozyskiwa-
niu i rozpowszechnianiu informacji. Powstające kolizje musiałyby zatem
być rozstrzygane ad casum przez danie preferencji normom jednej, bądź
drugiej ustawy, w zależności od kryterium przyjętego przez organ rozstrzy-
gający spór.
Ustawodawca, dostrzegając wagę potencjalnych napięć wynikają-
cych z obowiązywania obu tych ustaw w pierwotnym kształcie, ustawą z
dnia 22 stycznia 2004r. o zmianie ustawy o ochronie danych osobo-
wych....(Dz. U. Nr 33, poz. 285) wprowadził do niej art. 3a ust. 2 w następu-
jącym brzmieniu: ,,Ustawy, z wyjątkiem przepisów art. 14-19 i art. 36 ust. 1,
nie stosuje się również do prasowej działalności dziennikarskiej w rozumie-
niu ustawy z dnia 26 stycznia 1984 r. - Prawo prasowe (Dz. U. Nr 5,
poz.24, z późn. zm.) oraz do działalności literackiej lub artystycznej, chyba
że wolność wyrażania swoich poglądów i rozpowszechniania informacji
istotnie narusza prawa i wolności osoby, której dane dotyczą." Przepis ten
wszedł w życie z dniem 1 maja 2004 r.
Z przytoczonego przepisu, wprowadzającego tzw. klauzulę prasową
wynika, że do prasowej działalności dziennikarskiej nie mają zastosowania
instytucje określone w art. 7 tej ustawy, a więc także funkcja administratora
danych.
Co prawda, funkcja administratora danych jest wymieniona w treści
art. 36 ust. 1 u.o.d.o., stosowanego po nowelizacji do prasowej działalności
dziennikarskiej, lecz z racji wyłączenia stosowania przepisu art. 7 u.o.d.o.,
może ona być odniesiona do tej działalności tylko odpowiednio i oznaczać
funkcję osoby obowiązanej do ochrony danych osobowych, do której odwo-
łano się w art. 51 ust. 1 u.o.d.o., przy określeniu podmiotów typu czynu za-
bronionego (por. M. Sakowska, A. Młynarska-Sobczewska: ,,Klauzula pra-
sowa" z ustawy o ochronie danych osobowych jako gwarancja wolności
wypowiedzi, PiP 2005, z.1).
Nie ulega wątpliwości, że przez samo wprowadzenie do u.o.d.o.
klauzuli prasowej (art. 3a ust. 2) ustawodawca dał wskazówkę, by przy roz-
strzyganiu kolizji prawnych wyłaniających się z obowiązywania obu ustaw,
na tle zdarzeń zaistniałych przed wejściem w życie nowelizacji, preferować
uregulowania zawarte w Prawie prasowym. Ma to w niniejszej sprawie zna-
czenie o tyle, że czyn przypisany oskarżonemu Bernardowi Ł. popełniony
został w dniu 19 lutego 2004 r., w więc przed wejściem w życie art. 3a ust.
2 u.o.d.o.
Trzeba podkreślić, że prawo prasowe, a więc ustawa uchwalona
przed ustanowieniem konstytucyjnej ochrony danych osobowych, zawiera
normy, w których ochrona danych osobowych jest jednak przewidziana.
Wskazać wystarczy na przepis art. 14 ust. 6, stanowiący, że nie wolno bez
zgody osoby zainteresowanej publikować informacji oraz danych dotyczą-
cych prywatnej sfery życia, chyba że wiąże się to bezpośrednio z działal-
nością publiczną danej osoby. Zakaz ten wzmacniają normy zawarte w art.
12 ust. 1 pkt. 2 (obowiązek chronienia przez dziennikarza dóbr osobistych
każdej osoby, która okazuje mu zaufanie) i w art. 15 ust. 2 pkt 2 (obowią-
zek zachowania przez dziennikarza w tajemnicy wszelkich informacji, któ-
rych ujawnienie mogłoby naruszać chronione prawem interesy osób trze-
cich).
W okolicznościach sprawy szczególne znaczenie ma oczywiście
obowiązek ochrony prywatnej sfery życia osoby wymienionej w publikacji
zawierającej jej list do wydawcy, a więc tej wartości, której ochronę
gwarantuje Konstytucja RP w art. 47. Prawo do ochrony danych
osobowych mieści się oczywiście w zasięgu prawa do ochrony
prywatności, wyrażającej się w samodzielności i wyłączności każdej osoby
do decydowania o tym, czy i w jakim zakresie chce zachować swoją
anonimowość, a jakie informacje mogą być udostępnione osobom trzecim.
Inkryminowany Bernardowi Ł. czyn miał polegać na udostępnieniu
adresu autora listu wysłanego do wydawcy czasopisma, zamieszczonego
w przygotowanym przez niego materiale prasowym. Bezsporne jest jednak,
że to redaktor naczelny zdecydował o opublikowaniu materiału w przygo-
towanej postaci, a więc z uwidocznieniem adresu. Adres, jako wskazanie
miejsca zamieszkania (pobytu) osoby, należy do kategorii danych osobo-
wych, gdyż stanowi informację dotyczącą osoby fizycznej możliwej do zi-
dentyfikowania (art. 6 ust. 1 u.o.d.o.). Oczywiste jest, że informacja ta pod-
lega ochronie także przepisami Prawa prasowego, gdyż należy do sfery
życia prywatnego.
Publikacja listu z adresem nadawcy w ,,Wiadomościach B." nastąpiła
wbrew zakazowi określonemu w art. 14 ust. 6 prawa prasowego. Zgodnie z
art. 25 ust. 4 tej ustawy za treść przygotowanych materiałów prasowych
przez redakcję odpowiada redaktor naczelny. Opublikowanie materiału z
uchybieniem zakazowi określonemu w art. 14 ust. 6 prawa prasowego po-
winno pociągać zatem odpowiedzialność karną redaktora naczelnego na
podstawie art. 49 tejże ustawy. W tym jednak wypadku podstawy odpowie-
dzialności karnej należy upatrywać w innym przepisie. Ciąży bowiem na
redaktorze naczelnym (osoba decydująca o celach i środkach przetwarza-
nia danych) z mocy art. 36 ust.1 u.o.d.o., stosowanym na podstawie art. 3
a ust. 2 u.o.d.o. w prasowej działalności dziennikarskiej, powinność zabez-
pieczenia danych osobowych przed udostępnieniem osobom nieupoważ-
nionym. Jest on z tej racji osobą obowiązaną do ochrony danych osobo-
wych wszystkich, których dotyczą publikacje dziennikarskie kierowanej
przez niego redakcji. Naruszenie tego specjalnego obowiązku ze sfery
ochrony życia prywatnego wypełnia znamiona występku z art. 51 ust. 1
u.o.d.o., penalizującego bezprawne udostępnienie danych osobowych
osobom nieupoważnionym przez osobę obowiązaną do ich ochrony.
Wprawdzie, w przytoczonym wyżej art. 3a ust. 2 u.o.d.o. nie wymienia się
art. 51 jako stosowanego do prasowej działalności dziennikarskiej, ale za-
strzega się w nim in fine, że przepisy ustawy znajdą jednak zastosowanie,
jeśli wolność rozpowszechniania informacji istotnie narusza prawa i wolno-
ści osoby, której dotyczą. Jest oczywiste, że przekroczenie zasad ochrony
danych przez udostępnienie osobom nieupoważnionym, jako objęte pena-
lizacją, stanowi istotne naruszenie prawa do prywatności i do takiego za-
chowania przepis art. 51 ust. 1 u.o.d.o. powinien być stosowany także w
odniesieniu do prasowej działalności dziennikarskiej, jeśli tylko sprawca
należy do kręgu podmiotów typizowanego w nim przestępstwa. Art. 51
ust.1 u.o.d.o., w wypadku wskazanego tu bezprawnego zachowania redak-
tora naczelnego, stanowi lex specialis w stosunku do art. 49 prawa praso-
wego i eliminuje tenże przepis z kwalifikacji prawnej czynu.
Powyższy wywód prowadzi do konkluzji, że odpowiedzialność karną
na podstawie art. 51 ust.1 u.o.d.o., za opublikowanie w materiale praso-
wym danych osobowych (np. adresu) wbrew zakazowi określonemu w art.
14 ust. 6 prawa prasowego, ponosi redaktor naczelny jako osoba ustawo-
wo obowiązana do ochrony tych danych.
Nie ponosi tej odpowiedzialności redaktor, który przygotował materiał
prasowy do publikacji, gdyż ani z przepisów u.o.d.o. nie wynika, że na nim
spoczywa obowiązek zabezpieczenia danych osobowych przed udostęp-
nieniem osobom nieupoważnionym (art. 36 ust. 1), ani też prawo prasowe
nie czyni go odpowiedzialnym karnie za opublikowanie materiału prasowe-
go z naruszeniem art. 14 ust. 6., skoro odpowiedzialność za treść materia-
łów prasowych spoczywa na redaktorze naczelnym (art. 25 ust. 4). Oskar-
żony Bernard Ł., jako autor materiału prasowego, może natomiast na pod-
stawie art. 38 Prawa prasowego ponosić odpowiedzialność cywilną wspól-
nie z redaktorem naczelnym za naruszenie prawa spowodowane opubli-
kowaniem tego materiału (w wypadku odpowiedzialności majątkowej - od-
powiedzialność solidarną).
Podsumowując należy stwierdzić, że słuszne jest stanowisko wyra-
żone w kasacji, iż ustalenia faktyczne co do czynności Bernarda Ł. poprze-
dzających publikację prasową, wykluczały uznanie go za winnego występ-
ku z art. 51 ust.1 u.o.d.o. Nie on bowiem zdecydował o publikowaniu mate-
riału prasowego zawierającego list pokrzywdzonego bez usunięcia z jego
treści adresu. Nie jest jednak trafna argumentacja wiążąca odpowiedzial-
ność karną z tego przepisu z obowiązkami osoby decydującej o publikacji
materiału prasowego jako administrującej danymi. Jak wyżej wykazano,
specyfika prasowej działalności dziennikarskiej kształtuje pozycję osoby
decydującej o publikacji danych osobowych, nie jako administrującej da-
nymi, w rozumieniu u.o.d.o., lecz jako osoby obowiązanej do ochrony da-
nych przed udostępnieniem osobom nieupoważnionym. Obowiązek ten za-
kotwiczony jest w zakazie publikowania informacji oraz danych dotyczą-
cych prywatnej sfery życia (art. 14 ust. 6 prawa prasowego). Jasno zara-
zem wynika z okoliczności faktycznych, że oskarżony nie był osobą odpo-
wiedzialną za ochronę danych osobowych przy kierowaniu do publikacji w
,,Wiadomościach B." materiałów prasowych, a tym samym nie należał do
kręgu podmiotów przestępstwa z art. 51 ust. 1 u.o.d.o. Uznanie go w wyro-
ku Sądu Rejonowego w B. za winnego popełnienia zarzuconego czynu na-
stąpiło z rażącą obrazą tego przepisu. Orzeczenie o warunkowym umorze-
niu postępowania należało w tym stanie rzeczy uznać za oczywiście nie-
słuszne. W uwzględnieniu wniosku kasacji Sąd Najwyższy uchylił na pod-
stawie art. 537 § 2 k.p.k. zaskarżony wyrok w części dotyczącej Bernarda
Ł. i orzekł o jego uniewinnieniu. Powołany przepis przewiduje, co prawda,
że uniewinnienie następuje w wypadku oczywistej niesłuszności skazania,
ale wnioskowanie a maiori ad minus przemawia za przyjęciem, iż ma on
zastosowanie również w odniesieniu do orzeczenia o warunkowym umo-
rzeniu postępowania karnego (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 17
stycznia 2002 r., OSNKW 2002, z.3-4, poz. 25).
Agamma