P. Socha- Psychologia ateisty- zarys problemu i PRÓBA badanie emp. (Ew. zagadn 27)
Socha w tekście robi przegląd badan nad osobami niereligijnymi i dochodzi do wniosku, że jest ich niewiele. Dlatego sam postanowił ich przebadać, twierdząc, że osoby niereligijne będą się różnić między sobą:
· Cechami temperamentu
· Stylem poznawczym
· Poczuciem sensu życia
Kilka słów o wymienionych przez niego badaniach:
· Osoby niereligijne przedstawiane są w nich jako „ujemny biegun kontinuum religijności”, stawiane w opozycji do osób religijnych;
· W Polsce badania prowadzili: Prężyna i Chlewiński; niereligijność jako powiązana z deficytami osobowości;
· Podsumowanie badań Sochy: osoby niereligijne są bardziej podobne do religijnych, niż do niezdecydowanych; w obu grupach: wyższy poziom integracji osobowości, spójny system wartości, lepsze przystosowanie społeczne, odporność na frustrację; nastawienie prospołeczne: osoby religijne- allocentrycznie, niereligijne- socjocentrycznie;
· Na podstawie NEO FFI- osoby religijne są bardziej sumienne i odpowiedzialne; osoby niereligijne- bardziej niezależne emocjonalnie;
Problemem w badaniach jest klasyfikacja osób niereligijnych, czy są ateistami czy agnostykami? Czy ich brak wiary to spójny system przekonań (powody wewn.) czy tylko bunt wobec instytucji (powody zewn)?
Badania Sochy
Przede wszystkim podzielił niereligijnych na 4 kategorie:
· Ateista- osoba odrzucająca wiarę w Boga, aktywnie zwalczająca takie przekonanie (nie zawsze); czasem uznawany za radykalna formę religijności, z osobami religijnymi, paradoksalnie, ma pewien wspólny czynnik- wiarę- z tym, że ateista wierzy, że Boga nie ma, a osoba religijna- że jest;
· Agnostyk- twierdzi, że nie można dowieść istnienia, bądź nieistnienia Boga; świadoma decyzja zawieszenia wiary; ukształtowana, nie ma potrzeby poszukiwania prawd religijnych, nie odczuwa lęku egzystencjalnego;
· Wątpiący-niezdecydowany co do wiary w Boga, również zawiesił swoją wiarę, ale w tym przypadku towarzyszy temu lęk, potrzeba poszukiwania odpowiedzi na pytanie o prawdy religijne;
· Obojętny- kompletnie nie interesuje się tematem; może to wynikać z całkowitego zanegowania istnienia Boga albo wyparcia lęku spowodowanego potrzebą poznania prawdy, która nie może być zaspokojona;
Co badał Socha - A badał 3 zmienne.
1. Cechy temperamentu- na podstawie FCZ-KT Zawadzkiego i Strelaua; skupił się na reaktywności (wrażliwości na bodźce)i aktywności (poszukiwaniu stymulacji). Nadmierna wrażliwość jego zdaniem może prowadzić do potrzeby poznania ostatecznej prawdy. Wyższa aktywność może częściej pojawić się u agnostyków, niż u ateistów, bo Ci pierwsi są podobno niskoreaktywni (a reaktywność i aktywność są ujemnie skorelowane). Postawił taką hipotezę:
H1: W porównaniu z agnostykami i obojętnymi, ateistów i wątpiących cechuje: wyższy poziom reaktywności, a niższy- aktywności.
2. Cechy stylu poznawczego, w tym:
Potrzebę domknięcie poznawczego wg koncepcji Webstera i Kruglanskiego; wysoki poziom tej potrzeby to preferowanie porządku, harmonii, niezmienności, przewidywalności, łatwe podejmowanie decyzji, zamknięcie poznawcze i dyskomfort w obliczu wieloznaczności.
Dosłowny lub symboliczny sposób rozumienia j. religijnego (Hutsebaut). Po połączeniu tego z akceptacją lub wyłączaniem transcendencji, powstały 4 typy postaw wobec religii:
· Ortodoksja- dosłowność + włączanie transcendencji
· Wtórna naiwność- Symboliczność + włączanie transcendencji
· Zewnętrzna krytyka- dosłowność + wyłączanie transcendencji (ateiści, wiąże się z wysokim poz. potrzeby domknięcia)
· Relatywizm historyczny- symbolicznośc + wyłączanie transcendencji (agnostycy, niski poz. potrzeby domknięcia)
Dwie pierwsze postawy spotykane u osób religijnych, dwie ostatnie- niereligijnych.
Dla funkcjonowania jednostki bardziej istotny jest wymiar dosłowność-symbolicznoć. Dosłowni są bardziej konserwatywni kulturowo, uprzedzeni, dominujący, mają mniejszy poz. empatii.
Badał to: Skalą Potrzeby Poznawczego Domknięcia w adaptacji Kossowskiej i Sklą Przekonań Postkrytycznych Hutsebauta.. Hipotezy:
H2: Badani różnią się pod względem cech umysłu:
Poz. potrzeby domknięcia pozn jest wyższy u ateistów i agnostyków
Na wymiarze dosłowność- symboliczność: styl poznawczy ateistów jest bardziej dosłowny (Zewn krytyka); a agnostyków bardziej symboliczny (Relatywizm historyczny).
3. Poczucie sensu życia- jest istotnym elementem światopoglądu; kto się tym zajmował: Obuchowski, Popielski, Frankl; Potrzeba posiadanie tego sensu jest z nim powiązana, nie ważne, jakiego rodzaju to światopogląd. Zdaniem Sochy osoby niereligijne nie powinny mieć niższego tego poczucia od osób religijnych, chyba że traktują treści religijne w sposób dosłowny i mają wysoką potrzebę domknięcia- a więc u ateistów. Ostatnia hipoteza:
H3: Poz poczucia sensu życia jest istotnym korelatem światopoglądu. U osób niereligijnych nie różni się od norm dla szerszej zbiorowości.
Agnostycy mają wyższe poczucie sensu życia (bo symbolicznie rozumieją treści religijne i mają niską potrzebę domknięcia. Niby.)
Wyniki i wnioski z badań
33 osoby brały udział i właściwie nic z tego nie wyszło.
H1: nie potwierdziło się
H2: brak istotnych różnic (ale hipoteza się zgadza ateiści- Zewn krytyka, agnostycy- Relatywizm hist)
H3: też brak istotnych różnic
Można tylko mówić o tendencjach.
uspsychologia07