Zaratusztrianizm (Zoroastryzm)- najstarsza, wci�� istniej�ca religia monoteistyczna, za�o�ona przez Zaratusztr� ok. 1400-1200 r. p.n.e., w p�nocno-wschodnim Iranie. Religia ta wywodzi si� z pierwotnych wierze� lud�w indoeuropejskich, �yj�cych na terenach obecnego p�nocnego Iranu, zwanych mazdaizmem. Zaratusztrianizm by� religi� pa�stwow� w trzech kolejnych imperiach istniej�cych na terenie wsp�czesnego Iranu i Iraku � pa�stwie Achemenid�w, Seleucyd�w i imperium Part�w i mia� bardzo silny wp�yw na inne religie � hinduizm, judaizm i poprzez judaizm na chrze�cija�stwo i islam. Takie podstawowe zasady tych religii jak S�d Ostateczny, w�dr�wka duszy po �mierci do piek�a lub nieba, wiara w Diab�a, Ducha �wi�tego, filozoficzna konstrukcja Tr�jcy �wi�tej i nadej�cie Syna Bo�ego, s� w du�ym stopniu zapo�yczone z zaratusztrianizmu. Upadek pot�gi tej religii wi��e si� z ekspansj� islamu, jednak sam islam wzi�� z zaratusztrianizmu wiele idei, zw�aszcza w wersji szyickiej. Liczne grupy zaratusztrian, zwanych te� parsami, przetrwa�y w Iranie do czas�w wsp�czesnych i mia�y silne wp�ywy we w�adzach tego pa�stwa a� do czasu rewolucji ajatollaha Chomeiniego, kt�ry wymordowa� lub zmusi� do emigracji resztki spo�eczno�ci Pars�w Ira�skich. Religia ta obecnie utraci�a znaczenie i wyznaj� j� nieliczne, wymieraj�ce grupy (��cznie nie wi�cej ni� 250 000 ludzi), �yj�ce w Indiach (ok. 150 000), Iranie (ok. 40 000) oraz w USA i Wielkiej Brytanii.W ostatnich latach notuje si� spadek liczby wiernych (na rzecz bahaizmu i hinduizmu) oraz spadek aktywno�ci religijnej. �wi�t� ksi�g� zaratusztrian jest Awesta, kt�rej najwa�niejsz� cz�� tworz� Gaty, zgodnie z wierzeniami napisane przez samego Zaratusztr� (zobacz: j�zyk awestyjski). Teologia zaratusztrianizmu Przedstawiona tu teologia pochodzi z najstarszej wersji zaratusztrianizmu zawartej w Gatach. Ahura Mazda i Angra Mainju Ahura Mazda (Pan M�dro�ci) i jego przeciwie�stwo Angra Mainju (Z�y Duch) tworz� stale splecion� par�, kt�ra toczy z sob� bezustanny b�j o w�adz� nad �wiatem. Ahura Mazda jest jednak jedynym prawowitym Bogiem, za� Angra Mainju jest tylko jego negatywowym odbiciem, kt�re bez Ahury Mazdy nie mog�oby samodzielnie istnie�. Ahura Mazda, pozostaj�c jedno�ci�, posiada siedem emanacji, zwanych �wietlistymi Istotami, lub te� ��wi�t� Si�demk��, kt�re r�wnie� mo�na rozumie� jako nazwy podstawowych atrybut�w Ahury Mazdy i jednocze�nie podstawowych cn�t, kt�rymi powinien cechowa� si� ka�dy wyznawca: 1.Spenta Mainju � najwa�niejsza z nich � Duch �wi�ty, b�d�cy �podstawow� substancj�� Ahury Mazdy; 2.Wohu Manah � Dobra My�l; 3.Asza Wahiszta � Najlepsza Prawo��; 4.Armaiti � �wi�te Oddanie; 5.Chszatra Wairja � Panowanie nad po��daniem; 6.Haurwatat � Zdrowie; 7.Ameretat � D�ugie �ycie. Opr�cz tego Ahurze Ma�dzie pomagaj� Spenta Jaza � czyli ca�e grono �wi�tych, do kt�rych Zaratusztra zaliczy� wszystkich wa�niejszych bog�w z panteonu mazdaizmu, odbieraj�c im jednak atrybut bosko�ci i zr�wnuj�c ich ze �wi�tymi lud�mi dzia�aj�cymi po �mierci z za�wiat�w � najwa�niejszy z nich to Mitra, strzeg�cy bram nieba i wpuszczaj�cy tam tylko dusze dobrych ludzi. Angra Mainju nie posiada takich emanacji jak Ahura Mazda, posiada jednak korpus z�ych duch�w tzw. Dew�w, zwanych w wersji pahlawijskiej demonami, kt�re pomagaj� mu w dziele zniszczenia. Do kategorii Dew�w �wpadaj�� te� automatycznie wszystkie obce b�stwa z innych religii. Angra Maju by� w p�niejszej, pahlawijskiej wersji zaratusztrianizmu nazywany Arymanem, a Ahura Mazda- Ormuzdem. Akt Stworzenia i Trzy Epoki Ahura Mazda jest Bogiem, kt�ry stworzy� �wiat i wszystko, co w nim dobre. W pierwszym etapie Ahura Mazda poprzez swoje �wietliste Istoty stworzy� wszystko opr�cz ognia, co trwa�o siedem dni, po czym pozostawi� to w stanie bezcielesnym i wstrzyma� up�yw czasu aby odpocz��. By�a to pierwsza epoka �wiata. Wszystkie twory Ahury by�y w tym stanie doskonale statyczne i niezmienne � wszystko doskona�e i na swoim miejscu. Nast�pnie Ahura Mazda stworzy� ogie� i pu�ci� �wiat w ruch, uruchamiaj�c up�yw czasu i nadaj�c wszystkiemu cielesno��. Otworzy�o to drog� Angra Maju, kt�ry natychmiast zaatakowa� i skazi� wszystkie twory Ahury Mazdy. Zaatakowa� ziemi�, tworz�c pustyni�, zasoli� wod� w morzach, spowodowa� wi�dni�cie ro�lin i �mier� pierwszego cz�owieka, a na koniec �popsu�� nieskalan� czysto�� ognia, tworz�c dym. Od tego czasu zacz�a si� druga epoka � epoka �zmieszania� � walki dobra ze z�em, w kt�rej obecnie �yjemy. Pod koniec tej epoki nastanie czas s�du ostatecznego, kiedy to Ahura Mazda zst�pi osobi�cie naziemi�, oddzieli dobro od z�a i ustanowi z powrotem doskona�y porz�dek, jednak z zachowaniem czasu, ognia i cielesno�ci. Nastanie wtedy trzecia epoka, epoka Kr�lestwa Bo�ego na ziemi. �ycie po�miertne Dusze ludzi po �mierci trac� do dnia s�du ostatecznego swoj� cielesno�� i w�druj� przez �Most Dziel�cy� do piek�a, czy��ca lub nieba. Na mo�cie, u wr�t nieba, stoi Mitra, kt�ry dzier�y w swoich r�kach szale sprawiedliwo�ci, na kt�rych s� wa�one dobre i z�e uczynki, my�li i s�owa. Gdy dobro przewa�a nad z�em w �yciu danej duszy � trafia ona do nieba, gdzie mo�e spokojnie oczekiwa� na dzie� s�du ostatecznego, kiedy to z powrotem uzyska cielesno�� i wr�ci na ziemi�, aby powi�kszy� grono �sprawiedliwych�. Gdy z�o przewa�a nad dobrem � dusza jest str�cana do piek�a, z kt�rego ju� nigdy nie wyjdzie i b�dzie pod kontrol� Angra Maju cierpia�a niesko�czone m�ki. Gdy szale si� doskonale r�wnowa�� � dusza trafia do krainy umar�ych, staj�c si� szarym cieniem, nie mog�cym czu� rado�ci ani smutku. Mesjanizm Sama idea nadej�cia mesjasza jest tylko w Gatach zasygnalizowana, dopiero w dalszych cz�ciach Awesty zostaje rozwini�ta. W tzw. Starej Awe�cie opisana jest koncepcja, wg kt�rej Zaratusztra nie umar� �mierci� naturaln�, lecz �wiadomie zanurzy� si� w wodach jeziora w Pamirze. Bezpo�rednio przed dniem S�du Ostatecznego do jeziora tego ma wej�� dziewica, zosta� cudownie zap�odniona nasieniem Zaratusztry i urodzi� Saoszjanta, czyli mesjasza, kt�ry poprowadzi zast�py sprawiedliwych do ostatecznej walki ze z�em.W tzw. nowej Awe�cie, napisanej ok. 630 r. p.n.e., zwanej te� Awest� Pahlawijsk�, b�d�c� niedok�adnym i przeinaczonym t�umaczeniem starej Awesty, fragment opisuj�cy nadej�cie mesjasza zosta� �przerobiony�. W wersji Pahlawijskiej dziewica ma by� zap�odniona Duchem �wi�tym i urodzi� syna samego Ahury Mazdy, kt�ry b�dzie jednocze�nie cz�owiekiem i kolejn�, �sm� Istot� �wietlist�. Etyka i obyczaje zaratusztrian Etyka zaratusztria�ska jest zbli�ona do etyki chrze�cija�skiej. Cz�owiek jest dzie�em Ahury Mazdy, ma jednak woln� wol� i mo�e zdradzi� swojego stw�rc�, staj�c po stronie si� z�a.Z natury cz�owiek jest jednak dobry i jego powo�aniem jest stan�� do walki ze z�em w szeregach poplecznik�w Ahury Mazdy. <�r�d�o:www.bialczynski.wordpress.com>
Tangerion