Sienkiewicz - Stary sługa(1).pdf - Literatura piekna - karo432

Aby rozpocząć lekturę,

kliknij na taki przycisk ,

który da ci pełny dostęp do spisu treści książki.

Jeśli chcesz połączyć się z Portem Wydawniczym

LITERATURA.NET.PL

kliknij na logo poniżej.

HENRYK SIENKIEWICZ

STARY SŁUGA

WYDAWNICTWO TOWER PRESS

GDAŃSK 2002

Obok starych ekonomów, karbowych i leśników drugim typem niknącym coraz bardziej z

powierzchni ziemi jest stary sługa. Pamiętam, za czasów mego dzieciństwa służył u rodziców

moich jeden z tych mamutów, po których wkrótce tylko kości na starych cmentarzyskach, w

pokładach grubo zasypanych niepamięcią, od czasu do czasu będą badacze odgrzebywali.

Nazywał się Mikołaj Suchowolski, był zaś szlachcicem ze wsi szlacheckiej Suchej Woli,

którą często w gawędach swych wspominał. Ojciec mój odziedziczył go po śp. rodzicu

swoim, przy którym za czasów napoleońskich wojen był ordynansem. Kiedy w służbę do

dziada mojego nastał, sam nie pamiętał ściśle, a zapytany o datę, zażywał tabaki i

odpowiadał:

– Ta byłem jeszcze gołowąsem, a i pan pułkownik, Panie świeć nad jego duszą, jeszcze

koszulę w zębach nosił.

W domu rodziców moich pełnił najrozmaitsze obowiązki: był kredencerzem, lokajem;

latem w roli ekonoma chodził do żniwa, zimą do młocarni, posiadał klucze od składu

wódczanego, od piwnic, od lamusu; nakręcał zegary, ale przede wszystkim zrzędził.

Człowieka tego nie pamiętam inaczej, jak mruczącego. Mruczał na ojca mego, na matkę; ja

bałem się go jak ognia, choć go lubiłem; w kuchni wyrabiał brewerie z kucharzem;

chłopaków kredensowych ciągnął za uszy po całym domu i nigdy z niczego nie był kontent.

Kiedy zaprószył głowę, co stale zdarzało się co tydzień, omijali go wszyscy, nie dlatego, żeby

pozwalał sobie robić burdy z panem lub panią, ale że jak się do kogo przyczepił, to chodził za

nim choćby przez cały dzień, kawęcząc i gderając bez końca. W czasie obiadu stawał za

krzesłem ojca i choć sam nie posługiwał, ale doglądał posługującego chłopca i zatruwał mu

życie ze szczególniejszą pasją.

– Oglądaj się, oglądaj – mruczał – to ja ci się obejrzę. Patrzcie go! nie może duchem

usługiwać, tylko będzie nogami włóczył jak stara krowa w marszu. Obejrzyj się jeszcze raz.

On nie słyszy, że go pan woła. Zmień pani talerz. Czego gębę otwierasz? co? Widzisz go!

przypatrzcie mu się!

Do rozmowy prowadzonej przy stole stale się wtrącał i stale był wszystkiemu przeciwny.

Nieraz, bywało, ojciec odwrócił się przy stole i mówi:

– Mikołaj powie po obiedzie Mateuszowi, żeby założył konie: pojedziemy tam a tam.

A Mikołaj:

– Jechać? dlaczego nie jechać. Oj jej! Abo to konie nie od tego. A niech-ta koniska nogi

połamią na takiej drodze. Jak z wizytą, to z wizytą. Przecie państwu wolno. Czy ja bronię? Ja

nie bronię. Czemu nie! I obrachunek może poczekać, i młocka może poczekać. Wizyta

pilniejsza.

– Utrapienie z tym Mikołajem! – wykrzyknął, bywało czasem, zniecierpliwiony mój

ojciec.

A Mikołaj znowu:

– Czy ja powiadam, żem nie głupi. Ja wiem, że ja głupi. Ekonom pojechał na zaloty do

księżej gospodyni z Niewodowa, a państwo by nie mieli jechać na wizytę. Albo to wizyta

gorsza od księżej gospodyni? Wolno słudze, wolno i panu.

I tak szło już w kółko bez sposobu zatrzymania starego marudy.

My, to jest ja i brat młodszy mój, baliśmy się go, jak wspomniałem, prawie więcej niż

naszego guwernera, księdza Ludwika, a z pewnością więcej niż obojga rodziców. Dla sióstr

był grzeczniejszy. Mawiał każdej „panienka”, choć były młodsze, ale nas tykał bez ceremonii.

Dla mnie jednak miał on szczególniejszy urok: oto nosił zawsze kapiszony w kieszeni..

Nieraz, bywało, po lekcjach wchodzę nieśmiało do kredensu, uśmiecham się, jak mogę,

najgrzeczniej, przymilam jak najuprzejmiej i nieśmiało mówię:

– Mikołaju! Dzień dobry Mikołajowi. Czy Mikołaj będzie dziś czyścił broń?

– Czego Henryś tu chce? Ścierkę przypaszę, i basta.

A potem, przedrzeźniając mnie, mówił:

– Mikołaju! Mikołaju! Jak chodzi o pistony, to Mikołaj dobry, a nie, to niech go wilcy

zjedzą. Lepiej byś się uczył. Strzelaniem rozumu nie nabierzesz.

– Ja już skończyłem lekcje – odpowiadam na wpół z płaczem.

– Skończył lekcje. Hę! skończył. Uczy się, uczy, a głowa jak pusty tornister. Nie dam, i

kwita. (To mówiąc szukał już po kieszeniach.) Jeszcze mu kiedy piston w oko wpadnie i

będzie na Mikołaja. Kto winien? Mikołaj. Kto dał strzelać? Mikołaj.

Tak gderząc szedł do pokoju ojca, zdejmował pistolety, przedmuchiwał je, zapewniał

jeszcze sto razy, że się to wszystko na licha nie zdało; potem zapalał świecę, nakładał piston

na panewkę i dawał mi mierzyć, a wtedy nieraz jeszcze miałem ciężki krzyż do zniesienia.

– Jak on to ten pistolet trzyma – mówił – jak cyrulik s...gę. Gdzie tobie świece gasić? –

chyba jak dziadowi w kościele! Na księdza ci iść, zdrowaśki odmawiać, ale nie być

żołnierzem.

Swoją drogą, uczył nas swego dawnego wojennego rzemiosła. Częstokroć po obiedzie, ja i

mój brat uczyliśmy się maszerować pod jego okiem, a z nami razem maszerował i ksiądz

Ludwik, który to robił bardzo śmiesznie.

Wtedy Mikołaj poglądał na niego spod oka, a potem, choć jego jednego najwięcej bał się i

szanował, nie mógł przecie wytrzymać i mówił:

– E! kiedy to jegomość akurat tak maszeruje jak stara krowa.

Ja, jako najstarszy, najbardziej byłem pod jego komendą, najwięcej też cierpiałem. Swoją

drogą, stary Mikołaisko, gdy oddawano mnie do szkół, buczał tak, jakby się największe

nieszczęście wydarzyło. Opowiadali mi rodzice, że potem jeszcze bardziej stetryczał i nudził

ich ze dwa tygodnie.

– Wzięli dziecko i wywieźli – mówił. – A niechta umrze! Uu! u! A jemu po co szkoły. A

bo to on nie dziedzic. Po łacinie się będzie uczył? Na Salomona chcą go wykierować. Co to

za rozpusta! Pojechało dziecko i pojechało, a ty stary łaź po kątach i szukaj, czegoś nie zgubił.

Na licha się to zdało.

Pamiętam, gdym pierwszy raz przyjechał na święta, spali wszyscy jeszcze w domu. Jakoś

dopiero dniało: ranek był zimowy, śnieżny. Ciszę przerywało skrzypienie żurawia od studni

na folwarku i szczekanie psów. Okiennice w domu były pozamykane, tylko okna w kuchni

gorzały jasnym światłem, barwiącym na różowo śnieg leżący pod przyzbą. Zajeżdżam tedy

smutny, zmartwiony i ze strachem w duszy, bo pierwszą cenzurę miałem wcale

nieszczególną. Ot po prostu, nimem się opatrzył, nim przywykłem do rutyny i karności

szkolnej, nie umiałem sobie dać rady. Bałem się więc ojca, bałem się surowej, milczącej miny

księdza Ludwika, który mnie przywiózł z Warszawy. Znikąd tedy otuchy, aż tu patrzę,

otwierają się drzwi od kuchni i stary Mikołaj, z nosem zaczerwienionym od zimna, brnie po

śniegu z garnuszkami dymiącej śmietanki na tacy.

Gdy mnie zobaczył, „Paniczku złoty, najdroższy!” jak krzyknie i stawiając szybko tackę,

przewraca oba garnuszki, łapie mnie za szyję i poczyna ściskać i całować. Odtąd zawsze mnie

już tytułował paniczem.

Swoją drogą, przez całe dwa tygodnie nie mógł potem darować mi tej śmietanki.

– Człowiek niósł sobie spokojnie śmietankę – mówił – a on zajeżdża. Akurat sobie czas

wybrał... itd.

Ojciec chciał, a przynajmniej obiecywał mi dać w skórę za dwa mierne z kaligrafii i z

niemieckiego, jakie z sobą przyniosłem; ale z jednej strony moje łzy i przyrzeczenia poprawy,

z drugiej interwencja mojej słodkiej matki, a na koniec awantury, jakie wyrabiał Mikołaj,

Sienkiewicz - Stary sługa(1).pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: