Extremitas superior
(J.W.)
Rozwój kończyn. Zawiązki kończyn uwidaczniają się w 5 tygodniu jako wybrzuszenia ściany tułowia, okolicy brzuszno-bocznej. Początkowo takie wybrzuszenie składa się z mezenchymalnego rdzenia (wywodzącego się z blaszki ściennej mezodermy bocznej, która wytworzy kości i tkankę łączną kończyn) okrytego warstwą nabłonka ektodermalnego. Na wierzchołku zawiązka kończyny ektoderma ta ulega pogrubieniu tworząc grzebień szczytowy. Ektodermalne komórki działają indukcyjnie na leżącą pod nią mezenchymę. Mezenchyma przylegająca do grzebienia szczytowego ektodermy składa się z niezróżnicowanych, szybko proliferujących komórek, natomiast z dala od grzebienia różnicuje się na komórki chrzęstne i mięśniowe.
U 6-tygodniowego płodu końcowe części zawiązków ulegają spłaszczeniu, tzw. płytki (dłoń
i stopa), są oddzielone od części dośrodkowej kolistym przewężeniem. Później powstają kolejne przewężenia, dzielące część dośrodkową na dwa segmenty (ramię
i przedramię, oraz udo i podudzie). Palce rąk i stóp pojawiają się gdy nastąpi obumarcie komórek grzebienia szczytowego w 5-ciu miejscach i płytka się podzieli. Dalsze różnicowanie zależy od wzrostu palców pod wpływem 5 segmentów ektodermalnych grzebienia, kondensacji mezenchymy i wytworzenia chrzęstnych promieni palczastych oraz martwej tkanki między nimi. Wykształcenie kończyn dolnych jest o 1-2 dni opóźnione w stosunku do górnych.
W 7 tygodniu kończyny obracają się w przeciwległych kierunkach : górne o 90 stopni bocznie (prostowniki znajdują się z boku i tyłu, kciuki leżą dobocznie ), dolne obracają się o 90 stopni przyśrodkowo (prostowniki znajdują się z przodu, paluch leży dośrodkowo).
Po ustaleniu kształtu kończyny mezenchyma ulega zagęszczeniu i już w 6-tym tygodniu można stwierdzić obecność modelu chrzęstnego.
Mięśnie łączące wolną kończynę górną lub jej obręcz z tułowiem możemy podzielić na kilka grup.
1. Mięśnie powierzchowne klatki piersiowej :
a). musculus pectoralis major (m. piersiowy większy) - składa się z trzech części. Część obojczykowa przyczepia się do przyśrodkowej połowy obojczyka; część mostkowo-żebrowa przyczepia się na błonie przedniej mostka i do chrząstek żeber I-VI; część brzuszna dochodzi do blaszki przedniej pochewki m. prostego brzucha. Przyczep końcowy leży na crista tuberculi majoris humeri (grzebieniu guzka większego kości ramiennej). Czynność : przywodzi, zgina
i obraca do wewnątrz w stawie ramiennym; opuszcza podniesione ramię; pociąga łopatkę do przodu; jest także dodatkowym mięśniem wdechowym. Unerwienie : nervi thoracici anteriores (medialis et lateralis).
Część obojczykowa jest oddzielona od mostkowo-żebrowej przez rowek międzypiersiowy (sulcus interpectoralis). Brzeg dolny mięśnia tworzy tzw. fałd pachowy przedni. Brzeg górny mięśnia jest oddzielony od brzegu przyśrodkowego mięśnia naramiennego przez sulcus deltoideopectoralis (rowek naramienno-piersiowy), który ku górze kończy się poniżej obojczyka trójkątem naramienno-piersiowym (trigonum deltoideopectorale). W zawartości trójkąta znajdujemy :
- końcowy odcinek vena cephalica (która przebija fascia clavipectoralis - powięź obojczykowo-piersiową i uchodzi do vena axillaris lub subclavia).
- towarzyszące żyle naczynia chłonne powierzchowne
- arteria thoracoacromialis wraz z gałęziami (r. acromialis, r. deltoideus, r. clavicularis,
rr. pectorales).
- nervi thoracici anteriores
- tkanka tłuszczowa i łączna.
b). musculus pectoralis minor (m. piersiowy mniejszy) - przyczepia się do żeber kostnych
II - V oraz do wyrostka kruczego łopatki. (nie działa na staw ramienny !!!). Czynność :
obniża i przywodzi obręcz kończyny górnej; obraca łopatkę obniżając panewkę; jest dodatkowym mięśniem wdechowym. Unerwienie : nervi thoracici anteriores (w zasadzie medialis).
c). musculus serratus anterior (m. zębaty przedni) - posiada 10 zębów przyczepiających się do 9 górnych żeber i do brzegu przyśrodkowego łopatki. Składa się z 3 części : górna przyczepia się do żeber I i II, środkowa do żeber II i III, dolna do żeber od IV do IX.
Czynność : przesuwa obręcz do przodu i w dół ; współpracuje z mięśniem czworobocznym odwodząc ramię do poziomu; przyciska łopatkę do klatki piersiowej; jest pomocniczym mięśniem wdechowym. Unerwienie : nerw piersiowy długi (nervus thoracicus longus).
d). musculus subclavius (m. podobojczykowy) - przyczepia się do powierzchni górnej I żebra, bocznie od przyczepu ligamentum costoclaviculare oraz do powierzchni dolnej końca barkowego obojczyka. Czynność : obniża obojczyk, poszerza światło żyły podobojczykowej (dzięki połączeniu z przydanką żyły). Unerwienie : n. subclavius (nerw podobojczykowy).
2. Mięśnie powierzchowne grzbietu :
a). musculus trapezius (m. czworoboczny) - przyczepia się do przyśrodkowej części kresy karkowej górnej i guzowatości potylicznej zewnętrznej, do ligamentum nuchae, wyrostków kolczystych C7 i Th1-12 oraz do ligamentum supraspinatum. Włókna górne (część zstępująca) dochodzą do końca barkowego obojczyka; środkowe (część poprzeczna) do wyrostka barkowego i grzebienia łopatki; dolne (część wstępująca) przechodzą nad trigonum spinae ( trójkątem grzebienia) i dochodzą do części przyśrodkowej górnej powierzchni grzebienia łopatki. Czynność : część górna dźwiga bark ku górze (powątpiewanie), zgina kręgosłup szyjny do tyłu. Część dolna opuszcza bark, lub podnosi tułów do góry. Części górna i dolna podnoszą ramię ponad poziom. Cały mięsień cofa barki, zbliżając łopatki. Unerwienie :
gałąź zewnętrzna nerwu dodatkowego (XI nerw czaszkowy) oraz ramus trapezius ze splotu szyjnego.
b). musculus latissimus dorsi (m.najszerszy grzbietu) - przyczepia się do wyrostków kolczystych Th5 lub Th6 do Th12, L1-5 i crista sacralis mediana, do tylnej 1/3 wargi zewnętrznej grzebienia biodrowego, do powierzchni zewnętrznej IX lub X-XII żebra, wchodząc między pasma m. skośnego brzucha zewnętrznego oraz do dolnego kąta łopatki. Przyczep dalszy znajduje się na grzebieniu guzka mniejszego kości ramiennej. Czynność : przywodzi ramię, zgina, obraca do wewnątrz. Unerwienie : nervus thoracodorsalis (nerw piersiowo-grzbietowy).
c). musculus rhomboideus ( m. czworokątny) - przyczepia się do dolnego odcinka lig. nuchae, wyrostków kolczystych C6-7, Th1-4 i do lig. supraspinatum, do brzegu przyśrodkowego łopatki (na przestrzeni od trigonum spinae do dolnego kąta). Miedzy pęczkami piersiowymi i szyjnymi znajduje się szczelina dzieląca mięsień na m. rhomboideus major et minor. Czynność : pociąga łopatkę do góry i przyśrodkowo. Unerwienie : nervus dorsalis scapulae (nerw grzbietowy łopatki).
d). musculus levator scapulae (m. dźwigacz łopatki) - przyczepia się do wyrostków poprzecznych C1-4 i do brzegu przyśrodkowego łopatki (na odcinku od kąta górnego do trigonum spinae). Czynność : zgina kręgosłup szyjny do boku, przy obustronnym skurczu zgina kręgosłup szyjny ku tyłowi, pociąga łopatkę do góry i przyśrodkowo. Unerwienie : nervus dorsalis scapulae oraz gałęzie ze splotu szyjnego.
3. Mięśnie obręczy barkowej.
a). musculus deltoideus (m. naramienny) - przyczepia się do końca barkowego obojczyka, wyrostka barkowego łopatki i dolnej powierzchni grzebienia łopatki oraz do guzowatości naramiennej. Czynność : część barkowa zgina i odwodzi w stawie ramiennym; część obojczykowa obraca do wewnątrz i przywodzi oraz zgina; część grzbietowa obraca na zewnątrz
i prostuje. Unerwienie : nervus axillaris (nerw pachowy).
b). musculus supraspinatus (m. nadgrzebieniowy) - przyczepia się do dołu nadgrzebieniowego i do guzka większego kości ramiennej i do torebki stawowej. Czynność :
odwodzi, obraca na zewnątrz, zgina w stawie ramiennym. Unerwienie : nervus suprascapularis (nerw nadłopatkowy).
c). musculus infraspinatus ( m. podgrzebieniowy) - przyczepia się do 2/3 przyśrodkowych dołu podgrzebieniowego i do guzka większego kości ramiennej. Czynność : obraca na zewnątrz, odwodzi i zgina staw ramienny. Unerwienie : nervus suprascapularis (nerw nadłopatkowy).
d). musculus teres minor (m. obły mniejszy) - przyczepia się na powierzchni grzbietowej brzegu bocznego łopatki i do guzka większego kości ramiennej. Czynność : obraca na zewnątrz w stawie ramiennym. Unerwienie : nervus axillaris (nerw pachowy).
e). musculus teres major (m. obły większy) - przyczepia się na powierzchni grzbietowej dolnego kąta łopatki i do grzebienia guzka mniejszego kości ramiennej. Czynność : przywodzi
i obraca na zewnątrz w stawie ramiennym. Unerwienie : nervi infrascapulares (nn. podłopatkowe).
FOSSA AXILLARIS
Dół pachowy ma kształt czworościennej piramidy, zaopatrzonej w szczyt i podstawę.
Ograniczenia : od przodu - musculus pectoralis major et minor (m. piersiowy większy
i mniejszy).
od tyłu - musculus latissimus dorsi (m. najszerszy grzbietu), musculus teres major (m. obły większy), musculus subscapularis (m. podłopatkowy).
od boku - caput breve musculi bicipitis brachii (głowa krótka m. dwugłowego ramienia), collum chirurgicum humeri (szyjka chirurgiczna k. ramiennej).
przyśrodkowo - musculus serratus anterior (m. zębaty przedni).
od dołu - skóra, tkanka podskórna, powięź pachowa (przedłużenie fascia clavipectoralis).
Zawartość : - arteria axillaris z rozgałęzieniami
- vena axillaris z dopływami
- naczynia chłonne
- pęczki części podobojczykowej splotu ramiennego
- węzły chłonne pachowe
- wiotka tkanka łączna
- tkanka tłuszczowa
Dół pachowy łączy się z okolicą podłopatkową poprzez foramen quadrilaterum (otwór czworoboczny) i foramen trilaterum (otwór trójkątny).
Foramen quadrilaterum jest ograniczony : - od dołu : musculus teres major (m. obły większy)
- od góry : musculus teres minor ( m. obły mniejszy)
- przyśrodkowo : caput longum musculi tricipitis brachii (głowa długa mięśnia trójgłowego ramienia)
- bocznie : collum chirurgicum humeri (szyjka chirurgiczna k. ramiennej)
Zawartość : - nervus axillaris (nerw pachowy)
- arteria circumflexa humeri posterior (tętnica okalająca ramię tylna)
- 2 żyły towarzyszące
Foramen trilaterum jest ograniczony : - od dołu : musculus teres major (m. obły większy)
- od góry : musculus teres minor (m. obły mniejszy)
- bocznie : caput longum musculi tricipitis brachii (głowa długa m. trójgłowego ramienia)
Zawartość : - arteria circumflexa scapulae (tętnica okalająca łopatkę)
Dół pachowy w kierunku wolnej kończyny górnej przedłuża się w postaci sulcus bicipitalis brachii medialis (rowek przyśrodkowy mięśnia dwugłowego ramienia).
Ograniczenia : - od tyłu : caput mediale et longum musculi tricipitis brachii (głowa przyśrodkowa i długa mięśnia trójgłowego ramienia)
- od przodu : musculus coracobrachialis (mięsień kruczoramienny),
caput breve musculi bicipitis brachii (głowa krótka mięśnia dwugłowego ramienia)
Zawartość : napowięziowo - w górnej części - nervus cutaneus brachii medialis (nerw skórny przyśrodkowy ramienia)
- w dolnej części - vena basilica (żyła odłokciowa) wraz
z towarzyszącymi naczyniami chłonnymi powierzchownymi
- węzły chłonne łokciowe powierzchowne
- nervus cutaneus antebrachii medialis (nerw skórny ...
kajfaszyst