czteryszlachetneprawdy.pdf

CZTERYSZLACHETNEPRAWDY ( catv¯ary¯aryasaty¯ani ,pali: catt¯ariariya-

-sacc¯ani )—formułaﬁlozoﬁibuddyjskiejujmuj¡ca4prawdymy±libuddyjskiej,

nauczaj¡ceo:»yciujakoocierpieniu(duh . kha,p¯ali:dukkha);powstawaniu

(samudaya)cierpienia;kresie,czyliustaniu(nirodha)cierpienia;drodze(m¯arga,

p¯ali:magga)wiod¡cejdoustaniacierpienia.

Cz.sz.p.stanowi¡matryc¦ﬁlozoﬁibuddyjskiej,wyznaczaj¡najogólniej-

sz¡jejstruktur¦,wktórejka»daszczegółowakoncepcjaznajdujeswojemiejsce.

Stanowi¡pocz¡tekmy±libuddyjskiej—odnichrozpoczynasi¦wszelkienaucza-

nie—orazjejzwie«czenie—rozpoznaniecz.sz.p.oznaczauzyskaniewyzwole-

niazsa˙ms¯ary.Cz.sz.p.stanowi¡tre±¢pierwszegokazaniaBuddy,zw. Kazaniem

owprawieniuwruchkołaprawa (p¯ali: Dhamma-cakka-ppavattana-sutta ),zachowa-

negom.in.w Vin¯ayapit . ace ( Mah¯avagga , Wielkizbiór [ reguł ],I6)orazw Suttapit . ace

( Sa˙myuttanik¯aya , Zbiórpowi¡zanychkaza« ,V421).Buddamiałjewygłosi¢do

pi¦ciudawnychswoichtowarzyszywParkuGazeli,wokolicyV¯ar¯an . as¯ı.

Szlachetnaprawdaocierpieniugłosi,»e»yciejestcierpieniem.Tradycyjnie

wyró»niasi¦3aspektycierpienia:cierpieniewzwykłymtegosłowaznaczeniu

(p¯ali:dukkha-dukkha),dotyczywszelkichpotoczniekojarzonychzcierpieniem

stanówﬁzycznychiumysłowych;zwi¡zanezezmian¡(p¯ali:viparin . ¯ama-duk-

kha),dotyczyuczuciabrakuzadowolenia,powstaj¡cegowwynikuustaniasta-

nówprzyjemnych,po»¡danych;zwi¡zanezistnieniemwstanachuwarunko-

wanych(p¯ali:sa˙nkh¯ara-dukkha),dotyczycało±ciludzkiejegzystencji.Zgodnie

znauk¡Buddy,wszelkieludzkiestanyistnienias¡uwarunkowane.Nieistnieje

»adentrwałybyt,azwł.nieistniejetrwałaja¹«,którabyłabyobdarzonatrwał¡

szcz¦±liwo±ci¡.Wszystkopodlegazmianie.Zmianajednakrodzicierpienie.Tak

wi¦czgodnieztrzecimaspektem,cierpieniewpisanejestwsam¡konstytucj¦

±wiata,stanowinieusuwaln¡cech¦ludzkiegosposobuistnieniaw±wiecie.

Szlachetnaprawdaopowstaniucierpieniastwierdza,i»cierpieniejestrów-

nie»stanemuwarunkowanymorazidentyﬁkujebezpo±redni¡przyczyn¦cier-

pieniajako»¡dz¦,pragnienie(tr . s . n . a,p¯ali:tan . h¯a).¡dzatak»ejestniesamoist-

na,odsyładoniewiedzy(avidya,p¯ali:avijj¯a).Ostatecznieprawdaopowstawa-

niucierpieniazostajerozpisanana12ogniwzwi¡zkuprzyczynowo-skutkowego

(prat¯ıtya-samutp¯ada,p¯ali:paticca-samupp¯ada).Pierwszedwieprawdyujmuj¡

buddyjsk¡ontologi¦.Jednaodpowiadanapytanieoto,cojestidajeogóln¡

tegocharakterystyk¦.Drugarozwijaodpowied¹napytanie,jakistniejeto,co

jestiwskazujenawzajemnewarunkowaniesi¦rzeczy.

Wrazzprawd¡oustaniucierpieniawst¦pujemynaobszarbuddyjskiejsote-

riologii.Prawdataoznajmia,»eistniejemo»liwo±¢wykroczeniapozapowszech-

newarunkowanie,istniejebowiemwyzwoleniezestanuuwarunkowanego,wy-

ga±ni¦ciewarunkowania(nirv¯an . a,p¯ali:nibb¯ana).

Drogadoustaniacierpieniazostajenakre±lonawprawdzieczwartej.

Zwiesi¦j¡szlachetn¡o±miorak¡±cie»k¡,gdy»składasi¦zo±miuczłonów:

1)wła±ciwegopogl¡du;2)wła±ciwejintencji;3)wła±ciwejmowy;4)wła±ciwego

działania;5)wła±ciwegosposobu»ycia;6)wła±ciwegowysiłku;7)wła±ciwej

uwa»no±ci;8)wła±ciwegoskupienia.Zwyczajowo±cie»k¦t¦dzielisi¦na3grupy

sprawno±ci.Członypierwszyidrugitworz¡m¡dro±¢(prajña,p¯ali:paññ¯a),

kolejne3składaj¡si¦namoralno±¢(±¯ıla,p¯ali:s¯ıla),aczłonyszósty,siódmy

iósmynaskupienie(sam¯adhi).cie»katajest±cie»k¡±rodkow¡(sanskr.

madhyam¯apratipad,p¯ali:majjhim¯apat . ipad¯a),gdy»unika¢maskrajno±ci

PEF—©CopyrightbyPolskieTowarzystwoTomaszazAkwinu 1

czteryszlachetneprawdy

zarównoascezy,jakihedonizmu.Nale»ypami¦ta¢,»ekolejneczłonynies¡

stopniami±cie»ki.Powinnyby¢realizowanejednocze±nie.

Tradycjabuddyjskaprzyrównujecz.sz.p.doschematupost¦powaniame-

dycznego:diagnoza,przyczynachoroby,stanzdrowia,±rodkizaradcze—aBud-

d¦dodoskonałegolekarza.Natejpodstawiewysuwanoniegdy±weuropejskiej

buddologiitez¦,»eschematcz.sz.p.wywodzisi¦zeschematumedycznego.

W±wietlenajnowszychbada«tezatajednakwydajesi¦nieuzasadniona.

Bibliograﬁa: H.Oldenberg, Buddha.SeinLeben,seineLehre,seineGemeinde ,B1881,St

1959 13 ( ycie,nauczanieiwspólnotaBuddy ,Kr1994);E.Frauwallner, Geschichtederindischen

Philosophie ,I,Sa1953( Historiaﬁlozoﬁiindyjskiej ,Wwa1990,I198–223);W.Rahula, Whatthe

BuddhaTaught ,Bedford1959,Ox1997;A.Govinda, ThePsychologicalAttitudeofEarlyBuddhist

PhilosophyandItsSystematicRepresentationAccordingtoAbhidhammaTradition ,Lo1961,Delhi1991;

F.Tokarz, Zﬁlozoﬁiindyjskiej.Kwestiewybrane ,Lb1974,1990 2 ,I106–126;M.Mejor, Buddyzm ,

Wwa1980,65–79,245–249;M.St.Zi¦ba, Buddyjskadoktrynazbawienia ,ZeszytyStudenckiego

KołaOrientalistycznegowLublinie7(1981),11–16;A.Wezler, OntheQuadrupleDivisionof

theYoga±¯astra,theCaturvy¯uhatvaoftheCikits¯a±¯astraandthe„FourNobleTruths”oftheBuddha ,

IndologicaTauriniensia12(1984),289–337;A.Verdu, EarlyBuddhistPhilosophyintheLightof

theFourNobleTruths ,Delhi1985;D.Keown, Buddhism ,Ox1996( Buddyzm ,Wwa1997,58–71);

T.NhatHanh, TheHeartofBudda’sTeaching ,Be1998;C.S.Anderson, PainandItsEnding.The

FourNobleTruthsintheTheravadaBuddhistCanon ,Richmond1999.

KrzysztofJakubczak

czteryszlachetneprawdy

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: