odpowiedzi.doc

1.1 Epos homerycki i jego tradycje w literaturze polskiej.

Homer - twórca najstarszych dzieł epickich Iliada i Odyseja. Żył na przełomie IX i VIII w. p. n. e. i pochodził z Azji Mniejszej, a o jego ród "spierało się siedem miast". Homer to imię znaczeniowe, a w tłumaczeniu oznacza "ślepiec" i "poeta". Poeta ten uznawany jest za twórcę Eposu, będącego gatunkiem epickim, wierszowanym, który opowiada w podniosłym stylu dzieje mitycznych lub historycznych bohaterów na tle przełomowych wydarzeń.

Iliada - utwór epicki pisany heksametrem, podzielony na 24 księgi (pieśni). Jest poematem wojennym eksponującym sceny batalistyczne. Opowiada o kilku epizodach związanych z wojną trojańską. Między innymi przedstawiony jest w nim spór Achillesa z Agamemnonem i jego konsekwencje. Utwór jest bardzo realistyczny i symetryczny. Jest też jakby wstępem do drugiego eposu Homera - Odyseji. Jest to historia 10-letniej tułaczki Odysa, wracający spod Troi do domu, do Itaki. W przeciwieństwie do Iliady ten utwór jest raczej poematem baśniowo-przygodowym. Odyseusz i jego wędrówki odczytywane są jako metafora ludzkiego życia, a bohater staje się archetypem wędrowca. Jego podróż wykorzystana została w wielu utworach literackich, jak chociażby w powieści Jamesa Joyca Ulisses.

Cechy eposu homeryckiego:

·         poemat rozpoczyna się inwokacją (Iliada - do muz z prośbą o natchnienie)

·         obiektywna narracja i dystans wobec wydarzeń, narrator wszechwiedzący

·         podniosły styl wykorzystany do opisu ważnych wydarzeń

·         szczegółowość i realizm w opisach

·         dwa plany wydarzeń: realistyczny i fantastyczny, ale bez ich wyraźnego podziału

·         rozbudowanie porównań, zabieg retardycji (podnieść napięcie), zmienna forma podawcza, przenośnie, epitety, onomatopeje (barwność języka)

·         heksametr, daje efekt rytmiczności (sześć stóp metrycznych)

·         idealizacja, hiperbolizacja bohaterów

Eposy rycerskie - opowiadania o czynach bohaterskich, sławiły męstwo, wierność, oddanie królowi, ojczyźnie, religii:

·         "O królu Arturze"

·         "Pieśń o czynach"

·         "Pieśń o Rolandzie"

·         "Pieśń o Cydzie"

W późniejszych epokach odchodziło się od tradycyjnego eposu, a zajęto się gatunkami przez niego wykształconymi: opowiadania, opisy, powieści.

W Polsce epos pojawił się w Baroku, podejmował on tematy tamtych czasów, wydarzenia historyczne i religijne: Władysław IV Twardowskiego, Oblężenie Jasnej Góry, Transakcja wojny chocimskiej Potockiej (inwokacja, sceny batalistyczne, realizm, patetyzm stylu). W Oświeceniu próbowano zajmować sie eposem lecz stracił on swą popularność. Potem był czas eposu romantycznego, lecz był on odmiennym gatunkiem, gdyż łączył się z innymi gatunkami. "Pan Tadeusz" - opisy, inwokacja, ważny moment dziejowy, narrator, walki. Pewne cechy eposu zachowała powieść, która obrazuje losy całych grup społecznych ("Nad Niemnem", "Chłopi", "Noce i dnie").

1.2 Jednostka, ojczyzna, zbiorowość w epoce romantyzmu.

Jednym z najbardziej charakterystycznych haseł dla epoki romantyzmu jest mesjanizm.

Mesjanizm ( od słowa "Mesjasz" ) to filozoficzna koncepcja historiozoticzna, przypisująca jednostkom lub narodom szczególne posłannictwo wobec ludzkości. Jednostka - mesjasz wybrana jest, by poświęcić siebie dla idei wyższej. Naród - mesjasz ( a za taki romantycy uważali Polskę ) cierpi za inne kraje, swoim cierpieniem ma odkupić inne narody. Jednostka Literatura romantyzmu propagowała mit jednostki, która spełnia misję poświęcenia się za innych, indywidualnie walczy o daną ideę. Cechą charakteryzującą mesjasza jest prometeizm. Mesjaszem w tym rozumieniu słowa był Konrad z Dziadów, Konrad Wallenrod, Kordian.

Słowo prometeizm pochodzi od imienia Prometeusza, a więc na pewno związane jest z mitem greckim. Litościwy dla ludzi Tytan wykradł z nieba ogień i nauczył ludzi posługiwać się nim. Za sprzeciwienie się Zeusowi został surowo ukarany. Prometeizm jest więc charakterystyczną postawą buntu przeciw siłom wyższym - bogom, losowi, naturze - w imię zbiorowości ludzkiej.

Postacią wokół której skupia się cała problematyka prometeizmu Dziadów jest Konrad. Jest to bohater obdarzony poczuciem dziejowej misji, własnej mocy i potęgi. Romantyczny indywidualizm Konrada płynie z jego wiary w siłę poezji, jej oddziaływanie na naród. W "Wielkiej Improwizacji" Konrad zastanawia się nad rolą, jaką ma do spełnienia poeta, wieszcz. Kocha cały naród i wyznaczył sobie trzy zadania : chce wydźwignąć społeczeństwo z niewoli, dać mu szczęście i zadziwić nim inne narody. Poeta - mistrz jest poniesiony pychą, ma wrażenie, że jest twórcą nie gorszym od Boga, że zrobiłby więcej dla narodu. Konrad bluźni przeciw Bogu - jeśli ma taką moc, to dlaczego nie ukróci męki narodu polskiego ? Może Polska jest tylko "omyłką liczebną" ? Jeśli Bóg walczył z Szatanem i pokonał go, dlaczego nie zwalcza zła na ziemi ? Gdy zrozpaczony bohater chce nazwać Stwórcę "carem" traci przytomność, co w planie metafizycznym równa się opętaniu przez złe moce.

Naród

Naród był rozumiany w romantyzmie jako kategoria boska. Nastąpiło kulturowo - psychologiczne, a nie polityczno - geograticzne rozumienie narodu. Naród to nie zespół jednostek, to zrośnięta duchowość. Według romantyków powinniśmy robić to, co robimy najlepiej. Naród jest do pewnych rzeczy predysponowany, będzie dopiero wtedy dobrze funkcjonował, jeśli wykorzysta swoje predyspozycje.

W romantyzmie funkcjonowało też hasło mesjanizmu narodowego, czyli interpretowania niewoli Polski jako misji poświęcenia się za inne narody, uznawanie Polski za naród wybrany, za "Chrystusa narodów". Romantyczne rozumienie mesjanizmu narodowego odzwierciedla piąta scena Dziadów - "Widzenie księdza Piotra". Ksiądz Piotr widzi upadek Polski pod postacią męki Chrystusa. Zaborcy są oprawcami. Ofiara ich to Polska z okresu rozbiorów i Polska powalona w powstaniu listopadowym. Francji przyznano rolę Piłata, ponieważ uchyliwszy się od przyjścia z pomocą powstańcom polskim, wydała Polskę na zatratę. Z kolei Rosjanin zestawiony tu został z żołnierzem rzymskim Longinem, który przebił bok Chrystusa na krzyżu. Mickiewicz specjalnie odbiega od pierwowzoru. Według Ewangelii Longin przebija bok Jezusa po skonaniu - stwierdza w ten sposób fakt jego śmierci. Moskal, przebijając bok żywego jeszcze narodu, jest ostatecznym sprawcą jego śmierci. To aluzja do stłumionego powstania listopadowego. Matka Wolność płacze u nóg ukrzyżowanego narodu. Naród kona, ale aniołowie śpiewają "Alleluja" - więc wróżą zmartwychwstanie. Polska powstanie, bo speiniła się jej ofiara. Relacia między ludem a narodem. Romantycy szczególnie cenili lud. Lud jest prymitywny sam w subie (bardzo bliski naturze, , spontaniczny). Prymityw to prostota, ale nie jest to znaczenie pejoratywńe. Lud nie jest wykształcony, dlatego zachował w sobie najwięcej pierwiastków przedchrześcijaństwa. Lud jest niezmienny - dlatego docieramy do tego, czym jest polskość. Jeżeli będziemy opisywać lud, to poznamy czasy przedchrześcijańskie, dojdziemy do źródła polskości.

1.3 Dokonaj interpretacji utworu Bolesława Leśmiana korzystając z załączonego tekstu.

Urszula Kochanowska

Wiersz jest relacją spotkania zmarłej Urszulki Kochanowskiej z Bogiem. Postać dziewczynki została potraktowana nie jak realna osoba, lecz jak bohaterka Trenów Jana Kochanowskiego. Podmiotem literackim i podmiotem opowiadającym jest Urszula.

Jej opowiadanie można podzielić na dwie części - spotkanie z Bogiem i na stępujące po nim wydarzenia. Rozmowa Boga z Urszulą odbywa się w literackiej przeszłości - do 19. wersu Leśmian używa czasu przeszłego. Następujące po tym zdarzenia to teraźniejszość. Wypowiedź bohaterki ma miejsce pomiędzy odejściem a powrotem Boga.

Czytelnik jest świadkiem przybycia dziewczynki do nieba, zapełniania przez Boga pustych przestrzeni niebios: stworzenie domu i otoczenia takich jak w Czarnolesie, a potem krzątania się Urszuli po izbach i oczekiwania na spotkanie z rodzicami. Jednak rodzice nie przychodzą, Bóg powraca. Dziecku nie udało się zrealizować marzenia - przenieść do nieba ukochanego kawałka Ziemi. Nie odzyskało najcenniejszego - swoich rodziców. Niebiańskie szczęście nie jest w stanie zrekompensować utraty ziemskiego życia. Można przypuszczać, że Leśmian nawiązał do ostatniego trenu Kochanowskiego (Tren XIX albo sen), w którym pojawia się motyw pocieszenia. Zbolałemu ojcu pokazuje się we śnie szczęśliwa dzięki zbawieniu córka. Ma to stanowić pocieszenie dla pogrążonego w żałobie poety. Leśmian w swoim wierszu przeciwstawia sobie ziemię i niebo. Twierdzi, że nic nie może zastąpić wartości ziemskiego życia. Urszula próbując ukształtować niebo na obraz czarnoleskiego domu, przeżywa rozczarowanie. Sprzęty, kwiaty, a nawet sam Bóg nie potrafią zastąpić najcenniejszego - rodziców.

Napisany jest strofą dystychiczną (dystych = dwuwiersz). Każda strofa składa się z trzynastu zgłosek, zatem mamy do czynienia z klasycznym trzynastozgłoskowcem, znanym np. z "Pana Tadeusza" A. Mickiewicza. Średniówka (przedział międzywyrazowy najistotniejszy dla rytmu wypowiedzi) występuje po siódmej sylabie.

Użycie dystychu powoduje podział wiersza na wyodrębnione fragmenty. Jednocześnie występuje przeciwna tendencja. Przez częste (aż 15 razy) użycie spójnika "i" Leśmian dążył do łączenia elementów. Takie zjawisko nazywamy składnią polisyndetyczną - czyli taką, w której zdania samodzielne lub części zdań wiążą się ze sobą za pomocą powtarzanego spójnika. Sprawia to wrażenie ciągłości wypowiedzi i jednakowej ważności poszczególnych jej części.

Język wiersza zawiera wyrażenia dawne (np. "przyoblekam" i "oglgdam") i przestarzałe ("straszno"), nie jest jednak anachroniczny. Występuje też subtelna stylizacja dziecięca, polegająca na stosowaniu nie zdrobnień, lecz zwrotów występujących w mowie potocznej: "kubek w kubek", "tylko patrzeć". Ma to świadczyć o prostocie i naiwności podmiotu opowiadającego, którym jest zarazem bohaterka wiersza - Urszula Kochanowska. Dziewczynka relacjonuje swoje spotkanie z Bogieem, nie oceniając jednak wydarzeń. Dlatego właśnie opis przedmiotów samej bohaterki jest bardzo skromny i zawiera określenia ich najistotniejszych cech.

Świat został przedstawiony z punktu widzeniu dziecka, a i Bóg zwraca się do Urszulki jak do dziecka - głaszcze ją po głowie, mówi "gdy tylko gwiazdy do snu poukładam w niebie".

2.1 Tragedia antyczna i jej rola w życiu starożytnego Greka.

Pochodzenie tragedii antycznej jest do dziś wielką niewiadomą. Najbardziej rozpowszechniona jest teoria, iż gatunek ten wywodzi się od Arystotelesa, który w swej Poetyce pisał o powstaniu takiego gatunku dramatycznego. Wg niego początki teatru związane były z kultem Dionizosa - boga narodzin, śmierci, wina i urodzaju. W trakcie poświęconych mu obrzędów śpiewało się pieśni zwane dytyrambem. Odbywało się to w czasie Wielkich Dionizji, mających miejsce dwa razy w roku po sześć dni. Pieśń miała podniosły charakter i opiewała czyny Boga. Z czasem stała się bardziej poetycka i liryczna.

Dionizje Małe miały miejsce na wsiach. Te zaś były bardziej zabawą niż obrzędem religijnym, a ich humor i żart zapoczątkował komedię. Pierwszy teatr powstał w Atenach ok. V w. p. n. e. na wzgórzu, którego zbocza były widownią, a ponóże orchestrą, gdzie występował chór i aktorzy.

Tragedia jako gatunek rodziła się powoli. Zasadniczy przełom w jej rozwoju wiąże się z Tespisem, który wprowadził dialogi oraz do chóru dodał aktora. On też podobno wprowadził maskę sceniczną. Później stopniowo dodawano kostiumy, więcej aktorów, dopuszczano kobiety. Za prawdziwych innowatorów tragedii uważa się jednak Ajschylosa, Sofoklesa, Eurypidesa.

Ja przedstawiam ludzi takimi, jakimi być powinni,
Eurypides takimi, jakimi są. (Sofokles)

Tragedia - jest gatunkiem dramatu, który opowiada o nieprzezwyciężalnym konflikcie pomiędzy dążeniami bohatera, a wartościami wyższymi, którym musi się on przeciwstawić, co nieuchronnie prowadzi do katastrofy. Tragedia wypracowała pewien schemat strukturalny:

Prologos - wstęp, monolog lub dialog przedstawiający temat dramatu, zawiązanie akcji

Parados - pieśń przy pierwszym wejściu chóru, informuje o konflikcie, który się zdarzy

Epeisodiony i Stasimony - poszczególne epizody przerywane pieśniami chóru. W czwartym epeisodionie następował punkt kulminacyjny akcji i rozstrzygnięcie konfliktu

Exodes - końcowa pieśń chóru podsumowująca akcję

Tragedia antyczna charakteryzowała się 4 zasadami:

Zasada trzech jedności (Arystoteles) miejsce, czas (24 h max)

Zasada decorum - zgodność stylu z treścią dramatu, style: wysoki, średni, niski

Memesis - wierne odtwarzanie rzeczywistości

Nieprzedstawianie scen krwawych oraz niezmienność charakteru postaci - zmiany nastrojów ukazywane były przez maski.

Tematy do tragedii czerpano z mitów, a w centrum stały najważniejsze problemy ludzkie, przed którymi nie można uciec - fatum.

Celem tragedii było wewnętrzne i duchowe oczyszczenie katharsis. Akcja i wydarzenia miały wpływać na widza i wywoływać w nim określone uczucia, by doznać duchowego wyzwolenia i oczyścić się ze złych emocji i negatywnych uczuć. Z drugiej strony wystawianie tych sztuk było dla ludzi okazją do odświętnego ubrania się, pójścia do teatru, gdzie spotykali znajomych i przyjaciół, gdzie dobrze się bawili, uczyli i zarazem odkrywali samego siebie. Najsłynniejsze tragedie antyczne:

Antygona, Król Edyp - Sofokles
Elektra, Medea - Eurypides
Persowie - Ajschylos.

2.2 Człowiek XX wieku w sytuacjach ekstremalnych. Omów problem odwołując się do utworów Tadeusza Borowskiego, Zofii Nałkowskiej, Gustawa Herlinga- Grudzińskiego, Tadeusza Moczarskiego, Hanny Krall.

"Ludzie ludziom zgotowali ten los" - to motto pojawia się we wstępie do "Medalionów" Zofii Nałkowskiej. Ma ono uświadomić do jakiego okrucieństwa zdolny jest człowiek wobec drugiego człowieka. Obozy koncentracyjne, masowe ludobójstwa, uprzedmiotowienie jednostki, pozbawienie jej godności. Zbrodnie były dziełem ludzkim. Relacje więźniów obozów i ofiar II Wojny Światowej prowadzą do ogólnych refleksji na temat ludzkiej natury, jej podatności na zło i wytrzymałości na cierpienie wobec jakiego została postawiona. Motto nie jest tylko komentarzem do wojny, ale również ostrzeżeniem przed możliwością powtórzenia się historii oraz świadectwem załamania się wszwelkich zasad moralnych i etycznych, jakie nastąpiło w czasach terroru drugiej Wojny Światowej.

Zachowanie się człowieka w sytuacjach ekstremalnych chciałbym przedstawić na podstawie dwóch utworów opisujących okrucieństwa wojny oraz zbrodnie jakich dopuszczali się zarówno Niemcy jak i Rosjanie.

"Opowiadania" Tadeusza Borowskiego. Borowski bohaterem swych opowiadań czyni chłopca, a raczej młodego mężczyznę imieniem Tadek. Pomimo licznych podobieństw biograficznych pomiędzy bohaterem opowiadań a samym Borowskim nie można utożsamić tych postaci, choć autor wyposażył go we własne imię i doświadczenia. Błędne utożsamianie narratora z autorem stało się przyczyną ataków części krytyków na Borowskiego oskarżając go o nihilizm i cynizm.

"Opowiadania" Borowskiego są wyrazem kryzysu europejskiej kultury i świadectwem tragizmu człowieka zlagrowanego. Borowski użył tego pojęcia na określenie człowieka, który aby przeżyć dostosował się do warunków i zasad panujących w obozie, zapominał o swoim człowieczeństwie i stracił zdfolność oceny swoich czynów. Tragizm więźnia polegał na niemożności wyboru pomiędzy dobrem a złem, na konieczności życia nazwanej przez pisarza "przeciętną przetrwania". W warunkach obozowych wszelkie odruchy humanitaryzmu i litości oznaczały skazanie samego siebię na śmierć, a także narażanie osoby, której ofiarowało się pomoc. Zlagrowanie oznaczało odczłowieczenie jednostki, pozbawienie jej elementarnych odruchów i uczuć ludzkich, zabicie wolności, chęci buntu, sprowadzenie życiowych funkcji do poziomu zaspokojania potrzeb fizjologicznych. Człowiek w obozie pozbawiony był wyższych celów i ideałów, marzył tylko o tym aby się wyspać, najeść i uniknąć śmierci. Więzień aby przetrwać, musi zabić w sobie wszelkie odruchy ludzkie: miłość, przyjaźń, współczucie, troskę, ideały i wartości, zobojętnieć na śmierć i cierpienie innych. Wielu uwięzionych przeżywało z tego powodu osobisty dramat, wynikający z całkowitego załamania się obowiązujących w dotychczasowym życiu kanonów moralnych.

W warunkach obozowych zacierają się granicę między katem a ofiarą. Poniżani, torturowani więźniowie wyładowują swój strach i agresję na słabszych od siebię. Faszystowskie metody sprawiają, że więźniowie tracą poczucie godności ludzkiej, nie buntują się przeciwko nieludzkim warunkom swej egzystencji, pokornie idą na śmierć, zabijają swoich najbliższych. Za drutami ludzie dają się oszukać i oszukują innych. Z obojętnością przechodzą obok cudzej śmierci, cieszą się, że jeszcze żyją.

"Bo żywi zawsze mają rację przeciwko umarłym"

Według Borowskiego największą zbrodnią było zlagrowanie człowieka, poszczucie ludzi na siebię, doprowadzeniem więźniów głodem i ciężką pracą do stanu skrajnego wyczerpania, w którym jednostka przestaje być człowiekiem i staje się zwierzęciem walczącym o swoje biologiczne przetrwanie. Opisując totalną dehumanizację człowieka Borowski zaznacza, że w czasach powojennych nie istnieją już jednoznaczne kryteria oceny człowieka. Bohaterowie Borowskiego nie mogą być normalni, bo nie pozwalają im na to warunki, w jakich żyją. Człowiek, który przeżył obóz na zawsze utracił niewinność, bo był świadkiem zbrodni.

"Inny świat" - Gustaw Herling - Grudziński. W utworze pisarz ukazuje, w jaki sposób człowiek w ekstremalnych warunkach obozów pozbywa się wszelkich ludzkich uczuć w imię uratowania swego biologicznego istnienia. Chęć przeżycia za wszelką cenę, pozbawia więźniów wrażliwości na cierpienia innych, odziera go ze współczucia, chęci pomocy, solidarności z pozostałymi więźniami. Konieczność maksymalnego zwiększenia wydajności pracy dzięki której można było zdobyć dodatkowe racje żywnościowe dla ludzi, rodzi brutalną rywalizację. Z czasem wszelkie odruchy ludzkie zanikają. Obóz uczy jak żyć bez litości, z obojętnością słuchać skarg cierpiących, egoistycznie troszczyć się o własne przeżycie. Na skutek działania reguł obozowych osobowość nowych ulega przemianie. Poniżeni ciężką pracą fizyczną i niemożnością zaspokojenia podstawowych potrzeb fizjologicznych, nienawidzą współwięźnió, jako wrogów ograniczającychj ich szanse na przeżycie.

Obóz metodycznie niszczył ludzką osobowość, pozbawiał człowieka wyższych duchowych potrzeb i zabijał w nim umiejętnośc odróżnienia dobra od zła. Odarty z człowieczeństwa, pozostawiony sam sobie, rozpaczliwie walczący o przetrwanie więzień tracił poczucie więzi z innymi ludźmi. Pragnął samotności, która oddzielając go od zewnętrznego, okrutnego świata dawała mu poczucie własnej tożsamości.

Życie pozbawione nadziei i wiary w wartości budziło bezgraniczną rozpacz. Jednocześnie więźniowie pragnęli zachować w sobie choćby fragmenty wspomnień z przeszłości i pamięć o wolności. Grudziński udowadnia, że nawet w nieludzkich obozowych warunkach można było zachować godność podejmując próbę uratowania podstawoawych wartości i uczuć ludzkich.

Podobieństwa i różnice. Borowski na przykładzie niemieckich lagrów, a Grudziński sowieckich łagrów opisuje mechanizm działania totalitarnego państwa i degradację ludzkich wartości w warunkach ekstremalnych. Obrazy lagrów i łagrów oraz panujące wnich warunki są do siebie podobne. Więzień był towarem, narzędziem pracy, a o jego wartości stanowiła siła fizyczna i zdolność do ogromnego wysiłku. Ciężką pracą niszczono osobowość więźnia, pozbawiając go ludzkich uczuć. Proces dehumanizacji prowadził do utworzenia specjalnego rodzaju osobowości określanej mianem człowieka zlagrowanego bądź złagrowanego. Praca, boł i głód prowadziły do maksymalnego upodlenia człowieka, który tracił wiarę w sens człowieczeństwa.

Borowskiego interesują indywidualne losy więźniów, ich przeszłość i związek z normalnym światem. Herling wprowadza nie tylko historyczny kontekst, ale przywołuje też poszczególne biografie więźniów, ich osobiste uwarunkowania i proces przemiany osobowości. Wciąż zmienia perspektywę widzenia i opisuje obóz z dystansu, stara się wytłumaczyć fenomen łagrów w kontekściehistorycznym, psychologicznym, moralnym, filozoficznym.

Fundamentalna różnica między ujęciem Borowskiego a Grudzińskiego polega na odmienności wymowy dzieł pisarzy. Borowski uważa, że człowiek, który przeżył obóz na zawsze został skażony, nawet jeśli nie dopuścił się zbrodni i był tylko biernym obserwatorem. Z zamnkniętego świata obozu nie ma powrotu do normalnego życia. Z kolei Herling wychodząc z założenia, że: "człowiek jest ludzki w ludzkich warunkach", wierzy w możliwość ocalenia podstawowych wartości moralnych nawet w sytuacjach ekstremalnych. W świecie łagrów poszukuje resztek przejawów człowieczeństwa i aktów heroizmu świadczących o trwałości podstawowych zasad i praw ludzkich. Wiemy, że człowiek opuściwszy obóz może odbudować w sobie utracone w nieludzkich warunkach poczucie godności oraz hierarchię wartości moralnych.

2.3 Zapożyczenia w dziejach języka polskiego.

Słownictwo polskie dzielimy na rodzime i zapożyczone. Te drugie stanowi zasadniczą grupę leksykalną naszego języka. Pojawia się ono w polszczyźnie od początków jej rozwoju. Jest świadectwem licznych kontaktów politycznych i kulturalnych Polski z innymi krajami. Zapożyczenia są to bowiem wyrazy, związki frazeologiczne, konstrukcje składowe przyjęte z obcego języka.

Najstarsze zapożyczenia językowe:

Cesarz - z łac. - zapożyczenie z okresu przed przyjęciem chrześcijaństwa. Łacińska podstawa została zapożyczona za pośrednictwem języka Gotów i stała się określeniem władzy.

Pop - za pośrednictwem języków germańskich. Do XV w. był jedną z nazw duchownego. Dziś Pop to duchowny kościoła prawosławnego.

Ksiądz - z germańskiego, jest polskim przekształceniem greckiego wyrazu "kunnigs", wódz, władca. W staropolszczyźnie oznaczał dostojnika świeckiego.

Zapożyczenia wyrazowe dominowały przede wszystkim w słownictwie okresu staro i średniopolskiego.

Okres staropolski - na słownictwo największy wpływ w tym okresie miały języki:

Czeski za pośrednictwem którego nasz język wzbogacił się o wyrazy związane z:
- sprawami wiary, religii (kościół, ołtarz, msza, opat)
- sprawami politycznymi i kulturalnymi - wpływy powodowały zmianę fonetycznej postaci wyrazów polskich (wiesiele - wesele, sierce - serce)
- innymi zakresami tematycznymi - wyrazy "kmieć" oznaczały człowieka poddanego, wieśniaka, od XIV w. oznaczały człowieka niższego stanu. Wpływy z czeskiego zamierają w XVI w. Przestaje on być językiem wzorcem w związku z renesansowym przekonaniem o wazności jęztyka polskiego.

Niemiecki - zapożyczenia z tego języka pojaiwają się w XII i XV w. w związku z osadnictwem niemieckim na ziemiach polskich, dotyczy:
- gospodarki, np. celnik, koszt, murarz
- sądownictwa, np. czynsz, hołd
- oragnizacji miast i wsi, np. gmina, wójt, rynek, bruk
- wojska, np.: żołnierz, rycerz

Najstarsze zapożyczenia z niemieckiego występują do dziś, np: chleb, deska, kościół, lekarz, misa, wino.

Okres średniopolski - w tym okresie nasze kontakty z innymi krajami znacznie się rozszerzyły, zatem zwiększyła się grupa języków przekazująca nam swoje słownictwo.

Łaciński - stał się językiem elity intelektualnej, kościoła, dyplomacji, administracji, np.: akademia, akt, recepta, aparat, kolumna

Węgierski - (XIVw.) za panowania Batorego, np: czekan, dobosz, giermek, orszak

Ruski - (XV-XVIw.) za panowania Jagiellonów, np. chłystek, hołota, serdak, chwat

Tatarski - w związku z walkami, np: basza, buława, kobza, kajdany, ułan

Niemiecki - zapoczątkowany w XVII w. i trwały do końca XVI w.

Włoski - (XVI - XVIIw.) dzięki kontaktom z uniwersytetami, dzięki małżeństwu Zygmunta Starego z Boną. Pożyczki dotyczą: sztuki, rozrywki, ubiorów, ogrodów, wojska, kuchni, np: bank, bankiet, fraszka, kalafior, szpada, torf

Francuskiego - (XVIIw.) głównie na dworze królewskim, ale zapożyczenia nie są liczne: awangarda, batalia, batalion, fryzjer, szarża nasiliły się w XVII w. za panowania Sasów, w okresie oświecenia francuski panował w strefach dyplomacji i arystokracjii.

j. niemiecki
wiek XIX - zabór niemiecki i austryjacki,
wiek XX - wpływ wojny i okupacji, np: gestapo, esesman

j. angielski
terminologia sportowa (boks, jacht, finisz, sport, trener)
muzyka (blues, jazz, rock)
informatyka (modem, serwer)
przedsiębiorść (menager, marketing, dealer)
rozrywka *(pub, walkman, fitnese club)
wulgaryzmy

Zapożyczeń nie da się uniknąć, są naturalne dla języka, nie powinno się ich jednak nadużywać, ale też nie wolno ich próbować usunąć, bo wznogacają język

3.1 Motywy biblijne w literaturze polskiej lub powszechnej.

Biblia - z Greckiego "Księga". Nazwa pochodzi od Starożytnych Izraelitów, którzy określali ją mianem Pisma Świętego. Wyróżniamy w niej Stary Testament czyli zbiór pism judaistycznych, powstałych pomiędzy XIII w. p. n. e. a I w. p. n. e. oraz Nowy Testament, zbiór pieśni chrześcijańskich datowany na około 51 do 90 r. n. e. Biblia przyjmowała różne postaci. Najpierw przekazywana była ustnie. Później pojawiły się pierwsze zapiski sięgające początków piśmiennictwa. Biblia istniała w postaci kamiennych tablic, zapisów wyrytych w drewnie, w postaci zwojów papirusowych i pergaminowych. Wszystko spisane było w trzech językach. Stary Testament w hebrajskim, greckim i aramejskim, a nowy w greckim, poza Ewangelią św. Mateusza pisanej po aramejsku.

Biblia jest ceniona za:

·         jest jednym z najważniejszych źródeł naszej kultury, jest systemem wartości i ocen, bogactwem literatury i sztuki

·         jest sacrum "księgą świętą" dla chrześcijan, autorytet religijny, opis stworzenia świata i jego końca, zawiera kodeks moralny, 10 przykazań

·         czerpią z niej pisarze, malarze, rzeźbiarze, poeci

·         pierwszą księgą, która przedstawiła uczucia, namiętności, naturę człowieka

·         jej język jest urokliwy, artystyczny, o niezwykłym artyźmie

·         zbiór wielu gatunków literackich

·         jest zapisem historii, zdarzeń literackich, obyczajów naszych przodków

·         często filmowana

W literaturze znaleźć można wiele utworów poświęconych motywom biblijnym. Wizjom końca świata, tematowi Szatana, śmierci, postaciom biblijnym. Rozpatrując wykorzystanie motywów biblijnych na przełomie epok:

·         Średniowiecze - "Psałterz floriański", "Psałterz puławski"

·         Renesans - "Psałterz dawidowy", tłumaczenia Kochanowskiego, Reja, Sępa-Szarzyńskiego, "Kazania" Piotra Skargi

·         Barok - poezja podejmująca temat przemijania - Naborowski, "Psalmedia polskie" Kochanowskiego, "Raj utracony" - epos J. Miltona

·         Oświecenie - kolędy Karpińskiego, tragedie o postaciach biblijnych

·         Romantyzm - Księga narodu polskiego i pielgrzymstwa polskiego - Mickiewicz, obraz dziejów na wzór męk Chrystusa - "Dziady", "Balladyna" - kainowa zbrodnia - Słowacki, "Nie Boska Komedia" Krasiński, poezja Norwida

·         Młoda Polska - wizja Sądu w Hymnach Kasprowicza, poezja Staffa

·   ...